20 Haziran Perşembe günü, Diyarbakır’ın Çınar, Mardin’in Mazıdağı ilçesi arasındaki bölgede çıkan yangın nedeniyle 15 yurttaş hayatını kaybetti, 80’e yakın kişi yaralandı.

Diyarbakır’da 8 bin 100, Mardin’deyse 7 bin dönüm alanda hasara neden olan yangında, toplam 15 bin 450 dönüm ekili arazi yandı. Yüzlerce hayvanın can verdiği yangından pek çok yurttaş etkilendi. Özellikle gece saatlerinde rüzgârın da etkisiyle hızla yayılan yangında ihtiyaç duyulan havadan müdahaleye geç kalındığı ifade ediliyor.

Yangın neden çıktı?

Yangınla ilgili yapılan tartışmaların başında yangının çıkış nedeni geliyor. Diyarbakır Valiliği, yangının nedenine dair yaptığı ilk açıklamada “anız yakılmasını” işaret etti. Sağlık Bakanlığı’nın da yaptığı açıklama Valilik’le örtüştü.

Ancak olay yerinde incelemelerde bulunan İçişleri Bakan Yardımcısı Münir Karaloğlu, Bakanlık ve Valiliği yalanlayarak “Yangın şu sebeptendir dediğimiz bir tespitimiz yok” dedi.

Diyarbakır Başsavcılığı’nın başlattığı soruşturmada çıkan ön rapordaysa yangının elektrik kaynaklı olduğu tespiti yer aldı. Köylülerin ve görgü tanıklarının ifadesiyle elde edilen deliller kapsamında, savcılık tarafından yangın felaketiyle ilgili ön rapor hazırlandı. Raporda, yangının elektrikli kaynaklı olduğu tespitine yer verildi.

Genişletildiği duyurulan soruşturma kapsamında, detaylı raporun ilgili kurumlar da dinlendikten sonra önümüzdeki günlerde hazırlanacağı belirtildi.

Diyarbakır'da bir önceki yangının sebebi DEDAŞ

Yurttaşlar, ilk andan itibaren yangının nedeninin kesinlikle anız yakılması olmadığı görüşünde. Konuyla ilgili gazeteci Medine Mamedoğlu’na konuşan bir görgü tanığı verdiği bilgilerde “Valilik anız diyor ama anızla alakası yok. Yangın elektrik tellerinden çıktı. Biz yıllardır onarım istiyoruz ama yapmıyorlar. Teller koptu düştü sonra köy yanmaya başladı. Biz defalarca DEDAŞ’a dilekçe verdik ama bir şey yapmadılar” dedi.

Mezopotamya Ajansı’nda yer alan habere göre geçtiğimiz yılın haziran ayında da son yangından etkilenen ve Diyarbakır’ın Çınar ilçesinde bulunan Karabudak kırsal mahallesinde yangın çıktı. Yangının elektrik direklerinden çıktığına dair tespitler, bilirkişi raporuyla da kayıtlara geçti. Raporda, DEDAŞ “asli kusurlu” bulundu. DEDAŞ’ın çıkan yangında sorumluluğu yüzde 70 olarak rapora yansıdı.

Platformun hazırladığı raporda da elektrik tellerini işaret etti

Diyarbakır Kent Koruma ve Dayanışma Platformu, hazırladığı raporda yangının çıkış nedeninin elektrik tellerinden çıkan kıvılcımlar olduğunu söyledi. “Sorumlular ortaya çıkarılsın, zararlar karşılansın!” başlıklı açıklamada havadan müdahale konusunda geç kalındığı da kaydedildi. Açıklamanın ilgili kısmı şöyle:

“Heyetimizce yapılan gözlemler ve köy sakinleriyle yapılan görüşmelerde, yangının elektrik tellerinin çakışması neticesinde oluşan kıvılcımın, ekili alanlara yansıması ile oluşmuş olabileceği kanısına varılmıştır. Köy sakinleriyle yapılan görüşme içeriklerinde, elektrik direklerinin 1987 yılında kurulumunun yapıldığı, 37 yıllık süreç içerisinde bakım ve onarım çalışmasının yapılmadığı, olağan dışı durumlar karşısında oluşabilecek zararlara dair gerekli önlemelerin alınmadığı, afet süreçleriyle ilgili herhangi bir bilgilendirme ve hazırlık çalışmasının yapılmadığı bildirilmiştir.

Coğrafi koşullar itibariyle bölgenin tepelerden oluşmasından kaynaklı karadan müdahalenin zor olması gözetildiğinde, havadan müdahalenin acil bir şekilde gerçekleşmesi gerekirken geç kalındığı oluşan zararın etkilerin ağırlaşmasına sebebiyet verildiği görülmüştür.”

DEDAŞ’ın ‘Geçmiyor’ dediği hatlar görüntülendi

İddiaların işaret ettiği Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. (DEDAŞ), yaptığı yazılı açıklamada, “Yaptığımız incelemelerde yangının elektrik iletim hatlarından kaynaklanmadığını belirledik. Hatta yangının meydana çıktığı bölge olarak belirtilen bazı alanlardan elektrik iletim hatlarının dahi geçmediğini gördük” ifadelerini kullandı.

Ancak DEDAŞ’ın “Yok” dediği elektrik direkleri görüntülendi.

Mezopotamya Ajansı’ndan Ömer Akın ve Ahmet Kanbal, çam ağacından yapılama, yangında yanmış onlarca kereste elektrik direğiyle madeni direk görüntüledi. Görüntülerde, DEDAŞ’a ait onlarca elektrik direğinin olduğu, bakımsız elektrik tellerinin yanı sıra çevreye yayılmış elektrik iletim araç ve gereçlerinin de olduğu görülüyor.

EMO: Yangın bölgesinde anız yok, hatların geçtiği güzergahta önlem alınmamış

Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Diyarbakır Şubesi de yayımladığı inceleme sonucunda, yangın bölgesinde anız olmadığını ve hatların geçtiği güzergahlarda yangına karşı bir önlem alınmadığını açıkladı:

• Yangının çıktığı yerin ekili olduğu, anızın olmadığı görülmüştür.
• İletim hatlarında birçok noktada eklerin ve liflenmelerin olduğu tespit edilmiştir.
• Direkteki OG (yüksek gerilim hatlarının, transformatörlerin kondansatörlerin ve anahtarlama cihazlarının aşırı akımlardan korunması için kullanılırlar) sigortalarının yerinde olmadığı, bunun yerine iletkenlerle bypass edildiği ve bu bağlantıların gevşeklikten dolayı arka sebebiyet verebileceği tespiti yapılmıştır.
• Birçok direkte kırık izolatörlerin olduğu bu durumun atlamalara sebebiyet verebileceği teknik açıdan bir veridir.
• OG (Orta Gerilim) hatlarda ekili tarım alanlarında ağaç direkleri mevcudiyeti görüldü. Bu ağaç direklerin kullanılması uygun görülmemektedir.
• Hatların geçtiği güzergahlarda direklerin etrafında yangına karşı bir önlem alınmadığı gözlemlenmiştir. (Direk diplerindeki otların mevcudiyeti vs.) Direk diplerinde süs betonu olmadığı, otların direk dibinde biçilmediği tespiti yapılmıştır.
• OG hatlarının dibindeki ağaçların atlamaya sebebiyet verebileceği gözlemlenmiştir.
• İzolatörlerdeki gevşek ve sıkı bağların tekniğine uygun yapılmadığı gözlemlenmiştir.
• Şebekelerin bakım onarımı yapılmadığı teknik işletme sorumluluğu hizmetlerden yararlanılmadığı gözlemlenmiştir.
• Parafudr olmayışı aşırı gerilimlerin oluşmasına dolayısıyla ark oluşumuna sebebiyet vermektedir. (Hat başlarında hat sonlarında ve Trafo girişlerinde mutlaka parafudr kullanılmalıdır)

‘Yangının çıktığı bölgede bir anız yangını başlaması ihtimali çok düşük’

Konuyla ilgili görüşünü aldığımız EMO Diyarbakır Şube Eş Başkanı Ufuk Bulut, yangın çıktığı söylenen bölgenin ekili alan olduğunu ve anız yakma işleminin ekili alanda olmayacağını belirtti.

Bulut, şunları söyledi:

“Yangın pek çok nedenden çıkmış olabilir. Ama yangının çıktığı söylenen bölgede bir anız yangını başlaması ihtimali çok düşük. Çünkü alan ekili. Ekili alanda anız yakma işlemi uygulanmaz. Ciddi iddialar var konuyla ilgili. DEDAŞ da bu ciddi iddiaların içinde. Biz EMO olarak bir yargı merci değiliz. Bu nedenle doğrudan ‘Şundan dolayı olmuştur’ gibi bir şey diyemeyiz. Bilimsel birtakım verileri ortaya koyup kamuoyunu aydınlatırız.”

DEDAŞ’ın özelleştirilme süreci, Eksim Holding ve AKP’yle kurulan ilişkiler

İddiaların hedefindeki DEDAŞ’ın bir özelleştirilme geçmişi var. DEDAŞ'ın özelleştirme süreci ve şimdi kimlerin elinde olduğu, yangının neden çıktığı sorusuna aynı zamanda yanıt veriyor.

Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından 18 Mart 2010 tarihinde yayınlanan ihale ilanıyla başlayan Dicle EDAŞ’ın özelleştirme süreci, 09 Ağustos 2010 tarihinde yapılan ihaleyle sona erdi. Böylece Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Siirt ve Şırnak illerini kapsayan Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. satıldı. 2013’te de kurumun yüzde 100 oranındaki hissesi özelleştirildi.

DEDAŞ bugün Eksim Holding Enerji Grubu tarafından işletiliyor. İsmail Fahreddin Tivnikli ve Abdullah Tivnikli tarafından kurulan Eksim Holding, AKP’ye yakınlığıyla biliniyor. “Erdoğan’ın prensi” ve “Becerikli Abdullah” isimleriyle tanınan Abdullah Tivnikli’nin adı 17-25 Aralık operasyonlarında geçiyordu.

O dönem mallarına el konulma kararı çıkarılan isimlerden biri olan Tivnikli hakkında aynı zamanda yakalama kararı da verilmişti. Abdullah Tivnikli, Eksim Yatırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı’yken, 2018 yılında, İstanbul’da tedavi gördüğü hastanede, 59 yaşında ölmüştü. AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan, Tivnikli’nin cenazesine katılmış, burada bir konuşma yapmıştı.

İhalelerin aranan ismi

DEDAŞ’ın ismi daha önce gün yüzüne çıkan ihalelerle anılıyor. İçişleri Bakanlığı’na bağlı Jandarma Genel Komutanlığı, 13 Eylül tarihinde 2022 yılı için “serbest piyasadan elektrik enerjisi alımı” ihalesi düzenlenmiş, ihalenin tam 131 milyon 55 bin TL’lik en büyük dilimini Cengiz Holding’e bağlı Cengiz Elektrik Şirketi, ihalenin 91 milyon 141 bin TL’lik kısmını Eksim Holding’e bağlı Dicle Elektrik Şirketi ve 11 milyon TL’lik kısmınıysa Limak Holding’e bağlı Limak Uludağ Elektrik Şirketi almıştı.

soL, DEDAŞ’ın iç yüzünü eski bir çalışandan dinlemişti

DEDAŞ sadece ihalelerle değil, aynı zamanda sorumlu olduğu altı ilde yaptığı hukuksuzluklarla ve DEDAŞ işçilerinin yaşadığı mobbing ve hak gasplarıyla, işçi ölümleriyle gündeme geliyor.

2023’ün temmuz ayında, altı ilde iş bırakan DEDAŞ işçileri, çalışma koşullarının iyileştirilmesini istemişti. Aynı yıl DEDAŞ yönetimi işçilere DİSK/Enerji-Sen’den Hak-İş’e bağlı Enerji-İş’e geçmeleri yönünde baskı yapmış, işçiler bu dayatmanın karşısında durmuştu.

soL, 1 Şubat 2024 tarihinde yayımlanan haberinde, beş yıl boyunca şirkette çalışan Davut isimli eski bir DEDAŞ işçisiyle konuşmuş, şirketin iç yüzünü işçiden dinlemişti. Davut, DEDAŞ’ta yoğun bir mobbing olduğunu ve işçi ölümlerinin bu yüzden yaşandığını kaydetmişti.