Bu haftanın dillerden düşmeyen kelimesi "tasarruf"tu. Televizyonlarda, sosyal medyada, gazete köşelerinde her boyutuyla tartışıldı ama bir unsuru satır arasına gizlenmişti. O unsur, iktidarın tasarruftan ne anladığının da bir özeti aslında.
"Enflasyonla mücadele" adı altında uygulanan kemer sıkma programının son halkası pazartesi günü açıklanan kamuda tasarruf paketi oldu.
Hacmi, bütçenin yüzde 1'ine bile denk düşmeyen paket aslında sembolik bir değer taşıyor. AKP'li isimlerin "amaç maddi değil psikolojik" demesi de bunu kanıtlıyor.
Paket esasında üç alandaki kısıtlamalara dayanıyor: Personel alımı, inşaat faaliyetleri ve taşıtlar.
Bu kısıtlamaların ayrıntıları geçtiğimiz gün Resmi Gazete'de duyuruldu. O detaylardan biri, tasarruftan ziyade harcamaya yönlendiren bir maddeydi. Karara göre, savunma ve güvenlik gibi hizmetler dışında kamuya 3 yıl boyunca yeni taşıt alımı ve kiralaması yapılmayacak.
Ancak bunun bir istisnası var:
"Kamu taşıtlarının yerli ve milli elektrikli taşıtlara dönüştürülmesi amacıyla; kullanımdaki taşıtların tasfiye edilmesi kaydıyla kamu alım garantisi kapsamında ilgili mevzuatına göre elektrikli taşıt satın alınabilecektir."
Erdoğan imzalı metinde açıkça ifade edilmese de burada kastedilen yalnızca bir otomobil markası: TOGG.
Görünen o ki, kamu harcamaları sınırlandırılırken dahi kimi "seçilmiş" patronlara kaynak aktarmanın bir yolu bulunmuş.
Hafta başında duyurulan paket, içerdiği tedbirlerden çok dışarıda bıraktığı tasarruf alanlarıyla konuşulmuştu. soL'da yer verdiğimiz haberde patronlardan alınabilecekken vazgeçilen 1,8 trilyon liralık vergiye, kamu özel işbirliği projelerine ödenecek 162 milyar liralık garanti tutarına ve bütçenin saklı yükü yatırım teşviklerine dikkat çekmiştik.
TOGG patronlarına verilen söz de bu listeye dahil edilebilir. Tasarruf genelgesinde bahsedilen "alım garantisi" 1 yıl önce, TOGG'un ilk modelinin tanıtımı yapılır yapılmaz ilan edilmişti. Daha aracın satış fiyatı kamuoyuna duyurulmadan devlet 2035'e kadar 30 bin adet alacağının garantisini vermişti bile.
Peki, diğer markalardan araç alımı yasaklanırken, TOGG'u ayıran şey ne?
TOGG'a kurulduğu günden bu yana birçok ideolojik anlam yüklendi, yükleniyor. "Yerlilik" kisvesi altında sahip çıkılan aracın fotoğrafları AKP seçim bürolarını süsledi, test sürüşünü bakan yaptı, kontağını ilk kez cumhurbaşkanı çevirdi.
Ancak "yerlilik" tek başına yeterli bir gerekçe değil. Zira Türkiye'de üretilen ve elektrikli olan tek araç TOGG değil. TOGG'un farkı, patronları.
Şirket, Erdoğan'ın "beş babayiğitler" dediği ortaklardan oluşuyor. Anadolu Grubu, BMC, Turkcell ve Zorlu Holding'un her biri yüzde 23 hisseye sahip. Kalan yüzde 8'lik paysa TOBB'un.
Rekabetin çetin olduğu otomotiv pazarı yeni bir marka için oldukça riskli. Örneğin Türkiye'nin yanıbaşındaki Avrupa'ya araç satmak kolay değil. Çin’de milyon adeti bulan firmalar dahi bu pazara girmekte güçlük çekiyor.
Bu noktada "kâr özelin, zarar kamunun" anlayışı devreye giriyor. Yerli otomobilin yerli patronları zarar etmesin diye satıştan reklama her türlü destek devletten geliyor. Mehmet Şimşek'in "sıkı" maliye politikası bile bu desteğin önünde duramıyor.
Üstelik TOGG patronlarına sağlanan tek destek alım garantisi değil.
Destekten çok "soygun" adlandırmasını hak eden teşviklerin bir kısmı şöyle:
- 4 bin 400 dönüm büyüklüğünde yatırım yeri bedelsin tahsis edildi
- KDV ve gümrük vergisi alınmıyor
- Yüzde 100 yatırıma katkı oranı uygulanıyor. Yani hiç vergi alınmıyor
- Gelir vergisi stopaj desteği uygulanıyor
- Projede çalıştırılan 300 nitelikli personelin her biri için asgari ücretin aylık brüt tutarının 20 katına kadar ücretler bütçeden ödeniyor
- Şirketin batarya yatırımına proje bazlı devlet teşviği uygulanıyor
- 31 Aralık 2027 tarihine değin kullanılacak yatırım kredilerinin yüzde 80’i de bütçeden karşılanıyor
- Kamu bankaları TOGG'a özel avantajlı taşıt kredisi sağlıyor
Bu teşviklerin tamamına yakını 2032 yılı sonuna dek sürdürülecek. Servet transferinin üstü milliyetçilikle örtülecek. "Yerli ve milli" vurgusunun bu kadar yoğun olmasının nedeni bu.
Gel gelelim diğer markaların otomobilleri ne kadar bu halka ait değillerse, TOGG da o kadar yabancı.
TOGG kamuya ait olmadığı sürece bu durum değişmeyecek. "Türkiye'nin otomobili" bu haliyle sadece metal sektöründe sömürünün derinleşmesine ve devlet teşvikleriyle emekçi sınıfların yarattığı kaynakların sermayeye aktarılmasına hizmet edecek.
