Kütahya’da bulunan Seyitömer Termik Santrali’nin kullandığı linyit madeni sahasında 22 Mayıs günü heyelan meydana geldi. Toprak kayması bölgede bulunan gölette taşkına neden oldu. Seyitömer ve il merkezi arasındaki yol su altında kaldı.
Aradan bir ayı aşkın süre geçmesine rağmen yol açılmadı.
soL’un ulaştığı bilgilere göre araçların köy yollarını kullanmak zorunda kalması nedeniyle onlarca kaza yaşanıyor. Şimdiye kadar 50'den fazla kaza yaşandığı biliniyor.
2013 yılından, yani santralin özelleştirilmesinden önce gölün su seviyesi kontrollü bir şekilde yükseldiğinde pompa ile tesis içerisindeki havuza basıldığı ve dereye deşarjı sağlandığı, bu derenin de Çelikler Holding tarafından açık ocakta üretim yapıldıktan sonra pasa malzemesiyle kapatıldığı gözlemlendi.
Madenlerde işlemesi mümkün olmayan cevherlerin toplandığı bölgeye "pasa döküm alanı" deniliyor. soL’a konuşan kamu yetkilileri, tesisin 2000 yılından önce bu bölgeyi pasa sahası olarak kullandığı, bunun doğal bir tepe olmadığı ve işletmenin kamudayken sahaya atık pasa dökümü yapılamayacağından kapatıldığını söyledi. Ancak Çelikler Holding bölgeye yeniden pasa yığdı.
Tarım ve Orman Bakanlığı daha önce maden sahalarını pasa döküm alanı olarak kullanmak isteyen şirketlere Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nden (MAPEG) olumlu görüş almalarını şart koşuyordu. İktidarın Maden Kanunu'nda yaptığı değişiklikle bu şart Mayıs 2019 itibariyle kaldırıldı.
Termik santral AKP tarafından özelleştirilmişti
Seyitömer Termik Santrali’nin özelleştirme geçmişi, Türkiye’deki diğer kamu işletmelerinden farklı değil. 2013 yılında özelleştirilen santral, 2 milyar 248 milyon dolar karşılığında Çelikler Holding’e satılmıştı. 1973 yılında yapılan Seyitömer Termik Santrali, 600 MW’lık kurulu gücüyle yaklaşık 1 milyon kişinin elektrik ihtiyacını karşılayabiliyor.
CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz, 2022 yılında yaptığı bir açıklamada Çelikler Holding’in sahibi olduğu Orhaneli ve Tunçbilek termik santrallerinin devlete olan özelleştirme borçlarının dolar kurundan Türk lirasına çevrilerek 6 eşit taksite bölündüğünü söyledi. Yavuzyılmaz, güncel kurla kamu zararının 2 milyar 783 milyon lira olduğunu kaydetti.
Çelikler Holding işçiler için kâbus: Yaşamını yitiren, yaralanan, hak gaspına uğrayan Çelikler işçileri…
1958 yılında kurulan Çelikler Holding tek başına Türkiye enerji üretiminin yüzde 5’ini karşılıyor. Şirket bünyesinde 10 binden fazla personel çalışıyor. Enerji, maden, inşaat-taahhüt ve turizm alanlarında faaliyet gösteren şirketin ismi iş cinayetleri, doğaya verdiği zarar ve hak gasplarıyla sık sık anılıyor.
Şirketin bünyesine geçen veya şirket tarafından kurulan santraller, iş cinayetleriyle anılır durumda. İSİG Meclisi’ne göre, son yıllarda Çelikler Holding bünyesinde çalışıp yaşamını yitiren işçilerin bir kısmı şöyle:
- 27 yaşındaki Okan Sönmez, Çelikler Holding Afşin-Elbistan A Termik Santrali’nde kazan bakım görevlisiyken 4. ünite kazan içerisinde boru tamiri yaparken üzerinde çalıştığı salın halatlarının kopmasıyla 44 metreden 12 metreye düşerek hayatını kaybetti.
- Yine aynı termik santralde kazan bakım görevlisi olan 2 çocuk babası, 36 yaşındaki Taylan Sünbül yaşamını yitirdi.
- 3 çocuk babası 33 yaşındaki bant işçisi Hasan Karpuz, Çelikler Holding bünyesindeki Afşin Elbistan Elektrik Üretim ve Ticaret AŞ’nin işlettiği AEL linyit kömürü 52. tahrik sahasında 6 bin voltluk elektrik akımına kapılarak yaşamını yitirdi.
- 40 yaşındaki Faruk Kırgın, Aydın Kuyucak’ta bulunan Çelikler Pamukören Jeotermal Santrali işçisiyken santralde elektrik akımına kapılarak hayatını kaybetti.
- 2 Nisan 2024 tarihinde Afşin-Elbistan A Termik Santrali’nde bakım esnasında buhar kazanı patladı. Patlama sonucu alevlerin arasında kalan İdris Dadak, Mithat Yılmaz ve Gökhan Baloğlu isimli işçiler ağır yaralandı.
İş cinayetleriyle beraber şirket hak gasplarıyla da gündeme geliyor. Özellikle Afşin-Elbistan A Termik Santrali’nde işçiler, yaptıkları eylemlerle şirketin yaşattığı hak gasplarını gözler önüne seriyor. 2020’nin başında Afşin-Elbistan’daki termik santralde 115 pikap sürücüsünün işine son veren Çelikler Holding, işçilerin yeni yıla işsiz girmesine neden oldu. Yine Afşin’de, 2022 yılında 300’den fazla işçi zam talebiyle iş bıraktı.
Afşin-Elbistan A Termik Santrali’nin devri için 2018 yılında Çelikler Grubu ile görüşmelere başlandı. Santralin hisselerini Çelikler Grubu aldı. Santral, Çelikler Holding’e 20 yıllığına işletme hakkı devri yöntemiyle devredildi.
Çelikler Holding çevreye de zarar veriyor
Şirketin öne çıktığı bir diğer başlık da özellikle Afşin-Elbistan A Termik Santrali üzerinden çevreye verdiği zarar.
Mart 2019 tarihli, Greenpeace Küresel Hava Kirliliği Birimi baş analisti Lauri Myllyvirta imzalı “Afşin-Elbistan bölgesi kömürlü termik santrallerinin hava kalitesi, toksik ve sağlık etkilerinin geçmişten geleceğe değerlendirilmesi” raporunda “Bölgedeki santraller kum tanesinden bile küçük parçacık madde (PM2,5) ve azot dioksit (NO2) kirliliği nedeniyle bugüne kadar 17 bin erken ölüme neden oldu” değerlendirmesi yer aldı. Raporda “Mevcut santraller ve yapılması planlanan santraller ömürlerini tamamladığında toplamda 32 bin erken ölüme neden olacak” denildi.
Bu verilere rağmen Çelikler Holding iki yeni ünite için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na başvuruda bulundu. Santrale 688 MW kapasiteye sahip iki ünite daha eklenmesi planlanıyor.
Temiz Hava Hakkı Platformu’ndan Prof. Dr. Ali Osman Karababa, Afşin-Elbistan A Termik Santralı’na eklenecek iki yeni ünitenin 1.900 erken ölüme daha neden olacağını söyledi.
Şirketin işlettiği iki termik santrali 2020 yılının başında bacalardan çıkan zehirli gazları azaltıcı filtre takmadığı için mühürlenmişti. Kütahya’nın Seyitömer beldesi ile Tavşanlı ilçesinin Tunçbilek beldesinde faaliyet gösteren Çelikler Holding’e ait 2 termik santral, Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü ekipleri tarafından mühürlenerek üretim faaliyetleri durduruldu. AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Çelikler Holding Yönetim Kurulu Başkanı Tahir Çelik’i arayıp “Biz sana süre verdik. Şimdiye kadar ne yaptın?” diyerek çıkıştığı medyaya yansımıştı. Ancak şirketin şu an aynı şekilde çalışmaya devam etmesi, azarın ve verilen cezanın göstermelik olduğunu anlatıyor.
Çelikler, ihale üstüne ihale alıyor: Kamudan 8 milyar TL’yi aşkın ihale aldı
Çelikler Holding, AKP’nin gözde şirketlerinden. Şirket, enerji ihalelerinin yanı sıra TCDD (Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları) ve KGM’den (Karayolları Genel Müdürlüğü) de ihale alıyor.
Birgün'ün haberine göre 22 Eylül 2021 tarihinde “Van Çevre Yolu İkmal İnşaatı Yapım İşi” adı altında bir ihale düzenledi. İhale, tam 533 milyon 711 bin liraya Çelikler Holding’e bağlı YSE Yapı Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi’ne verildi. Ayrıca milyonlarca liralık ihale, Kamu İhale Kanunu’nun “Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen olayların” ortaya çıkması durumunda kullanılması gereken tartışmalı 21/B maddesinde düzenlenen pazarlık usulüyle yapıldı.
Şirket 2020 yılında TCDD’den de milyonlarca liralık bir ihale almıştı. TCDD Genel Müdürlüğü 16 Ocak 2020’de “Ankara-Sivas Yüksek Hızlı Tren Projesi’nin Kayaş-Elmadağ arası altyapı ikmal inşaatı işi” için ihaleye çıktı. İhale tam 585 milyon 758 bin liraya YSE Yapı Sanayi ve Ticaret Şirketi’ne verildi. Bu ihalede yine Kamu İhale Kanunu’nun tartışmalı 21’inci maddesindeki hükümden yararlanılarak “pazarlık usulü” ile yapıldı.
Şirket, kamudan 2010 ile 2021 yılları arasındaki dönemde tam 42 ayrı ihale aldı. Bu 42 ihalenin toplam bedeli de 8 milyar 329 milyon lirayı buluyor.
