Putin’in sürdürülebilir kalkınmadan sorumlu özel temsilcisi Anatoli Borisoviç Çubays’ın görevinden istifa edip ülke dışına çıkması devletin tepesinde Ukrayna savaşının neden olduğu ilk çözülme işareti olarak değerlendirildi.

Çubays,  Sovyetlerin son yıllarında emperyalist batının desteği ile yetişen ve Rusya’da bir geçiş sürecine hazırlanan anti-komünist, piyasacı iktisatçı ekibinin parçasıydı. Rusya’da Sovyetler sonrası kapitalist restorasyonun militanlarından biri olarak büyük bir üne kavuşmuştu. Sovyetlerin çözülmesiyle başlayan, Sovyet devletine ait mülklerin yeni Rus burjuvazisine devir operasyonunun şeflerinden biriydi. Kendisi, 1990’lı yıllardaki politik motivasyonunu yakın zamanda verdiği bir  röportajında “hayatım boyunca Sovyet rejiminden nefret ettiğim kadar pek az şeyden nefret etmişimdir” sözleriyle açıklayacaktı.

Şu sicile bakıldığında Çubays’ın Rusya’nın kapitalist dönüşümünde oynadığı rol daha iyi anlaşılıyor:

1991-1994: Devlet Mülk Yönetimi Komitesi Başkanı

1992-1996: Ekonomik ve Mali Politikadan Sorumlu Başbakan Birinci Yardımcısı.

1995-1996: Dünya Bankası ve IMF yöneticisi

1996- 1997 - Rusya Cumhurbaşkanlığı İdaresi Başkanı.

1997-1998 - Rusya Birinci Başbakan Yardımcısı, Maliye Bakanı.

Bir anekdota göre batının güçlü desteğini arkasına almış bir misyon adamı olan Çubays koltuğunun altında o kadar fazla karpuz taşıyordu ki diğer hükümet üyelerinin aksine ofisinin kapısına unvanları sığdırılamamıştı. Kapıda çok “cool” bir şekilde yalnızca “Çubays A.B” yazmasını kimse sorgulamıyordu. Çünkü herkes biliyordu ki, o “Rusya Federasyonu’nun Çubays’ıydı”. Tam olarak bu nedenle çağdaş Rus kültürüne “hepsi Çubays’ın hatası” değişini kazandırmıştı.

Rusya’da kapitalizme geçişin ilk sancılı dönemi Rus ekonomisinin serbest düşüşe geçmesine neden olan büyük bir krizle geride kalırken Çubays de daha az göz önünde olacağı pozisyonlara getirildi. 1998’den itibaren ekonomi yönetimiyle ilişkisi kesilen Çubays 2008 yılına kadar Rusya Birleşik Enerji Sistemi yönetim kurulu başkanlığını yürüttü. 2008’de ise devlete ait bir nanoteknoloji enstitüsü olan Rusnano’da yönetim kurulu başkanlığına getirildi. Putin’in iktidara gelişiyle birlikte bürokraside önemli yer değiştirmeler olurken, 1990’ların sembol ismi Çubays Putin’in yakın çevresinde olmaya devam etti. 2020 yılında Rusnano’daki görevinden alınmasını nihayet Putin’in devletteki liberal çizgiyi tasfiye etmek konusunda adım olarak görmek isteyen yorumcuları bir hayal kırıklığı bekliyordu. Putin çok geçmeden Çubays’ı “Rusya Federasyonu Başkanı'nın Sürdürülebilir Kalkınma Konulu Uluslararası Örgütlerle İlişkilerden Sorumlu Özel Temsilcisi” olarak atandı. Putin Çubays’ı batıyla korumaya çalıştığı uzlaşı zemininin bir ajanı olarak görüyordu ve onu daha fazla ön plana çıkarmaktan çekinmiyordu.

Aslında Çubays bugünlerde ülkeyi terk etmesinden de anlaşılacağı üzere, Putin yönetiminin dış politikada attığı  adımları hiçbir zaman benimsememiş olsa da açıktan muhalefete de girişmedi, Putin yönetimi ile batı arasında rabıta görevine zarar verecek bir şey yapmadı.

Putin yakın zamanda Çubays gibi yine 1990’ların bakiyesi olan bir başka liberal ideolog/siyasetçi olan Kudrin’i de vitrine taşımayı tercih etmişti. Aslında birkaç kuşaktan, batıyla güçlü ilişkileri olan liberal bürokratlar ekonomi yönetimini batıyla uyumlu hale getirmek ve batıyla uzlaşı zeminini korumak adına Putin yönetimi tarafından son yıllarda öne çıkarılıyordu.

Şimdi Çubays’ın istifası, tam da Rusya’da “rejim değişikliği” spekülasyonları ısıtılırken “devletin tepesinde Putin’i tamamen tecrit edecek bir çözülmenin ilk işareti” mi sorusu soruluyor. Hatta, Çubays’ın Putin yönetimine karşı devlet içindeki batı yanlısı, “savaş karşıtı” cephenin sözcülüğüne soyunacağı iddiaları da gündemde. Bütün bu yorumlar için fazla aceleci davranmamakta fayda var. Ancak Rus kamuoyu nezdinde herhangi bir itibarı olmayan Çubays’ın siyasi bir mücadele vermek için ülke dışına çıktığını hayal etmek güç. İlla bir spekülasyon yapılacaksa, Rus siyasetinde olası bir sertleşmede “araya gitmemek” ve bal tutup parmağını yalamış bir eski bürokrat olarak büyük servetini korumak için ülkeden uzaklaştığını düşünmek daha akla yatkın duruyor.