Amana Foods, Kocaeli Çayırova’da bulunan bir gıda fabrikası. Patron Suriyeli. 200 civarındaki işçinin yaklaşık yarısı Suriyeli, yarısı Türk.
Bugünlerde fabrikanın Türk ve Suriyeli işçileri, birlikte Suriyeli patrona karşı mücadele ediyorlar.
Fabrika 2019’da açıldı, ancak Amana Foods, 1986’dan beri Ortadoğu’da gıda üretimi yapan bir firma. Birleşik Arap Emirlikleri’nde, Suriye’de, Ortadoğu’nun çeşitli bölgelerinde fabrikalara sahip. Onlarca ülkeye ihracat yapıyor.
Fabrikada, açılmasından itibaren ağır sömürü koşulları vardı. Patron, çalışanlarının bir kısmını Suriye’den getirmişti, ancak işçilerin çoğunluğu Türkiye’den bulundu.
Fatma, fabrikada ilk işe girenlerden biri. 53 yaşında, makine operatörü. “Temizliğe kadar her işi mavi yaka işçiler yapıyordu, koşullarımız ağırdı” diyor Fatma. Bu zor koşullarla mücadele etmek için, fabrika açıldıktan kısa süre sonra, bakım bölümünde çalışan Osman’la kafa kafaya verdiler.
“Patronların Ensesindeyiz ağıyla temas ettik. Önce bir komite kurduk işyerinde. İlk taleplerimizi dile getirmeye başladık.”
Patronların Ensesindeyiz (PE), sektör fark etmeksizin, tüm işçilerin hak mücadelelerini yürüten, ülke çapında bir ağ. PE’nin internet sitesinde Amana Foods’a dair ilk haber, pandemiden hemen sonra, 29 Mart 2020’de çıktı.
İşçiler, pandeminin gerektirdiği önlemlerin alınmadığını belirtiyor, patronu uyarıyordu.
Bir yandan da örgütlenmeyi sürdürüyordu.
“Uzun erimli bir kazanım elde etmek istiyorduk, sendikalaşmaya karar verdik.” Fatma, Osman ve sayıları giderek artan işçiler, çalışma arkadaşlarını Koop-İş sendikasına örgütlemeye başladı.
Gizlice örgütlenen komite, kısa sürede etkili oldu. Hem Türk hem Suriyeli işçilerin katılımı sayesinde 2021 yılı başında sendika, işyerinde yetki belgesi aldı.
Sendikanın girişine patron sert tepki verdi. İlk adım, Fatma’nın yoldaşı Osman’ı işten atmak oldu. Suriyeli ve Türk işçilerin ilk ortak açık eylemi de bunun üzerine yaşandı. 29 Ocak 2021’de, gündüz mesaisindeki mavi yakalı işçilerin tümü iş bıraktı.
Ancak patron, düzenin kendisine sağladığı tüm cephaneyi kullanmaya istekliydi. Mücadeleci işçileri ücretsiz izne çıkardı. Fatma, “Birçok arkadaşımız altı ay süren ücretsiz izne dayanamadı. İşten ayrılıp başka iş aramak zorunda kaldılar” diyor.
“Bir şekilde geçinmeyi başarıp işten ayrılmayanların bölümlerini değiştirdiler, her türlü baskıyı yaptılar.”
Patron, primleri de işçilerin arasını bozmak için silah olarak kullandı.
Bu arada sendikanın örgütlülüğü yılan hikayesine döndü. Sendika yönetimi işi ağırdan aldı, iş dava konusu oldu, süreç üç yıla yayıldı. Sonunda dava bitti ve 3 Ağustos günü sendika yeniden yetki belgesini aldı.
“Patron hemen ‘işyerini kapatacağım’ dedi ve sendikalı işçileri işten çıkardı” diyor Fatma. Uzun zamandır fabrikada çalışan bir diğer işçi, Deniz, bunun yalan olduğunda ısrarcı: “Bizi işten çıkardıkları gün, fabrikaya bir sürü tır girdi, bir sürü tır doldurularak çıktı. O yüzden bütün patronların söylediği 'fabrikayı kapatıyorum' yalanına karnımız tok bizim.” Kapıdan içeri sokulmayan 32 işçi yerine patron hemen o gün yevmiyeli işçiler çalıştırmaya başladı.
Sendika, Koop-İş, işçilere itidal tavsiye etti. “Bizi eyleme çıkarmadılar” diyor Fatma, “Sürekli ‘biz hallediyoruz, siz evinize gidin, paralarınız ödenecek’ diyorlar. Biz fabrikada haklarımızı savunalım diye sendikalı olduk ama sendika işten çıkarmaları kabul ederek paralarınız ödenecek diyor. Biz neden sendikalı olduk?”
Deniz de aynı fikirde: “Hiç kimse sendikalı olduğu için işten atılamaz. Bu suçtur. Sendikanın eylemsizlik kararı yanlıştır. İşçileri sürece katmadan nasıl bir sonuç alınacak? Eylem yoksa sonuç olmaz. Buna karşı mücadele edeceğiz.”
İşçiler, sendikanın “sokağa çıkmama” tavsiyesine uymayarak, geçtiğimiz Cuma günü fabrikanın önünde oturmaya başladı. Bu arada Patronların Ensesindeyiz’e bağlı işyeri komitesi, mücadelenin sonraki adımlarını planlıyor.
Geçtiğimiz haftasonu PE’yle bir araya gelen işçiler, hak ettikleri ücretlerin derhal hesaplarına yatırılması gerektiğini kararlaştırdılar. Yaşanan sürece dair sendikanın sürekli “biz hallediyoruz, siz bekleyin” söylemlerinin kendilerini tedirgin ettiğini belirten işçiler, haklarının bir an önce ödenmesi için mücadeleyi büyütmek niyetinde.
PE, konuyla ilgili açıklamasında şöyle diyor: “Amana Foods patronu açıkça işçilerin hakkına saldırmaktadır. Sendikalı olduğu için işçilerin işten atılması suçtur. İşçiler, haklarını alana kadar mücadele edeceklerini söylüyorlar. Sonuna kadar onların yanında olacağız ve mücadelede yalnız bırakmayacağız.”
Not: İşçilerin isim ve yaşlarını değiştirilmiştir.
