Slovakya, Başbakan Robert Fico'nun katıldığı bir toplantı sonrasında küçük bir kalabalığı selamlarken uğradığı silahlı saldırının hâlâ şokunu yaşıyor.
Suikast girişiminin hemen ardından koalisyon hükümetinin bazı üyeleri, Batıcı muhalefeti ve basını Fico'ya karşı toplumsal öfkeyi teşvik etmekle suçladı. Muhalefet, Fico'nun yaptığı reformların yargı bağımsızlığını ve medya özgürlüğünü tehdit ettiğini öne sürüyordu.
Muhalefet ve medyanın kendisine karşı tavırları, başkent Bratislava'da birkaç hafta önce gerçekleşen protestoların da tetikleyicisi olarak görülüyordu.
Fico hayati tehlikeyi atlatsa da, saldırı ülke siyasetinde uzun süre etkisini gösterecek gibi duruyor.
Fico'nun siyasi geçmişi
59 yaşındaki Fico, Ekim 2023'ten beri görevde ama aynı zamanda 2006'dan 2010'a ve 2012'den 2018'e kadar iki dönem de başbakanlık yaptı.
Fico, siyasete 1986'da Çekoslovakya Komünist Partisi'ne katılarak başladı. 1989'da Çekoslovakya'nın çözülüşünden sonra Fico, Komünist Parti'nin halefi olarak görülen Demokratik Sol Parti'ye (SDĽ) katıldı. İlk kez 1992'de Parlamento Üyesi seçildi. 1998 yılında partinin genel başkan yardımcılığına seçildi.
Partisi, 1999'da seçimlerde baraj altında kalınca yeni bir parti kurma kararı aldı. 1999'da Yön-Sosyal Demokrasi (Smer-SD) partisini kurdu. Partinin kuruluşundan bu yana liderliğini yürütüyor. Siyasi pozisyonu "popülist" olarak tanımlanıyor.
Fico, partisi Smer'i 2012'de ezici bir seçim zaferine taşıdı. Ancak Mart 2018'e gelindiğinde, gazeteci Ján Kuciak ve kız arkadaşının öldürülmesinin ardından hükümetini siyasi bir kriz sarmıştı. Kuciak, Slovak siyasetindeki en yüksek çevrelerdeki yolsuzluğu ve Slovak siyasetçiler ile İtalyan 'Ndrangheta mafya klanı arasındaki potansiyel bağlantıları araştırıyordu.
Fico'nun kişisel olarak aleyhine somut bir şey bulunmasa da, süreci ele alış biçimi, koalisyon ortaklarının hükümetten çekilmesine neden oldu, Fico'ysa baskılar sonucunda istifa etmek zorunda kaldı. 2022'de Fico organize suçlara dahil olmakla suçlansa da milletvekili olarak dokunulmazlığı onu tutuklanmaktan kurtardı. Fico suçlamaları reddetti ve kendisine yönelik suçlamalardan emniyet içerisindeki " yapılanmaları" sorumlu tuttu.
Fico'dan görevi devralan Batı yanlısı bir hükümet, Covid-19 salgınıyla başa çıkma konusunda yetersiz kalınca, Ekim 2023'teki seçimlerde tekrar Fico'ya yenildi. Fico, o yılki seçim kampanyasında Ukrayna'ya askeri desteği sona erdirme sözü verdi. Göreve dönüş yapan Fico hükümeti, Ukrayna'ya askeri yardım sağlanmasında Çekya liderliğindeki yaklaşık 20 devletten oluşan koalisyona katılmayı reddetti.
Fico'nun Avrupa Birliği (AB) ile ilişkileri de bu anlamda gergin. Brüksel'in Ukrayna'yı destekleme politikalarını eleştiren Fico, Ukrayna'ya yönelik bir AB yardım paketini engelleme girişimlerinde Macaristan'a destek verdi. Ancak son zamanlarda tutumunu yumuşatan Fico, Ukrayna'nın AB üyesi olma başvurusunu engellemeyeceğini vurguladı.
Liberal Cumhurbaşkanı'yla anlaşmazlık
Bu suikast girişimi, Slovakya'da Şubat 2018'de muhabir Ján Kuciak ve nişanlısı Martina Kušnírová'nın öldürülmesini yeniden akıllara getirdi. Fico'yu bugünkü konuma getiren olaylar zincirini başlatan şeyin bu cinayet olduğu değerlendiriliyor.
Fico, cinayet soruşturmasının siyasi çevresine de dokunmaya başlamasının ardından istifa etmek zorunda kalmıştı.
Bu dönemdeki siyasi yolsuzluklarla mücadele edeceği taahhütünü veren avukat Zuzana Čaputová, kamuoyunda oluşan öfke dalgasını da arkasına alarak cumhurbaşkanlığına aday olmaya karar verdi. Liberal çizgideki Čaputová, Mart 2019'da yapılan seçimler sonucunda Slovakya tarihindeki ilk kadın cumhurbaşkanı oldu. Bu seçimlerin ikinci turunda Fico'nun merkez sol Smer partisinin adayını önemli bir farkla mağlup etti.
İstifa etmek zorunda kalan Fico, Čaputová'nın zaferinin ardından da partisi adına büyük bir yenilgi hissetmişti. Üstelik partisi 2020'de eski müttefiki Peter Pellegrini'nin Hlas SD partisini kurma kararıyla ikiye bölünmüştü. Ancak Fico, tüm bu zorluklara karşın siyasette devam etme kararı almıştı.
Geçen yılın haziran ayında Čaputová, kendisinin ve ailesinin maruz kaldığı tehditler ve tacizler nedeniyle artık siyasete devam edecek güce sahip olmadığını açıklayarak, ikinci dönem aday olmamaya karar verdi.
Cumhurbaşkanı'nın zayıf döneminden faydalanan Fico ve partisi Smer, eski müttefiki Pellegrini'nin Hlas SD'si ve aşırı milliyetçi Slovak Ulusal Partisi ile yeni bir hükümet koalisyonu kurarak geçtiğimiz yıl parlamento seçimlerini kazanmayı başardı.
AB'cilerle gerilim ne zaman başladı?
İlk kez 2006 yılında başbakan olan Fico, mevcut yönetimiyle şu anda üçüncü döneminde. 2018 yılına kadar bazı çekince belirtileri göstermesine rağmen aşırı Batı karşıtlığına eğilimli bir politikacı olarak görülmüyordu. Hatta Slovakya 2009'da Avro Bölgesi'ne dahil olduğunda kendisi başbakandı.
Ancak muhalefet yıllarında gittikçe daha radikal bir Batı karşıtlığı izlemeye başladı. Kuciak cinayetine ilişkin soruşturmayı, ülkesinin Batı'ya yönelimini ve hepsinden önemlisi Čaputová'nın cumhurbaşkanı olmasını giderek daha fazla eleştirdi.
Gittikçe daha Batı karşıtı bir görüntü veren Fico, liberal kesimin desteğini kaybetmeye başlamıştı. Diğer yandan gelecekte koalisyon kurma ihtimalini güçlendirmek adına hem sol hem de aşırı sağ siyasi oluşumlarla daha fazla bağ kurmaya başladı.
Her iki tarafa da seslenme yöntemi izleyen Fico, bu dönemde liberalizmi keskin bir şekilde reddediyordu. Liberaller onu aşırıcılıkla suçlarken, ona göre asıl aşırıcılar Avrupa Birliği üyeliğini, NATO'yu ve Ukrayna'ya desteği savunan kişilerdi.
Liberallerin hedef göstermesi protestoları tetikledi
Fico'nun son zamanlarda izlediği politikalar, liberal muhalefetin ve Batı yanlısı medyanın kendisini hedef almasına yol açtı.
Suikast girişiminden sadece birkaç hafta önce kendisine dönük ülke sokaklarında protestolar başlamıştı. Fico'nun medya özgürlüğünü kısıtlama girişimlerine ilişkin muhalefetin ortaya üst üste attığı iddialar, Slovakya'nın başkenti Bratislava'da gösterileri tetiklemişti.
Muhalefet ve medyasının kendisini hedef göstermeye başlamasının ardından Fico, Nisan ayında Facebook'ta yayınlanan bir konuşmasında, kendisine yönelik nefretin bir hükümet politikacısının öldürülmesine yol açması durumunda şaşırmayacağını belirtmişti.