Batı, Rusya'ya 10 yıldır uyguladığı yaptırımlarına yenilerini ekledi. ABD ve İngiltere, G7 Zirvesi'ne giderken ülkeye ticareti daha da kısıtladı.

Rusya geçen ay başlattığı operasyon sonucu Ukrayna'da önemli mevziler kazanmıştı. Yeni yaptırımlarla savaşın Kremlin'e maliyetinin artırılması hedefleniyor.

Yaptırımların hedefinde sadece Rusya değil, Çin, İsrail, Kırgızistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Türkiye'deki 350 farklı kurum ve isim de yer alıyor.

ABD'nin açıkladığı listede Türkiye'den 13 şirket bulunuyor. "Savaş ekonomisi"ni ayakta tutmakla suçlanan bu şirketler kamuoyunca tanınmıyor. Ancak şirketlerin sicilleri yaptırımların gerekçelerine dair birtakım ipuçları barındırıyor.

13 şirketin 11'i Rusya-Ukrayna savaşının patlak verdiği Şubat 2022'den sonra kurulmuş veya sermaye artırımına gitmiş. Bu tarihten önce kurulan şirketlerin de savaş sırasında unvan değişikliğine gittiği görülüyor. Şirketlerden 4'ünün yabancılar tarafından kurulmuş olması da dikkat çekiyor.

Çoğu tüccar, faaliyet alanları belirsiz

Resmi kayıtlar ve açık kaynaklarda şirketler hakkında sınırlı sayıda bilgi bulunuyor. Bu bilgilere göre, şirketlerin kuruluş tarihleri dışındaki diğer ortak noktası çoğunluğunun üretimden çok ticarette bulunmaları. Faaliyet alanı geniş tutulan şirketlerin 4'ü makina ve yedek parça imal ediyor. Diğer firmalarsa apartman ve iş hanlarındaki ofislerden ibaret.   

Şirketlerin sicillerinde dikkat çeken bilgiler şöyle:

Expert Machinery adlı firma "kimyasal ürünler" unvanını taşısa da web sitesinde Siemens ve Schineder gibi markalara air elektronik donanımların satışının yapıldığı aktarılıyor. Şirketin kuruluşu resmi olarak ilan edilmemiş fakat web sitesinde yer alan adrese kayıtlı bir başka firma ABD Hazine Bakanlığı'nın yaptırımları listesinde yer alıyor. MBK Lojistik adlı bu şirketin savaştan bir ay sonra kurulduğu ve bu yılın başında adını MBK Group olarak değiştirdiği görülüyor. Moldova uyruklu Olga Breslaş'a ait şirketin farklı isimler ve unvanlarla faaliyet gösterdiği anlaşılıyor.

Alptech adıyla 7 Haziran 2022'de kurulan firma önce "dış ticaret", bir ay sonraysa "makina sanayi" unvanıyla faaliyet gösterdi. Vadullah Özcan'a ait firma kendini "danışmanlık hizmeti veren genç bir mühendislik şirketi" olarak tanıtıyor. ABD'ye göre Alptech, uzun yıllardır yaptırım listesinde bulunan Rusya merkezli Fabcenter ve Ostec-Arttool şirketleriyle bağlantılı.

Savaştan 4 ay sonra RMB adıyla kurulan şirketin ilk sahibi Bahattin Naz. Ancak kuruluşundan 13 gün sonra Rusya asıllı Lenar Mingalimov şirkete ortak oluyor. Tataristan Vergi Dairesinde kaydı bulunan Mingalimov'un ortaklığı 27 Şubat 2024'te sona eriyor. Ayrıca şirketin iş ilanlarına başvuran adaylarda ileri düzey Rusça hakimiyeti aradığı görülüyor.

Biopharmist Medikal, savaşın başlamasından 2 ay sonra Bahattin Sarıca adına kuruldu. Yine aynı yıl kurulan Sarıca Grup'a bağlı şirket biyomedikal ürünler tedarik ediyor.

Platform adıyla 7 Haziran 2022'de kurulan şirketin faaliyet göstermediği alan yok: Endüstriyel gıda, inşaat, elektronik, madencilik ve dış ticaret. Firma Azerbaycan uyruklu Rafael Babayev üzerine kayıtlı.

SSGCTM adlı şirket Konya'da CNC tezgahı olarak bilinen makineleri satıyor gerçekleştiriyor. 30 Aralık 2022'de Safiye Aydın adına kurulan şirket, bu yılın başında Gürhan Aydın'ın sahibi olduğu yaptırım listesindeki bir diğer şirket Minyon'a devrolarak kapanışını ilan etmiş. Bu firmanın da 15 Haziran 2022'de unvan değiştirerek yeniden kurulduğu görülüyor.

CNC Tezgahı satan listedeki bir diğer firma 1 Haziran 2023'te kurulan Gepa. Şirket, Bulgaristan uyruklu Peter Mihaylov Gargalak'a ait.  

Listedeki Dener ve Taksan adında iki kardeş şirket de yer alıyor. Kayseride makina imalatı yapan şirketlerin yönetim kurulları büyük oranda aynı kişilerden oluşuyor. Savaş öncesinde kurulan iki şirketin de 2023 Haziran'ında tarihlerinde ilk defa sermaye artırımına gittikleri görülüyor.

Şubat 2022'de kurulan CPS, Kocaeli'de endüstriyel vanana ve sayaçların üretimini yapıyor. 2019'da Kamilhan adıyla kurulan şirket faaliyet alanını genişletmesiyle dikkat çekiyor.

Safes Lojistik adlı şirket, Rusya merkezli havacılık ve uzay endüstrisi için metal işleme ekipmanı ile yüksek hassasiyetli parçalar üreticisi Newton-ITM ile iş yaptığı için yaptırıma maruz kaldı. Şirketin Türkiye'deki bilgilerine ulaşılamıyor ancak ABD Hazine Bakanlığı'nın sitesinde şirketin Antalya merkezli olduğu görülüyor.

Cezalandırılan 'paralel ithalat' mı?

Şirketlerin faaliyet alanları ve kuruluş tarihleri 2 yıldır bilinen ama pek dillendirilmeyen bir gerçeği akıllara getirdi.  

Savaş sonrası Batı’nın uyguladığı yaptırımlar Rusya’yı dünya ekonomik sisteminden tecrit etme amacı taşıyordu. Herhangi bir yaptırıma gitmeyen Türkiye'yse, aksine gaz ve tahıl gibi başlıklarda arabulucu rolü oynadı. Bu süreçte iki ülkenin ticaretinde gözlenen dalgalanmalar dikkat çekti.

Savaşın hemen ertesinde Rusya'dan ithalat sınırlı artış gösterdi. Bu artışta enerji fiyatlarındaki artışın katkısı büyük. Buna karşın Rusya'ya ihracat kısa sürede neredeyse 3'e katlandı.

Ani artış, "Rusya-Batı ticareti Türkiye üzerinden mi dönüyor" sorusunu beraberinde getirdi. Avrupa ülkelerinin yaptırımları delmek için Rusya'yla ticareti Türkiye üzerinden sürdürdüğü öne sürüldü. Veriler de bunu doğrular nitelikteydi. Örneğin aynı dönemde ihracata paralel İtalya'dan ithalat da zirveye ulaşmıştı.

ABD'nin Türkiye'de savaş sonrası kurulmuş, faaliyet alanı anlaşılamayan ve birer ofisten ibaret olan şirketlere yönelik yaptırımı "paralel ithalat" denen bu politikayı akıllara getirdi. Türkiye, Rusya'ya giden yaptırımlı malların topraklarından ve karasularından transit geçişini geçen yıl seçim öncesinde aniden durdurmuştu. ABD'nin son hamlesiyle tek tek şirketlerin yanı sıra Türkiye'nin ticarette "arka kapı" politikasını da cezalandırdığı anlaşılıyor.