ABD'nin Afrika'da en iyi ilişkilere sahip ülkelerden biri olan Kenya'nın Devlet Başkanı William Ruto, ABD'ye üç günlük bir ziyaret gerçekleşti. Ruto, 15 yıldan uzun bir süre sonra ABD'ye resmi ziyarette bulunan ilk Afrikalı lider oldu.
ABD Başkanı Joe Biden, Ruto'nun ziyareti sırasında, Kenya'yı NATO Dışı Büyük Müttefik (MNNA) olarak belirleme sözü verdi.
Kenya, bunun gerçekleşmesi durumunda Sahra Altı Afrika'da bu unvana sahip ilk ülke olacak.
Biden, söz konusu kararı "yıllar süren işbirliğinin bir sonucu" olarak nitelendirdi. Beyaz Saray'da düzenlediği basın toplantısında konuşan Biden, "Ortak terörle mücadele operasyonlarımız Doğu Afrika'da IŞİD ve Eş-Şebab'ı itibarsızlaştırdı. Ukrayna'ya müşterek olarak verdiğimiz destek, dünyanın BM Tüzüğü'nün arkasında durmasını sağladı. Haiti'deki ortak çalışmamız istikrarsızlığın azaltılmasının önünü açmaya yardımcı oluyor" dedi.
MNNA nedir?
NATO Dışı Büyük Müttefik (MNNA), NATO'nun parçası olmayan ancak ABD'yle derin stratejik ve güvenlik ortaklığına sahip olan ülkeleri tanımlıyor
Bu, "yüksek düzeyde güveni" ifade eden, ancak tam teşekküllü antlaşmalar kapsamında taahhütlerin yer almadığı bir kavram. Yani bu statü, eğer ikisinden biri saldırı altındaysa, ABD ve Kenya'yı birbirlerini müşterek olarak savunma konusunda bağlamıyor.
ABD'nin MNNA ilan ettiği ülkeler neyden faydalanıyor?
ABD Dışişleri Bakanlığı web sitesinde, MNNA statüsünün savunma ticareti ve güvenlik işbirliği alanlarındaki faydaların yanı sıra belirli ekonomik ve askeri faydaları da beraberinde getirdiği, ancak bu statüye sahip ülkeye "herhangi bir güvenlik taahhüdü gerektirmediği" belirtiliyor. Bu statü, Nairobi'nin diğer ülkelerin Washington'dan elde etmekte zorlandığı askeri teknolojileri satın almasına olanak tanıyacak.
Buna ek olarak, Dışişleri Bakanlığı web sitesinde MNNA için aşağıdaki faydalar sıralanıyor:
- MNNA'lar araştırma, geliştirme veya test amaçlı malzeme ve ekipman kredileri elde edebilir.
- ABD'nin sahip olduğu Savaş Rezervi Stokları MNNA bölgelerine yerleştirilebilir.
- Seyreltilmiş uranyum mühimmatının satımı için MNNA'lar düşünülebilir.
- Müttefikler araştırma ve geliştirme projeleri yürütmek üzere ABD Savunma Bakanlığı'yla resmi bir anlaşma yapabilirler. Ek olarak, MNNA firmaları ABD Savunma Bakanlığı ekipmanlarının ABD dışında onarımı ve bakımına ilişkin sözleşmeler için teklif verebilir.
Diğer yandan bu statü, Nairobi'yle Washington arasında yeni savunma anlaşmaları veya silah satışları yapılmasını garanti etmeyecek.
ABD başka hangi ülkeleri MNNA olarak belirlemişti?
ABD şu anda 18 ülkeyi MNNA olarak kabul ediyor. Bunlar arasında Arjantin, Avustralya, Bahreyn, Brezilya, Kolombiya, Mısır, İsrail, Japonya, Ürdün, Kuveyt, Fas, Yeni Zelanda, Pakistan, Filipinler, Katar, Güney Kore, Tayland ve Tunus yer alıyor.
Biden, Afganistan'a 2012 yılında verilen MNNA statüsünü Taliban'ın iktidarı ele geçirdiği 2022 yılında iptal etmişti.
ABD'nin diğer büyük savunma ortakları kim?
ABD Dışişleri Bakanlığı, 2002 tarihli bir yasaya dayanarak Tayvan'a " resmi statü olmaksızın bir MNNA gibi" davrandığını belirtiyor.
Bunun nedeni, bölgeyi ekonomik ve askeri olarak desteklemesine rağmen ABD'nin Tayvan'ı bağımsız bir ulus olarak tanımamasını öngören "tek Çin" politikası. Adayla ilişkiler temel olarak 1979 Tayvan İlişkileri Yasası'na tabi.
2016 yılında ABD, Hindistan'ı da Büyük Savunma Ortağı olarak belirlemişti. Bu kapsamda Hindistan, ABD Ticaret Bakanlığı tarafından denetlenen askeri ekipmanlara lisanssız erişim elde edebiliyor.
Ruto'nun ABD ziyaretindeki diğer gelişmeler
Ruto üç günlük bir ziyaret için Çarşamba günü Washington'a gelmişti. Ruto'nun ziyareti sırasında şu gelişmeler yaşandı:
- Biden ve Ruto arasındaki ikili görüşmelerde iki ülke, yapay zeka konusunda diyalog kurmaya, Somali'nin "terörle mücadele" çabalarını işbirliği içinde desteklemeye ve Sudan'da ateşkes için baskı yapmaya karar verdi.
- Ruto ayrıca her iki ülkenin de, şu anda çete şiddetiyle dolu olan Haiti'ye Kenya liderliğindeki bir polis gücü gönderme yönündeki ABD destekli girişime bağlı olduklarını doğruladı. Biden, ABD güçlerini Haiti misyonundan çekme kararını savundu.
- Biden ve Ruto, temiz enerjiye yatırımı harekete geçirmek için uluslararası finans kurumları ve çok taraflı vakıf fonlarıyla birlikte çalışacakları ABD-Kenya İklim ve Temiz Enerji Sanayi Ortaklığını başlattı.
- İki ülke ayrıca, Kenya Ulusal Halk Sağlığı Enstitüsü'nün kurulmasına yönelik olarak ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri ile Kenya hükümeti arasında sağlık alanında işbirliği yapılacağını da duyurdu.
- Biden, Ruto için eski Başkan Bill Clinton ve eşi ile eski başkan adayı Hillary'nin yanı sıra eski Başkan Barack Obama'nın da aralarında bulunduğu yaklaşık 500 davetlinin katıldığı bir devlet yemeğine ev sahipliği yaptı.
ABD Afrika'da tutunmaya çalışıyor
Biden, Washington'un kıtayla olan ilişkilerde geride kaldığı bir dönemde Afrika'da tutunmak istiyor.
ABD'nin diğer Afrika ülkeleriyle ilişkileri, Rusya ve Çin gibi stratejik rakiplerinin buralarda nüfuzunu artırmasının etkisiyle gergin durumda.
Bununla birlikte, Ruto uzun bir dönemdir Beyaz Saray'da ağırlanması pek mümkün olmayan bir lider olarak görülüyordu. Bunun nedeni, Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, Kenya'nın 2007 seçimlerinin ardından yaşanan şiddet olayları nedeniyle insanlığa karşı suçlar işlediği gerekçesiyle kendisine dava açmasıydı. Davanın çökmesinin ardından Ruto, ABD'nin "vazgeçilmez bir ortağı" olmak için yeniden çabalara girişti.
ABD'nin Doğu Afrika'da önemli bir güvenlik ortağı olan ülke, Kenya polisini Haiti'ye gönderme sözü vererek Washington'u memnun etti.
Washington'un Batı Afrika'da yaşadığı zorluklar
ABD'nin Afrika'da karşılaştığı zorlukların en son örneği Nijer olmuştu.
Ülke, bölgedeki İslamcı militanlara karşı güvenlik operasyonları başlatan iki üsse konuşlanmış 1000'den fazla ABD askerine yıllar boyunca ev sahipliği yapmıştı. Ancak geçen yıl yaşanan bir darbenin ardından Nijer'in askeri yöneticileri Rusya ve İran'a yakınlaşmaya başlayarak, ülkedeki Fransa ve ABD varlığına meydan okudu.
ABD'nin ülkedeki güvenlik işbirliğini sürdürmenin yolunu bulma çabaları Mart ayında başarısızlıkla sonuçlandı.
Nijer'de yaşananlar diğer Sahel ülkelerinde de yankı buldu. Moskova, darbelerle iktidarı ele geçiren cuntalara doğal kaynaklara erişim karşılığında koruma sunmaya başladı.
Geçtiğimiz haftalarda, Nijer'in komşusu Çad'daki yetkililerin ABD varlığının geleceğini sorgulaması üzerine küçük bir ABD askeri birliği, Nijer'in komşusu Çad'ı terk etmek zorunda kaldı.
ABD aynı zamanda kıtadaki diğer ulusların artan rekabetiyle de karşı karşıya. Çin'in yirmi yıldır Afrika'ya yatırım yapmasının yanı sıra, Türkiye'nin de aralarında olduğu yeni ülkeler de kıtada bir aktör olarak yer almaya başladı.
