Robert Jordan "Efsaneler solarak mit olur ve onları doğuran Çağ yeniden geldiğinde mitler bile unutulur." diyerek başlar, epik fantezi kitaplarına. Modern çağda da mitler yayılmaya devam ediyor, hikaye anlatıcıları halkı mitlerle etkilemeye çalışıyor. Son hikayelerden birisi de dünyanın gözünü diktiği Ukrayna'da yayıldı, hem de devletin eliyle.
Ukrayna'da yayınlanan Kiev Hayaleti hikayelerinin halkın moralini yükseltmek için propaganda malzemesi yayıldığı belli oldu. Rusya'nın Ukrayna operasyonunun başlamasının hemen ardından, Kiev'in Hayaleti olarak adlandırılan adı bilinmeyen bir pilotun, görünüşe göre Rusya savaş uçaklarını tek başına indirdiğiyle ilgili görüntüler sosyal medyada yayılmaya başlamıştı.
Kiev hayaleti miti
Ukrayna'nın resmi sosyal medya hesabından 27 Şubat'ta yaptığı paylaşımda, "İnsanlar ona Kiev'in Hayaleti adını veriyor. Ve haklı olarak - bu Ukrayna Hava Kuvvetleri savaşçısı, başkentimiz ve ülkemiz üzerindeki gökyüzüne hükmediyor. İşgalci Rusya uçakları için şimdiden bir kabus haline geldi." diyerek Kiev Hayaleti hikayesine katkı sağladı. Buna ek olarak Ukrayna Güvenlik Servisi de kendi sosyal medya hesabından bu videoyu paylaştı.
The New York Times'tan Stuart A. Thompson ve Davey Alba'nın haberine göre, Ukrayna devletinin de yaydığı "sözde" Kiev'in Hayaleti hikayesi, Twitter'da 9,3 milyon kez görüntülendi, Facebook'ta 717 milyon insana ulaştı, Youtube'ta 6,5 milyon kez izlenirken TikTok'ta 200 milyon izlenmeye ulaştı. Bir mitin, bir propaganda ürünün nasıl yayıldığına bir örnek, Kiev'in hayaleti.
The New York Times'ta yayınlanan yazıda bir problem vurgulanıyor: "Tek bir sorun var: Kiev'in Hayaleti bir efsane olabilir". Ukrayna'nın resmi sosyal medta hesabının paylaştığı montajlı videoda yer alan ve viral olan ilk videolardan biri, yalnızca 3 bin abonesi olan bir YouTube kullanıcısı tarafından yüklenen bir savaş simülatörü görüntüsüydü. Ukrayna'nın eski cumhurbaşkanı Petro Poroşenko tarafından paylaşılan ve Kiev'in Hayaleti takma adlı savaş pilotunun varlığını doğruladığı iddia edilen bir fotoğrafsa, Ukrayna Savunma Bakanlığı'nın 2019'da paylaştığı bir Twitter görseli.
Thompson ve Alba yazılarında, "Ukrayna'nın işgali sonrasında meydana gelen bilgi savaşında, ülkenin bazı resmi hesapları, doğruluğu şüpheli hikayeler ortaya attı, anekdotlar yaydı, hatta daha sonra yanlış olduğu kanıtlanan bazı doğrulanmamış bilgiler yayarak savaş sahasını etkiledi" diyerek Ukrayna'nın yanlış haberler yaydığını belirtiler.
'Ukrayna bilgi savaşı değil, genel savaşı da kaybeder'
New York Üniversitesi'nden Laura Edelson konuyla ilgili, "Ukrayna oldukça klasik propaganda yayıyor. Anlatımlarını destekleyen hikayeler yayıyorlar. Bazen yanlış bilgiler paylaşılıyor ve genel ortam nedeniyle daha fazlası ortaya çıkıyor" dedi. Stratejist ve araştırmacı Peter W. Singer da, "Ukrayna'nın davasının doğruluğu, davasının popülaritesi, kahramanlarının cesareti, halkının çektiği acılar konusunda hiçbir mesaja sahip olmasaydı kaybederdi. Sadece bilgi savaşı değil, genel savaşı da kaybeder" diyerek yalan haberler ve propaganda malzemelerinin savaştaki yerini açıklıyor.
Yılan Adası ve gerçekler
Karadeniz'de bir ileri karakol olan Yılan Adası'nda dikkate değer bir çatışmayla ilgili Ukrayna'dan gelen başka bir yalan haber daha var. Ukrayna gazetesi Pravda tarafından yayınlanan ve daha sonra Ukrayna yetkilileri tarafından "doğrulanan" bir ses kaydına göre, ilerleyen bir Rusya askeri birliği, Ukrayna'nın sınır muhafızına korkutucu bir ültimatom teklif etti: Teslim olun ya da bir saldırıyla karşı karşıya kalın. Ukraynalılar, görünüşe göre öldürülmeden önce bir küfürle karşılık verdiler. Ancak birkaç gün sonra, Ukraynalı yetkililer bir Facebook gönderisinde askerlerin hala hayatta olduğunu ve Rus güçleri tarafından esir alındığını doğruladı. Yılan Adası hikayesi incelendiğinde, paylaşılan kayıtların ve "doğrulanan" bilgilerin gerçek dışı olduğu ortaya çıktı.
Sosyal medya şirketleri taraf seçiyor
Stanford İnternet Gözlemevi direktörü ve Facebook'un eski güvenlik şefi Alex Stamos, doğrulanmamış veya yanlış içeriğin nasıl denetlendiği sosyal medya şirketlerinin "bir taraf seçmeye" karar verdiği ifade eti.. Teknoloji platformlarının hiçbir zaman genel olarak yanlış bilgilere karşı kurallar oluşturmadığını, bunun yerine belirli davranışları, aktörleri ve içeriği hedeflediğini de sözlerine ekledi.
Araştırmacı Peter Singer, yayılan mesajlarla sosyal medyadaki kullanıcıların da bir tür savaşçı haline geldiğini ifade etti.
Modern çağların bir savaş propagandası, halen mit olarak yayılmaya devam ediyor.
