İstanbul Sanayi Odası’nın Nisan ayı meclis toplantısı dün gerçekleşti. Ana gündem için seçilen başlık, sanayi patronlarının hedeflerinin açık olduğunu gösteriyordu: "Çalışma Hayatına Vizyoner Bir Anlayışla Bakarken; Sanayicilerimizin Beklentileri ve Çözüm Önerileri"
Çalışma Bakanı Vedat Işıkhan'ın konuk olarak katıldığı toplantıda sanayi patronlarının taleplerini İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan dile getirdi.
Sanayi patronları buyurdu: Ucuz iş gücü, esnek çalışma, yüksek katma değerli işlere destek
İstihdamda sanayinin payının 20 yıldır belirli bir düzeyi aşamadığını kaydeden Bahçıvan, işçilerin hizmet ve kamu sektörüne yönelmesinden yakındı; beklentilerini şöyle sıraladı:
"İstihdam maliyetleri rekabetçi seviyelere çekilmeli, esnek çalışma modellerinin önü açılarak işgücü piyasasının esnekliği güvenceli bir şekilde sağlanmalı ve yüksek katma değerli üretimi gerçekleştirecek sanayi işçiliğini cazip kılacak muhtelif önlemler alınmalıdır.”
İSO Başkanının talepleri yeni değil, ancak bu taleplerin ekonomide kemerlerin sıkıldığı dönemde dile getirilmesi özel bir anlam ifade ediyor.
Sermaye sanayiye, ücretler dibe
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı verilerine göre, imalat sanayinde işçilerin dolar bazındaki reel ücretleri yıldan yıla eriyor. Metal sektöründe grev dalgasının yaşandığı 2015 yılı endeks alındığında 2017’de 89.6 birime düşen sanayi işçisi ücretleri, 2018’de yaşanan kur kriziyle birlikte 81.9’a, 2020’de 72.9’a geriledi. 2021’de 70.5’i gören dolar bazında birim ücretler 2022 yılında 63.9 birime kadar düştü.
2023'e ilişkin veriler henüz açıklanmadı ancak "Şimşek programı"nın uygulamaya konulduğu bu yılda da grafikte yönün değişmediği tahmin edilebilir. Kur ve enflasyonun zirveyi göreceği, asgari ücretin ikinci defa zamlanmayacağı 2024'teyse tablo daha da ağırlaşacak. Orta Vadeli Plan ve Merkez Bankası tahminleri bu sürecin 2026'ya dek uzanabileceğini gösteriyor.
Öte yandan emek ücretlerindeki gerilemeye kâr oranlarındaki artış eşlik ediyor. İSO 500’ün temel göstergelerine göre, 2022'de faiz, amortisman ve vergi öncesi kâr reel olarak yüzde 21,3 oranında arttı. Buna paralel sanayide istihdam genişledi.
Düşük ücretler yüksek sömürü için 'fırsat'
Tüm bu veriler istihdamda bir yer değiştirmenin yaşandığını, emek gücünün inşaat ve tarımdan sömürü oranının daha yüksek olduğu sanayiye transfer olduğunu gösteriyor. Bu geçişin ihtiyacı olan yatırımların, reel ücretlerdeki gerilemeden beslendiği anlaşılıyor.
İSO Başkanının "esnek ve düşük maliyetli istihdam" çağrısı, belirli bir zaman dilimine sıkıştırılmış bir yoksullaşma dalgasından çok sömürünün derinleştiği uzun vadeli bir programın yürürlükte olduğuna işaret ediyor.
Kıdem tazminatına saldırıda 'performans' kriteri
Sanayi patronlarının emeğe yönelik talepleri yalnızca ücretlerle sınırlı değil. Erdal Bahçıvan, iş mahkemelerinin çoğunlukla işçiler lehine karar verdiğini ve bu nedenle mağdur olduklarını dile getirerek bir kez daha "reform" talebinde bulundu. İktidarın işçilere dayattığı "iş mahkemesine gitmeden önce zorunlu olarak arabulucuya başvurulması" uygulaması, işçilerin hak arama mücadelesinde yargılamayı önemli ölçüde tasfiye etmişti.
"Bireysel emeklilik" girişimi ve "fon" tartışmalarıyla sıkça hedef alınan kıdem tazminatı da sanayi patronlarının masaya yatırdığı başlıklar arasındaydı. "Erken emeklilik beklentisiyle gelişmiş toplum olamayız" diyen İSO Başkanı, şirketlerin vergi ve SGK primi gibi başlıklarda geçmiş performanslarının esas alınmasını ve buna göre "farklı ödüllendirme modellerinin oluşturulmasını" istedi.
Patronların 'esneklik' talebine Saray aracı olacak
Toplantıda söz alan Çalışma Bakanı Işıkhan, 1 Mayıs'a sayılı günler kala göstermelik “Çalışma Meclisi”nin Saray'da toplanacağını bir kez daha hatırlattı. İktidar medyasında yer alan haberlere göre Çalışma Meclisi toplantısında kıdem tazminatı, esnek çalışma modelleri, asgari ücret ve emekli aylıkları gibi ücret artışlarının detayları ele alınacak.
Bu başlıklardan esnek çalışma da sanayi patronlarının hedefleri arasındaydı. Erdal Bahçıvan esnek ve kısmi çalışma için mevzuatın değiştirilmesini istedi. Fazla mesai ücreti ve haftalık izin gibi hakları sınırlayan, işten çıkarmayı kolaylaştıran bu "esneklik" emekçilerin daha güvencesiz koşullarda çalıştırılmasının önünü açıyor.
