Yerel seçimlerin ardından AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 9 Mayıs'ta ABD'ye yapması planlanan ziyareti ertelendi. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli 26 Nisan'da yaptığı açıklamada, Beyaz Saray ziyaretinin "programların uyuşmaması nedeniyle her iki taraf için uygun olacak bir tarihe ertelendiğini" bildirdi.
Geçtiğimiz hafta boyunca Erdoğan'ın ABD ziyaretini ertelemesi çok konuşulurken, ziyaretin ABD tarafından ‘iptal edildiği’ yönündeki haberler yalanlandı. Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Sözcüsü John Kirby'nin "planlanmış bir şey yok" açıklamasıysa tartışmaları alevlendirdi. Erdoğan'ın "Beyaz Saray'da ağırlanma" talebinin reddedildiği iddiaları gündeme getirildi.
Erdoğan'ın ABD'ye ziyaretinin ertelenmesi sonrası Washington’a Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar giderken, ABD ile ticari ilişkiler artırıldı. İmzalanan ExxonMobil anlaşması ve iki ülke arasındaki "işbirliği" açıklamalarıysa Türkiye-Rusya ilişkilerini, enerji işbirliklerini zora sokacak bir adım olarak değerlendirildi.
ExxonMobil ile anlaşma: 2,5 milyon tonluk LNG tedarik edilecek
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Bayraktar kamu enerji şirketi BOTAŞ ile Amerikan yakıt şirketi ExxonMobil arasında sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ticaretine ilişkin bir anlaşma imzalandığını duyurdu. Anlaşmayı BOTAŞ Genel Müdürü Abdulvahit Fidan ile ExxonMobil LNG Global Başkanı Matthew R. Chandler imzaladı.
Anlaşma ile Türkiye’nin, 10 yıl süreyle her yıl yaklaşık 2,5 milyon tona kadar LNG tedarik etmesi planlanıyor.
Bakan Bayraktar sosyal medya hesabından, "ABD, halihazırda LNG tedariki sağladığımız önemli ülkelerden bir tanesi" diyerek uzun vadeli olması planlanan bu anlaşma ile "kaynakların çeşitlendirildiğini" belirtti. Bakan şöyle konuştu:
"BOTAŞ ile ExxonMobil arasında imzalanan anlaşmanın şöyle bir özelliği var; biz zaten son birkaç yıldır Amerikan LNG'sini Türkiye'de almaya başlamıştık, Amerika önemli tedarikçilerimizden biri haline gelmişti ama şimdi konuştuğumuz konu ve proje aslında uzun dönemli bir anlaşma. Bugüne kadar hep spot bazlı çalışmamız olmuştu, bunu uzun dönemli 10-15 yıllık bir anlaşmaya dönüştürmek bu anlamda farklı oldu. Bu işbirliğinin iki ülke ve şirkete de katkı sağlayacağını, bizim çeşitlendirme anlamında doğal gaz piyasamız için önemli olduğunu düşünüyorum."
'Türkiye’nin ihtiyacının yüzde 8’ini karşılayabilecek büyüklükte'
Washington’da TRT Haber'e konuşan Bayraktar, geçmişte Nijerya ile yapılan işbirliğini ve hâlâ mevcut olan Cezayir’le 20 yılı aşkın süreli sıvılaştırılmış doğalgaz anlaşmasını hatırlatarak, Türkiye’nin gaz tedariğinin çeşitlenmesine vurgu yaptı. Anlaşmanın, Türkiye’nin ihtiyacının yüzde 8’ini karşılayabilecek büyüklükte bir olduğunu belirtti.
'Kamu ve özel sektör temsilcileri bir araya getirilecek'
Bakan Bayraktar, ABD programında Caspian Policy Center Yönetim Kurulu üyeleriyle bir araya gelerek Türkiye ve ABD arasındaki enerji ilişkilerini değerlendirdi. Batı Virginia eyaletini temsil eden Enerji ve Tabii Kaynaklar Komitesi Başkanı Senatör Joe Manchin ile de bir görüşme yapan Bayraktar, iki ülke ilişkilerini geliştirecek konu başlıklarını ele aldı.
Bakan Bayraktar, ABD Enerji Bakanı Jennifer Granholm ile de görüştü. Görüşmede, iki ülke arasında "Enerji ve İklim Diyaloğu Programı" başlatıldı. Görüşme, aynı zamanda diyalog programının ilk toplantısı oldu. Buna göre iki ülke bakanının başkanlığında toplanacak diyalog programında çalışma grupları belli aralıklarla toplantı yapacak.
Türkiye ile ABD arasındaki enerji projelerinin geliştirilmesi amacıyla ortaklaşa atılması gereken adımların masaya yatırılacağı ve bu yönde faaliyetler yürütüleceği belirtilirken, "iki ülkenin kamu ve özel sektör temsilcilerinin bir araya gelmesinin sağlanacağı" ifade edildi.
Bakan Bayraktar aynı zamanda, Romanya Dışişleri Bakanı Luminita Odobescu ile de bir araya gelerek iki ülke arasında doğalgaz ticareti alanında devam eden işbirliğini ve yenilenebilir enerji alanında gerçekleştirebilecek yeni projeleri değerlendirdi.
Bakan: Enerjide ithalata bağımlıyız
Bakan Bayraktar daha sonra da Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye-ABD İş Konseyinin (TAİK) ABD Ticaret Odası ve American Turkish Business Roundtable (ATBR) işbirliğinde düzenlediği "39. Amerikan-Türk Konferansı"na katıldı.
Bayraktar, Türkiye'nin ABD ile LNG ticaretinin arttığına işaret ederek, "ABD, şu anda 2'nci büyük LNG tedarikçimiz konumunda. Türkiye ile ABD arasındaki LNG işbirliğinin ciddi bir büyüme potansiyeli taşıdığına ve artan hacimlerin, Türkiye'nin ve bölgenin arz güvenliğine katkı sağlayacağına inanıyorum" değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye'nin enerji talebinin arttığını ve ülkenin enerjide ithalata bağımlı olduğunu söyleyen Bayraktar, "Bu iki büyük zorluk arasında özgün bir enerji dönüşümü stratejisi geliştirmeye çalışıyoruz" dedi. Türkiye'nin uzun vadeli enerji planının yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, nükleer, doğal gaz, hidrojen ve madencilik olduğunu belirtti.
Türkiye'nin kurulu kapasitesinin yarıdan fazlasının yenilenebilir enerjiye dayandığını söyleyen Bayraktar, hidro, rüzgar, güneş ve jeotermal enerji gibi yenilenebilir enerji kapasitesinde Avrupa ülkeleri arasında ilk sıralarda yer aldığını ifade etti.
Özel sermayeyi çekmek için yeni reform planı hedeflediklerini de anlatan Bayraktar, İstanbul Finans Merkezi'nde sağlıklı işleyen emisyon ve maden piyasaları oluşturmak istediklerini dile getirdi.
Bayraktar, dijitalleşmenin enerji sektöründeki önemini vurgulayarak, daha fazla dijitalleşmeye olanak sağlamak için mevzuatı sürekli uyarladıklarını sözlerine ekledi.
Anlaşma neden önemli?
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu'nun (EPDK) verilerine göre Türkiye'nin LNG ithalatında en büyük ticari ortaklarından biri Rusya.
EPDK'nin geçen yıl aralık ayına ilişkin "Doğal Gaz Piyasası Sektör Raporu"na göre, ithalatın 3 milyar 767 milyon 670 bin metreküpü boru hatlarıyla, 2 milyar 295 milyon 450 metreküpü de sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) tesisleri aracılığıyla yapıldı. Böylece toplam doğalgaz ithalatı bu dönemde yüzde 4,4 artarak 6 milyar 63 milyon 120 bin metreküp oldu.
En fazla doğalgaz ithalatı geçen yıl aralıkta 2 milyar 123 milyon 540 bin metreküple Rusya'dan yapıldı. Bu dönemde ABD'dense 1 milyar 176 milyon 770 bin metreküp LNG ithal edildi.
Anlaşmanın böyle bir dönemde imzalanması ve Bakan Bayraktar'ın "kaynakları çeşitlendireceğiz' vurgusu soru işareti yarattı.
Öte yandan geçtiğimiz hafta Meclis'ten geçen ve enerji alanında düzenlemeler içeren Maden Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi ile Doğalgaz Piyasası Kanunu’na "doğalgazın sıvılaştırılması" tanımı eklendi.
Uzmanlar ithal edilen ürünün bir bölümünün dünya piyasalarına pazarlanabileceği görüşünde.
Doğalgaz stok miktarı arttı
Türkiye'de toplam doğalgaz tüketimi geçen yıl aralıkta yıllık bazda yüzde 0,68 artarak yaklaşık 5 milyar 267 milyon 120 bin metreküpe ulaştı. Sanayi sektörünün doğalgaz tüketimi de yüzde 13,7 artışla 1 milyar 206 milyon 610 bin metreküp olarak kayıtlara geçti. Konutlardaki doğalgaz tüketimi ise bu dönemde yüzde 9 artarak 2 milyar 273 milyon 960 bin metreküp oldu.
Doğalgaz stok miktarı da arttı. Stok miktarı aralıkta geçen yılın aynı ayına göre yüzde 2,02 artışla 5 milyar 442 milyon metreküpe yükseldi. Doğalgaz stokunun 5 milyar 141 milyon metreküpü yer altı depolama tesislerinde, 300 milyon metreküpü ise LNG terminallerinde bulunuyor.