Uluslararası Adalet Divanı, İsrail'in, Gazze'ye yönelik saldırılarında soykırım suçu işlediği için Güney Afrika Cumhuriyeti tarafından açılan davadaki ihtiyati tedbir taleplerine ilişkin kararı bugün açıklayacak.
Mahkemenin kararı Hollanda'nın Lahey kentinde kamuya açık görülecek oturumda bugün Türkiye saatiyle 15.00'te ilan edilecek.
Güney Afrika İsrail'in Gazze'deki saldırılarında 1948 tarihli Birleşmiş Milletler (BM) Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'ni ihlal ettiği gerekçesiyle açtığı davada acil ihtiyati tedbirler alınmasını talep etmişti.
Başvurunun 29 Aralık'ta, ilk duruşmaların 11-12 Ocak'ta yapıldığı UAD'de bugün ihtiyati tedbir taleplerine ilişkin karar açıklanacak. Güney Afrika Uluslararası İlişkiler ve İşbirliği Bakanı Naledi Pandor bugünkü oturumda ülkesini temsil edecek.
Karara ilişkin 4 senaryo
BM'nin en üst mahkemesi olan UAD'nin bugünkü kararına ilişkin dört senaryo dile getiriliyor:
1) Uluslararası Adalet Divanı Güney Afrika'nın İsrail'in Gazze'deki askeri operasyonunu durdurması dahil 9 talebinin tamamını kabul edebilir.
2) Taleplerden yalnızca bir kısmını kabul edebilir. Örneğin ateşkesi kabul etmeyebilir ancak Gazze'ye insani yardımın girişine ilişkin ihtiyati tedbir kararı alabilir.
3) Güney Afrika'nın taleplerini reddedip mahkeme kendisi başka bazı ihtiyati tedbir kararlarına hükmedebilir.
4) Mahkeme davayı reddedebilir.
Tedbir kararı ne anlama geliyor
Divan’ın vereceği karar, İsrail’in Soykırım Sözleşmesi'ne aykırı hareket edip etmediğine ilişkin olmayıp sadece muhtemel soykırım tehlikesine karşısında oluşacak zararların önüne geçmek için davada nihai karar verilinceye kadar tarafların uyması gereken geçici önlemler anlamına geliyor.
Divan, tedbir taleplerine ilişkin yaptığı incelemede Güney Afrika’nın “makul” gerekçeler sunmasını yeterli bulurken, Gazze’de soykırımın gerçekleşip gerçekleşmediğine ilişkin incelemesini davanın esasına ilişkin safhada gerçekleştirecek.
Tedbir kararı bağlayıcı mı?
Divan Şartı'nın 59. maddesi uyarınca UAD'nin aldığı kararlar, taraflar için bağlayıcı durumda iken üçüncü ülkeler için kararın bağlayıcılığı bulunmuyor.
Divan, hükmettiği kararları BM’nin ilgili kurumlarına da tebliğ ediyor ve İsrail, Divan'ın muhtemel tedbir kararına uymazsa bu durumda Güney Afrika konuyu BM Güvenlik Konseyi'ne taşıyarak Divan kararının uygulanması için harekete geçilmesini talep edebiliyor.
Divan’ın kararlarını icra ettirmek için kendi askeri gücü veya organı bulunmazken bu kararların uygulanması büyük oranda BM Güvenlik Konseyi’nin tasarrufunda bulunuyor.
Divan’ın kararı sonucu oluşacak politik baskı sebebiyle üçüncü devletlerin İsrail’e açıktan askeri ve siyasi destek vermesinin çok daha zorlaşması muhtemel.
Davanın seyri ne olacak?
Tedbir talepleri davanın ilk aşaması olurken, bundan sonraki adımda önce "ilk itirazlar" safhasına geçerek Divan'ın yargı yetkisi ve kabul edilebilirlik şartları sağlanırsa daha sonra "davanın esası"na ilişkin yargılama yapılıyor.
Divan’ın kararları kesin ve itiraza tabi değil.
Güney Afrika hangi tedbirleri talep etti?
Güney Afrika, Divan'dan, İsrail'i "soykırım yapmamaya, soykırımı önlemeye ve soykırımın faillerini cezalandırmaya" zorlamak için geçici tedbir uygulanmasını istiyor.
Bu tür geçici tedbirler, dava süreci devam ederken durumun daha da kötüleşmesini önlemeyi amaçlıyor.
Güney Afrika, şu 9 ihtiyati tedbir kararına hükmedilmesini talep ediyor.
Bu kapsamda Güney Afrika, Divan'dan;
1- Gazze'deki askeri operasyonları derhal durdurmasına,
2- Kontrolü altındaki herhangi bir grup tarafından, Gazze'deki herhangi bir askeri operasyonu ilerletecek adımlar atmamasına,
3- Filistinlilere yönelik soykırımın önlemesi için gerekli tüm makul tedbirleri almasına,
4- Soykırım Sözleşmesi'nin 2. maddesi kapsamına giren her türlü eylemden kaçınmasına,
5- Yerlerinden edilenlerin evlerine dönerek yeterli gıda, su, yakıt, tıbbi ve hijyen malzemeleri, barınak ve giysi dahil olmak üzere insani yardıma erişiminin sağlamasına,
6- Soykırıma karışanların cezalandırılmaları için gerekli adımları atmasına,
7- Soykırımın delillerini muhafaza etmesine ve bu amaçla gelen uluslararası görevliler ve diğer yetkililerin Gazze'ye erişimini engellememesine,
8- Verilen tedbirleri uyguladığına ilişkin Divan'a düzenli rapor sunmasına,
9- Davayı zorlaştıracak veya uzatacak eylemlerden kaçınmasına hükmetmesini istiyor.
