Elektrik dağıtım şirketlerinin bir süredir istediği büyük zam dün yapıldı.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), meskenlerde kullanılan elektriğe yüzde 38 zammı duyurdu.
1 Temmuz itibarıyla geçerli olacak zamma "maliyetler" gerekçe gösterildi. Tarife değişikliği şöyle duyuruldu:
"Enerji üretim maliyetlerinde yaşanan artış nedeniyle nihai elektrik perakende satış fiyatlarında mesken abone grubu için yüzde 38, tarımsal faaliyetler abone grubu için yüzde 30, kamu ve özel hizmetler sektörü abone grubunun düşük kademesi için yüzde 38 ve yüksek kademesi için yüzde 20 oranında artış yapılmıştır."
Dağıtım bedeli payı yüzde 65'i geçti
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO), 1 Temmuz’dan itibaren geçerli olacak elektrik tarifeleri üzerinden yaptığı incelemede, perakende enerji bedelindeki artışın konutlar için yüzde 2,5 ile sınırlı kalırken, dağıtım şirketlerine aktarılan dağıtım bedeline yüzde 58,9 oranında zam yapıldığını belirtti.
"Kamu eliyle yürütülmesi gereken hizmetin özelleşmesi, fahiş düzeyde pahalılık yaratmanın yanında, kamu kaynaklarının özel sektöre sınırsızca aktarılması sonucunu da doğurmuştur" açıklamasını yapan EMO’nun hesaplamasına göre, 4 kişilik bir ailenin asgari 230 kWh elektrik tüketimi üzerinden aylık faturası 476,6 TL’ye yükseldi:
"Odamızın hesaplamalarında 4 kişilik bir ailenin asgari yaşam standartlarını korumak için aylık 230 kWh enerji tüketeceğini hesaplamaktayız. Günlük ortalaması 8 kWh’i geçmeyen bu tüketim için aile bütçesinden ayrılması gereken 345,4 TL, bu zamla birlikte 476,6 TL’ye yükseldi. Temmuz 2024 itibarıyla oluşacak faturanın yalnızca yüzde 23,8’i enerji bedelinden oluşacaktır. Faturanın yüzde 65,9’unu ise dağıtım bedeli oluşturmaktadır. Fon ve vergilerin oranı ise yüzde 10,3’te kalmaktadır. Son tarife değişikliğiyle zaten yüzde 57,2 düzeyinde olan dağıtım bedelinin payının yüzde 65,9’a tırmandırılması normal kabul edilmemelidir."
Enerji üretim maliyetinde olmayan artış dağıtım bedelinde
Faturanın en önemli kalemi olması gereken enerji bedeli, dağıtım bedelinin çok gerisinde kalmış durumda.
Elektrik şirketlerine giden bu pay bir süredir enerji bedelinden daha yüksek. Bu durumun piyasanın çarpık bir biçimde yapılandığını gözler önüne serdiğini ifade eden EMO, "EPDK’nin açıklamasında kullandığı 'enerji üretim maliyetlerinde yaşanan artış' ibaresi açıkça zamma mantıklı bir gerekçe üretmeye çalışan bir manipülasyon çabasıdır. Enerji üretim maliyetlerinde ciddi bir artış yaşanmadığı herkes tarafından bilinen bir gerçektir. EPİAŞ’ın resmi bülteninden alınan son 12 aya ait aşağıdaki PTF/SMF grafiği de bu gerçeği doğrulamaktadır. Zaten dağıtım bedeline yüzde 58,9 oranında zam yapılması, artışın dağıtım bedeli kaynaklı olduğunu göstermektedir. Bir başka deyişle 50 kuruşun altında bir bedelle temin edilen birim elektrik enerjisinin ancak 1,36 TL’ye tüketiciye ulaştırılabilmesi, hiçbir ekonomik gerçekle uyuşmamaktadır." açıklamasını yaptı.
Enerjide yeniden bir kamu tekeli kurulması çağrısı yapan EMO Yönetim Kurulu, ucuz, kaliteli ve güvenilir enerjiye erişimin tüm yurttaşlar için temel hak olduğunu vurguladı.
Tüketiciyi Koruma Derneği'nden (TükoDer) de zamlara tepki geldi. "Tüketicinin en temel ihtiyaçlarından olan elektriğe yapılan zam vatandaşın içinde bulunduğu yoksulluğun açlığın derinleştirilmesi ve karanlığa gömülmesi demektir" denilen açıklamada, yaşam koşullarının giderek zorlaştığının altı çizildi.
"Tüketicinin maruz kaldığı yaşam koşulları 'insana yakışır' olmaktan uzaklaşmıştır. Acil olarak Vatandaşlarımızı insanca yaşam standartlarına kavuşması için zamlar durdurularak, yapılan zamlar geri alınmalı, asgari ücret ve emekli maaşları yeniden güncellenmelidir. Elektrikte özelleştirilmeden geri dönülmeli, kamusal hizmet olarak vatandaşlarımızın ihtiyacı karşılanmalıdır. Özelleştirme devlete ve vatandaşa artı yük getirmiş ve getirmeye devam etmektedir."
Elektrik dağıtım şirketleri TEİAŞ’a borçlarını ödemiyor
Faturalardan alınan bu büyük paya rağmen elektrik dağıtım şirketlerine mali ayrıcalık sağlandığı ortaya çıkmıştı.
Hemen her yıl yüz milyonlarca lira kâr elde eden, devletten teşvik alan şirketlerin, TEİAŞ'a elektrik iletiminden kaynaklanan borçlarının tamamını ödemediği belirlenmişti.
Sayıştay’ın Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na yönelik 2022 yılı denetim raporuna göre, elektrik dağıtım şirketlerinin ödeme yükümlülüklerini zamanında yerine getirmemeleri nedeniyle TEİAŞ’ın borçlarının arttığı belirtildi.
Yenilenmeyen elektrik hatları can alıyor
Faturalardaki payın yüksekliğine rağmen elektriğin dağıtımında özellikle doğu illerinde yaşanan problemler, hatların yenilenmemesi, elektrik direkleri ve telleriyle ilgili alınması gereken önlemlerin alınmaması geçtiğimiz günlerde can almıştı.
20 Haziran Perşembe günü, Diyarbakır’ın Çınar, Mardin’in Mazıdağı ilçesi arasındaki bölgede çıkan yangın nedeniyle 15 yurttaş hayatını kaybetti, 80’e yakın kişi yaralandı.
Başta anız yangını denilen yangının DEDAŞ'a ait elektrik hatlarından kaynaklandığı anlaşıldı. Elektrik Mühendisleri Odası Diyarbakır Şubesi ise bir açıklama yaparak yangın bölgesinde anız olmadığını ve hatların geçtiği güzergahlarda yangına karşı bir önlem alınmadığını tespit ettiklerini duyurdu. EMO Diyarbakır Şubesi tarafından yapılan tespitler arasında ekili tarım alanlarında kullanılması uygun olmayan ağaç direklerin bulunduğu, direk diplerinde süs beton olmadığı ve direklerin etrafında yangına karşı önlem alınmadığı da belirtildi.
