“Enflasyonla mücadele” adı altında ilan edilen tasarruf paketi üniversite sporlarını bile vurdu ama ne bakanların özel jet ziyaretlerini ne de bakanlık binalarının masrafını bitirdi.
Bütçe açığında sembolik bir iyileşme sağlayacağı öngörülen tedbirler kamuda personel ve taşıt alımını kısıtlamayı, inşaat faaliyetlerini sınırlandırmayı, temsil ve ağırlama giderlerini düşürmeyi de hedefledi.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz ile Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Saray'da düzenledikleri toplantıyla paketin kapsamını kamuoyuyla paylaşmıştı.
Kamu hizmetlerinin kısıtlanacağı vurgusunun bolca olduğu kararlar arasında; kadro daraltılması, personel servisi hizmetinin toplu taşıma olan yerlerde kaldırılması, yeni araç satın alma ve kiralama 3 yıl durdurulması, bütçe dışı kaynaklardan taşıt kullanımı kurallara tabi tutulması, yabancı menşeili araç kullanımı yasaklanması, 3 yıl süreyle yeni hizmet binası alımı ve yapımı durdurulması, yeni bina kiralanmaması, yeni lojman ve sosyal tesis alımı/yapımı yasaklanması gibi maddeler vardı.
Bakanlık 15 katlı bina kiralamadı
Kamuda tasarrufun vitrine konulduğu gibi unutulduğunu gösteren iki yeni gelişme yaşandı.
İlki Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’yla ilgili. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına bağlı Kentsel Dönüşüm Başkanlığı, Ankara’nın en lüks semtlerinden biri olan Çukurambar'da 15 katlı bina kiraladı. NOW'un haberine göre Et ve Süt Kurumu'nun eski binası olan gökdelenin içinin bakanlık tarafından tamamen yenilendiği belirtildi. Et ve Süt Kurumu geçtiğimiz sene aylık 700 bin liralık kira ödememek için binayı boşaltmıştı. Bakanlığın ödeyeceği kira bilinmiyor.
Bakanlık binasının yeni yapılmasına rağmen, içinde yer kalmadığı için böyle bir yola başvurulduğu öne sürülmüş, Cumhurbaşkanlığından da onay alınmış. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki ise geçtiğimiz günlerde tasarruf dönemine başladıklarını belirterek "Uzun araç konvoyunu bıraktık, otobüs kiraladık" ifadelerini kullanmıştı.
Uraloğlu'na özel jet sevdası: Almanya'ya da Malatya'ya da jetle uçtu
İkincisi Ulaştırma ve Altyapı Bakanı’yla bizzat ilgili. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, ağırlıklı olarak uluslararası ticaret koridorları ve özellikle ‘Kalkınma Yolu’ ile ‘Yeşil Ulaştırma’, ‘Krizlerde Odağı Koruma’ ve ‘Dayanıklı Tedarik Zincirleri’ konularının ele alınacağı Almanya'nın Leipzig kentinde 22-23 Mayıs'ta gerçekleştirilecek Uluslararası Ulaştırma Forumu (ITF) Zirvesi’ne katılmak üzere Almanya’ya gitti.
Bakanın özel bir jetle Almanya’ya gittiği öğrenildi. CHP Grup Başkanvekili Ali Mahir Başarır, Uraloğlu'nun Almanya’daki zirveye özel jete gittiğini belirterek tepki gösterdi ve "Neden tarifeli uçakla gitmiyorsun" diye sordu.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu'nun, Mayıs ayının ikinci haftasında özel uçakla Malatya'ya yaptığı ziyarette, havalimanından il merkezine 3 minibüslük konvoyla gitmişti. malatyahaber.com’un haberine göre, söz konusu seyahatin özel uçakla yapılmasının maliyeti 25 bin ABD doları (yaklaşık 750 bin TL) oldu.
Ankara'dan bakanlığına bağlı DHMİ'nin özel uçağıyla giden Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Uraloğlu, buradaki karşılamanın ardından il merkezine, 'tasarruf' gerekçesiyle 3 minibüslük bir araç konvoyuyla geçmişti. Valilik, Büyükşehir Belediye Başkanlığı, AKP İl Merkezi ziyaretlerinin yanı sıra Kuzey Çevre Yolu'nda da inceleme yapan bakan, birkaç saat kaldığı Malatya ziyaretinin ardından, havalimanında bekletilen özel uçakla Ankara'ya dönmüştü.
Malatya seyahati için kullandığı özel uçağın piyasadaki 1 saatlik kiralama bedelinin 10 bin dolar, geliş- gidiş 2 saat uçuşun 20 bin dolar, havalimanında bekleme bedelinin ise 5 bin dolar olduğu, tasarruf gerekçesiyle 25 kilometrelik havalimanı yolunda minibüs kullanan bakanın birkaç saatlik Malatya ziyaretinin uçak maliyetinin yaklaşık 750 bin TL olduğu belirtildi.
Bakan, Malatya ziyaretinin ardından Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek tarafından, kamu harcamalarında tasarruf yapmak üzere 3 yıllığına yürürlüğe konulan "Kamuda Tasarruf ve Verimlilik Paketi" ile ilgili yaptığı değerlendirmede, paketin hazırlanması konusunda Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek başta olmak üzere ilgililerle gerekli istişarelerde bulunduklarını, bu sürece Bakanlık olarak katkı sağlamaya çalıştıklarını söylemişti.
Önceki 'tasarruf' girişiminde ne olmuştu?
Bu Şimşek yönetiminin açıkladığı ilk tasarruf önlemi değil. 10 ay önce de kamu kurumlarına "tasarruf genelgesi" yollamış, taşınmaz ve taşıt kullanımı, haberleşme giderleri, basın ve yayın giderleri, kırtasiye alımı, temsil, tören ağırlama giderlerinde tasarruf istemişti. Ancak genelgenin ilan edildiği Temmuz 2023'te 43 milyon lira olan temsil ve ağırlama giderleri Aralık ayında 620 milyon lirayı görmüştü. Yılın bütünündeyse 1 milyar lira olan başlangıç ödeneği neredeyse ikiye katlanarak 1,9 milyar lira harcanmıştı.
Tablo 2024'te de değişmedi. Yılın ilk üç ayında 825 milyon lira harcanarak yıl sonunda hedeflenenin yarısına yakını şimdiden harcanmış oldu. Bugün açıklanan tasarruf paketinin temsil ve ağırlama harcamalarındaki tırmanışın önüne geçip geçemeyeceği merak konusu.
Patronlara sağlanan vergi istisnaları ve muafiyetlerinde tasarruf yok
Pakette ele alınmayan birçok tasarruf alanı bulunuyor. Bunların başında patronlara sağlanan vergi istisna ve muafiyetleri yer alıyor.
Devletin 2024'te vazgeçtiği vergi geliri 2,2 trilyon lira. Bundan asgari ücrete tanınan muafiyet gibi emekçilerin kazanımı olan kalemler düşüldüğünde geriye 1,8 trilyon lira kalıyor. Bu tutarın neredeyse tamamı sermayeye tanınan vergi muafiyeti ve istisnalarından oluşuyor.
Örneğin, SPK verilerine göre Koç grubuna ait Arçelik, 2023'de 7,1 milyar lira kâr elde etti. Ancak şirket, kurumlar vergisi oranı yüzde 25 olmasına karşın, kârının sadece yüzde 2’si kadar yani 152 milyon lira vergi ödedi. Ödemesi gereken vergi 1 milyar 789 milyon liraydı. İktidar teşvik, muafiyet, indirim vb. uygulamalarla Arçelik’ten alacağı verginin 1 milyar 637 milyon lirasından vazgeçti.
Garantili projelere milyarlar akacak
2024 bütçesinden Kamu Özel İşbirliği ile yapılan köprüler, otoyollar ve Avrasya Tüneli ile yap-kirala-devret modeliyle yaptırılan şehir hastanelerine toplam 162 milyar 435 milyon lira garanti tutarı ödenecek.
Bu projeler için 2017-2023 arasında bütçeden toplamda 221 milyar lira, yaklaşık 16 milyar 844 milyon dolar harcandı. Orta Vadeli Program’da esas alınan ortalama dolar kuruna göre bu projeler için gelecek yıl 4,7 milyar dolar ödenecek.
Benzer modelle inşa edilen havalimanları için de 2023'te 199,7 milyon avro ödendi.
