Seçim sonrasına ötelenen zamlar gün yüzüne çıkmaya başladı. Seçime ayarlı doğalgaz indiriminin sona ermesinin ardından elektriğe yüklü bir zam geldi.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), meskenlerde kullanılan elektriğe yüzde 38 zam geldiğini duyurdu.
Bu artışla beraber 100 kilovatsaat elektrik tüketimi olan bir hane vergiler ve ek ödemeler hariç 207,23 lira ödeyecek.
Tarımda kullanılan elektriğe yüzde 30, kamu ve özel hizmetler grubunun kullandığı elektriğe ise yüzde 20 ila 38 arasında zam yapıldı. Ticarethane ve sanayi tarifesinde artış yapılmadı.
Zamlara "maliyetler" gerekçe gösterildi. Yeni tarifeler 1 Temmuz itibarıyla geçerli olacak.
Merkez sinyal verdi, patronlar istedi
Zammın sinyalini Şubat ayında Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan vermişti. Yılın ikinci yarısında yapılacak zamların enflasyona ne ölçüde etkide bulunacağı sorulan Karahan, "Elektrik ve doğalgazda düzenleme yapılması bekleniyor. Bu fiyatlarda bir miktar güncelleme olacağını öngördük ve bunları tahminlerimize yansıttık" demişti.
EPDK, yılda dört kez maliyet değişimlerine göre elektrik birim fiyatlarını belirliyor ve her tarife dönemi başında bu fiyatları kamuoyuna açıklıyor. Elektrik fiyat belirlemelerinde enerji üretim maliyetleri, dağıtım, vergiler, yatırımlar ve enflasyon gibi etkenler belirleyici oluyor. Bu nedenle elektrik şirketleri bir süredir zam talep ediyor.
Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (Elder) Başkanı Barış Eldeniz de geçtiğimiz ay elektrik fiyatlarının artırılmasını istemiş, "Bu yıl 5,7 milyar dolar seviyesinde bir sübvansiyon ihtiyacı olacağını öngörüyoruz" sözleriyle devlete "destek" çağrısında bulunmuştu.
Enflasyona etkisi ne olacak?
Elektriğe yapılan zam, "asgari ücrete zam yaparsak artar" denilen enflasyona da katkıda bulunacak. Enflasyon hesaplamasında elektriğin ağırlığı 2024'te yüzde 1,76 seviyesinde bulunuyor.
Reuters'ın başvurduğu üç ekonomistin hesaplamalarına göre zammın yıl sonu enflasyonuna etkisi 67 baz puan olacak.
Yurttaşa kaşıkla, şirketlere kepçeyle
Elektrik dağıtımını elinde tutan bir avuç şirket, milyarlarca lira borçlandığı kamudan ödemelerini eksiksiz almayı sürdürüyor.
TEDAŞ, kamuya açık alanların aydınlatması için dağıtım şirketlerine her ay düzenli olarak ödeme yapıyor.
Genel Aydınlatma Gideri adı verilen bu ödeme kapsamında şirketlere 2023 yılında toplam 29,8 milyar lira ödendi. Aynı yıl 4,3 milyon haneye ise sadece 8,67 milyar lira elektrik desteği verildi.
TEDAŞ'ın eksiksiz yaptığı ödemelere karşın şirketleri bir türlü denetlenemiyor. Faturalardaki tüketim miktarı ve bedellerinin gerçek durumu gösterip göstermediğine ilişkin sadece 9 şirkette gerekli denetimler yapılabildi.
Şirketlerin ödeme yükümlülüklerini zamanında yerine getirmemeleri nedeniyle TEİAŞ ticari borçlanma yoluyla finansman sağlayabiliyor. Kurum bu yüzden 2022 yılında 9,4 milyar lira zarar etti.
Rekor kârlar, bakımsız hatlar
Elektrik dağıtım şirketleri elde ettikleri rekor kârlara karşın iletim hatlarına sınırlı tutarda yatırımda bulunuyor. Bunun en net göstergelerinden biri elektrik hatlarının neden olduğu yangınlar.
Geçtiğimiz hafta Diyarbakır-Mardin arasında çıkan arazi yangını 15 kişinin hayatına mal oldu. Yangının elektrik iletim hatlarındaki arızadan kaynaklandığını tespit eden bilirkişi raporu, dağıtım şirketi DEDAŞ'ı “asli kusurlu” buldu.
Orman yangınların yaklaşık yüzde 4’ü enerji nakil hatlarından kaynaklanıyor. Bu yangınlarda yanan alansa toplam yanan alanın yüzde 20’sine denk geliyor.
Sömürü çarkı 'Kesinti' belgeselinde
soL, bu sömürü çarkını tüm ayrıntılarıyla "Kesinti" belgeselinde ele aldı.
Belgesel, yıllardır suya erişimi kısıtlanmış olan Muş’un Bozbulut köyünün öyküsünden hareketle elektriğe, özelleştirmelere, AKP’ye, Sabancılara, beşli çeteye, Kazım Türker ve Cumhur Ersümer’e uzanıyor.