Rusya devlet başkanı Vladimir Putin’in bu yılın başında Federal Meclis konuşmasında gündeme getirdiği, ardından Duma’ya sunulan anayasa değişikliği teklifinin oylanıp kabul edilmesiyle, 22 Nisan’da referandum yapılması kararı alınmıştı. Ardından bu tarih Covid-19 pandemisi sebebiyle ertelenmiş, referandumun 25 Haziran-1 Temmuz tarihleri arasında yapılacağı bildirilmişti. Pandemi günlerinde hükümet tüm kaynakları seferber ederek referandum için büyük bir "Evet" kampanyası düzenledi. Oylama geçtiğimiz Perşembe günü başlamış oldu. Covid-19 önlemleri çerçevesinde oylama Moskova ve Nijniy-Novgorod kentlerinde elektronik olarak da yapılabiliyor.
Anayasa değişikliği neler içeriyor?
Anayasal değişikliğin en temel amacının Putin’in başkanlığını sürdürme ve güçlerini artırma olduğu söylenebilir. Önceki anayasadaki “ard arda devlet başkanlığı yapamaz” ibaresi “2 dönemden fazla yapamaz” haline getirilecek. Yeni anayasanın 81. maddesinin 2. ve 3. fıkraları değiştirilerek Putin’in önceki liderlik geçmişi sıfırlanabilecek ve Putin iki dönem yani 12 yıl daha devlet başkanlığı yapma hakkı elde edebilecek. Yani 2036’ya kadar iktidarda kalabilecek. Oylanacak olan Anayasanın 92. maddesinde ilgili değişiklikler yapılarak, devlet başkanının görevinin sonlanması, istifa etmesi veya sağlık durumundan dolayı görev yapamaz hale gelmesi durumunda bile ömür boyu Federal Meclis üyeliğine sahip olması sayesinde dokunulmazlığı devam edecek. Halihazırda başkanlık sistemi ile yönetilen Rusya’da başkanın zaten geniş yetkileri bulunuyor. Yeni anayasa ile bu yetkiler daha da genişletiliyor. Örneğin devlet başkanı Duma’nın onayı olmadan da başbakanı belirleyebilecek. Bakanlar Kurulu’nun tüm üyeleri başbakana değil doğrudan devlet başkanına karşı sorumlu olacak. Putin yüksek yargıçları görevden alma yetkisini de kendi atadığı üyelerden oluşan Federal Meclis’le paylaşacak.
Milliyetçiliğin ve muhafazakârlığın ağırlığı hissediliyor
Anayasal değişikliklerin bir diğer önemli hedefi eğitim müfredatında ve kültürel alanda milliyetçilik ve dinsellik bağlamında daha da muhafazakarlaşmayı sağlamak. Anayasanın 67. maddesi 2. fıkrasına “Bin yıllık tarihiyle birleşmiş olan Rusya Federasyonu, bize ideallerini ve Tanrı inancını aktaran atalarının hatıralarını ve ayrıca Rusya devletinin gelişmesindeki sürekliliği koruyarak, mevcut devlet bütünlüğünü tarihsel açıdan tanır” ifadesi ekleniyor.
Değişikliklerle beraber anayasaya devlet dilinin “Rusça” olarak belirtildiği ve Rus kökenlilere “devlet kurucu halk” statüsünün atfedildiği bir madde eklenecek. Birçok özerk cumhuriyet halkının tepkiyle karşıladığı ve çok uluslu federatif yapının sorgulandığı bu değişiklik “şovenizm” olarak değerlendiriliyor.
Aile kurumunun kutsallığına vurgu yapılan yeni metinde evlilik kadın ve erkek arasında bir birlik olarak tanımlanıyor ve anneler, babalar ve çocuklarla birlikte evlilik kurumunun korunacağı söyleniyor. Farklı cinsel yönelimlere karşı katı tutumuyla bilinen hükümet böylece eşcinsel evliliğin önünü açacak herhangi bir düzenlemeyi anayasal olarak engellemiş olacak.
Anayasa değişiklik teklifinde yeni eklenen bir madde daha dikkat çekiyor. 67. maddenin 1. fıkrasında Rusya Federasyonu’nun kendi bölgesinde, uluslararası işbirliği ve anlaşmalarda ve bunların yükümlülükleri konusunda Sovyetler Birliği’nin halefi olduğu belirtilmiş.
Muhalefet ve tepkiler
Rusya’da meclis muhalefeti ve değişikliklerin kabulüne karşı çıkan parlamento dışı diğer örgütler referandumda farklı stratejiler belirlemiş durumdalar. Bu parti ve hareketlerin birleştiği ortak tez ise Putin’in ömür boyu iktidarda kalmak için bu değişikliklerin kabulüne ihtiyaç duyduğu ve oylamanın kabul edilmesiyle otokrasinin gücünü pekiştireceği.
Liberal muhalif Yabloko Partisi temsilcisi Nikolay Rıbakov, referanduma katılmanın bu süreci tanımak anlamına geleceği için boykot çağrısı yaptıklarını ifade etti. Liberal muhalefetin önemli figürlerinden Aleksey Navalnıy da benzer bir çağrıda bulunarak, bu referandum sürecini yasa dışı ilan etti ve destekçilerine seçimi tanımamaları gerektiğini söyledi.
Bir diğer mecliste yer alan muhalefet partisi Rusya Liberal Demokrat Partisi lideri Vladimir Jirinovskiy ise referandumda evet diyeceklerini açıkladı.
Ana muhalefet partisi Rusya Federasyonu Komünist Partisi (RFKP) yaptığı açıklamada bazı değişikliklerin önemli ve umut verici olduğunu, ancak değişikliklerin genel itibariyle başkanlık istibdadını ve oligarşinin egemenliğini pekiştirme amaçlı olduğunu söyledi. Yapılacak değişikliklerin Rusya’yı sosyal bir devlet yapmayacağı, bu değişikliklerin toplumu anti-Sovyetizmin ve Rusofobinin yıkıcı etkilerinden koruyamayacağı belirtildi.