Bu haftaki köşemizde klasik müzik dünyasının ünlü isimlerinin gerisinde kalmış fakat önemli isimlerle yakın ilişkileri olmuş olan şef ve besteci Eduard Nápravník’e ve piyano ve orkestra için Rus Temaları Üzerine Fantezi adlı eserine yer veriyoruz.

Eduard Nápravník 1839 yıllında Bohemya’nın Býšť şehrinde yoksul bir ailede doğdu, 15 yaşında kilise orgculuğu yapmaktı, öğretmeni sayesinde Prag org okulunda yardımcı öğretmen oldu. 1861'de St. Petersburg’da şef olarak çalışmaya başladı. 1867'de ikinci şef ve 1869'da birinci şef oldu ve ölümüne kadar bu görevde kaldı. Burada dünyaca ünlü Rus bestecilerin operalarının ilk seslendirilişlerini yönetti. Ayrıca Çaykovski’nin 1. Piyano konçertosunun dünya prömiyerini (1875) ve Çaykovski’nin ölümünden on iki gün sonra da çok ünlü Patetik senfoniyi bestecisinin yaptığı son düzeltmelerle, eserin bugün bilinen şekliyle yöneten ilk şef oldu.

Kendisi de bir besteci olan Eduard Nápravník hatırı sayılır sayıda eser yazmıştır. Bunlardan bazıları; Mikhail Lermontov metinleri üzerine şan ve orkestra için Voyevoda, Cossack ve Tamara adlı baladları. Dört opera, dört senfoni, orkestra süiti, marşlar ve ulusal danslar, keman ve orkestra için Rus Fantezisi, oda müziği eserleri, Tolstoy'un Don Juan oyunu üzerine sahne müziği, piyano ve orkestra için Concerto symphonique ve Rus Temaları üzerine Fantezi adlı eserleridir.

Rus Temaları Üzerine Fantazi Op. 39  (Fantisie Russe) 1881'de bestelemiş ve 1886'da yayınlanmıştır. Eser, ünlü piyanist Franz Liszt’in en sevdiği öğrencilerden biri olan ve eseri ilk kez Şubat 1881’de büyük bir başarıyla çalan Rus piyanist Vera Timanova’ya adanmıştır. Sonraki yıllarda da dönemin ünlü piyanistleri, eseri Çaykovski’nin şefliğinde başarıyla seslendirmişlerdir.

Rus Fantezisi, üç halk ezgisine dayanan tek bölümlük bir müzik olarak yazılmıştır. Eser çok popüler bir halk ezgisi olan, Volga üzerindeki mavnalar ve gemiler yoğun bir fiziksel emekle burlaklar tarafından çekilirken söylenen The Song of the Volga Boatmen (Volga Kayıkçılarının Şarkısı) ile başlar. Bu tema, piyanonun sert akorları1 eşliğinde orkestra tarafından duyurulur. Bu ezginin ağır ve güçlü karakteri müziğin sabit bir hızda ilerlemesini sağlar. İkinci temanın daha açık ve canlı bir doğası vardır. Solo piyano tarafından yükselen gamların2 ardından piyanonun ilk temaya açık seçik göndermeleriyle birlikte güçlü bir tekrarına yol açar. Bu iki tema, piyanonun devam eden aynı ritmin arka planına karşı gelişir. Solo bir kadans3 kısmı ilk temanın gelişimi üzerine inşa edilmiş ve ona daha lirik bir karakter veren genişletilmiş trillerle4 çevrelenmiştir. İkinci temanın daha da geliştirilmesinden sonra, sınırsız neşeyle dolu üçüncü tema aceleci bir dans havasında duyulur. Eser bu üç temanın sıkı bir şekilde işlenmesi ve motiflerin tekrarlarıyla iç içe geçmesi ve sonda hafif bir sakinleşmenin ardından aniden yükselen gamlarla coşkulu bir şekilde biter.

• 1. Akor: Birçok sesin dikey olarak aynı anda çalınması.
• 2. Gam: Seslerin yatay bir şekilde sırayla çalınmasıyla oluşan ses dizisi.
• 3. Kadans: Bir konçerto ya da solistli bir eserde orkestranın soliste ustalıklarını göstermesi için bıraktığı kısım.
• 4. Tril: İki notanın çok hızlı bir şekilde tekrarlanarak çalınması. Bir süsleme biçimi olmasıyla beraber klavyeli çalgılarda sesin uzama süresi kısıtlı olduğu için sesi uzatma yöntemi olarak ta kullanılır.