"Enflasyonla mücadele" adı altında hayata geçirilen kemer sıkma politikalarının son halkası kulislere düşen yeni vergi paketi oldu. Paketin, Meclis'in tatile gireceği 1 Ağustos'tan önce yasalaşması bekleniyor.
Bloomberg'in ulaştığı bilgilere göre, paket ile 226 milyar lira ek gelir elde edilmesi öngörülüyor. Bu, yıl sonu bütçe açığı tahmininin yüzde 8'ine tekabül ediyor.
Pakette hem bireyler hem de kurumları da kapsayan yeni vergiler veya vergi zamları var. Bu nedenle haber, "sermaye gerçekten vergilendirilecek mi" sorusunu beraberinde getirdi. Çünkü bütçenin sırtındaki en büyük yükü patronların ödemediği vergiler oluşturuyor. Devletin 2024'te almaktan vazgeçtiği vergi geliri 2,2 trilyon lira. Bunun tam 1,8 trilyon lirası patronlara sağlanan vergi istisna ve muafiyetlerinden oluşuyor.
Merak edilen soruyu soL yazarı ve maliye profesörü Oğuz Oyan'a sorduk. Kalem kalem yeni paket ile 2025'te tahsil edilmesi beklenen vergi tutarlarını anlattı.
Zaten ödemiyorlardı, yine ödemeyecekler
Yabancı şirketler kurumlar vergisini tabi oldukları ülkede ödüyorlar. Pakete göre yıllık hasılatı 750 milyon avroyu aşan çok uluslu şirketler artık vergilendirilecek. Oyan bu yeni verginin "asgari" bir vergi olacağını tahmin ediyor. Düzenlemeyle tahsil edilmesi beklenen tutarın 40 milyar lira olduğunu söylediğimizde, patronlardan alınmayan 1,8 trilyon liralık vergiyi hatırlatıyor.
Kurumlar vergisine ek olarak getirilecek "asgari kurumlar vergisi" ile 90 milyar lira ek gelir öngörülüyor. Oğuz Oyan, halihazırdaki uygulamanın işlemediğini şu sözlerle anlatıyor: "1 milyon kurumlar vergisi mükellefi var. Bunların arasında vergisinin yüzde 80'ini ödeyen mükellef sayısı 1000. Büyük bölümünü zarar açıklıyor ve ödemiyor."
AKP 2001'e döndü: 'Hayat Standardı' geri geliyor
Ticari, zirai ve serbest meslek faaliyetleri nedeniyle yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeye mecbur olan mükellefler için de asgari gelir vergisi uygulaması getirilmesi öngörülüyor. Oğuz Oyan bir hatırlatma da bu noktada yapıyor. Benzer uygulamanın "hayat standardı vergisi" adıyla 2001'e kadar sürdürüldüğünü söylüyor. Tekrar benzer bir düzenleme yapılmasının kayıt dışılığı artıracağı tahmin ediliyor.
Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarına kazanç üzerinden 7,2 milyar lira değerinde vergi getirilecek. Yap işlet ve Kamu-Özel İşbirliği modeliyle inşa edilen projelerden alınan vergi oranı da artırılacak. Düzenleme sadece 44 patronu ilgilendiriyor. Buradan gelmesi beklenen tutar 557 milyon lira.
Yeni vergilerin değeri 'sembolik'
Taslakta kripto varlıkların vergilendirilmesine ilişkin 2 farklı formül öneriliyor. Bunlardan ilki, alım-satımlardan on binde 3 gibi bir oranda işlem vergisi uygulanması, diğeri de alım-satımdan elde edilen gelirden gelir vergisi alınması. Kripto varlıklara işlem vergisi getirilmesi durumunda yıllık vergi getirisinin 3,7 milyar lira olacağı öngörülüyor.
Oğuz Oyan'a göre bu tutarlar bir anlam ifade etmiyor:
"Bunlar sermayenin vergilendirilmesi olarak anlaşılması zor şeyler. Bunlar sembolik önemi olan alanlar. Lafım ola sermayeyi vergilendiriyoruz. Böyle bir şey olmaz."
'Bunlar büyük sermayeye dokunmayacak'
Başlarken yönelttiğimiz "sermaye gerçekten vergilendirilecek mi" sorumuza soruyla yanıt veren Oyan, "Paketteki düzenlemelerin hangisi büyük sermayeye dokunuyor" diyor ve ekliyor:
"Büyük sermayeye dokunmayacak adımlar bunlar. Hatta büyük sermaye bunu talep ediyor. 'Benim üzerime gelme, burada vergilendirmediğin alanlar var. Yabancı şirketler rekabeti bozuyor, ondan da al' diyor."
Küçük ve orta ölçekli şirketlerin "Şimşek Programı"ndan daha fazla etkileneceğine işaret eden Oyan, bunun sonucu değiştirmeyeceğini söylüyor:
"İçeride talebi eksilttiğiniz zaman birtakım şirketler iflas edecek. Ucu belirli bir sermaye kesimine dokunucak. Tekstilde Bursa'da geçenlerde biri battı. Ama bu, programın sermaye lehine olduğu anlamına gelmez."
Emekçiler ikinci yarıda daha çok vergi ödeyecek
Temmuz itibariyle ÖTV ve harçlar 6 aylık enflasyon oranında artacak. Buna yeni vergi paketindeki bazı düzenlemeler de eklenecek. Çünkü paketin azımsanmayacak bir bölümü herkesi ilgilendiren vergilerden oluşuyor.
Bugün araba almak isteyen bir kişi araba fiyatı kadar da devlete vergi ödüyor. Engelliler bu vergilerin önemli bir bölümünden muaf. Neredeyse her üç aracın biri bu yöntemle satılıyor. Hazine'nin araştırmasına göre engelli bireyler için vazgeçilen vergi tutarı 65 milyar lira. Yeni paket ile istisnadan yararlanma süresini 5 yıldan 10 yıla çıkacak. Ayrıca taşıt veraset yoluyla bir başkasına devredilirse, istisnaya konu vergiyi mirasçı ödeyecek.
150 lira ödenen yurt dışı çıkış harcı 10 katına çıkarılarak 1500 lira olacak. Geçen yıl harcı ödeyen kişi sayısı 8,3 milyondu. Yani yeni düzenlemeyle 12,6 milyar lira ek gelir elde edilecek.
126 bin motokuryeden gelirinin yüzde 15'i kadar vergi alınarak 3,9 milyar lira toparlanması bekleniyor.
Yani yılın ikinci yarısında geliri artmayacak emekçiler daha fazla vergi ödeyecek. Yine de kamu maliyesindeki sıkışmışlık giderilemeyecek. Çünkü bütçenin sırtındaki asıl yük olan patronlar kârlarını katlasalar da vergiden "kaçınacaklar".
