Bana göre Taşansu Türker hoca olağanüstü bir emek harcayarak adeta ilmik ilmik örülen bir Anadolu kilimi titizliği ve lezzetinde müthiş bir eseri sosyal bilimler alanına kazandırmıştır.
Yazının başlığı, Siyasal Bilgiler Fakültesi – Mülkiye’de bir dönem İdare Tarihi, ardından Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi altında yeni kurulan Karşılaştırmalı Siyaset Anabilim Dalı başkanı genç dostum Taşansu Türker’in yeni kitabının adıdır. İlber Ortaylı hoca kitaba yazdığı takdimde karşılaştırmalı siyaseti; “bir teori ve reçete ile bakılacak bir dal olmaktan çok, etraftaki dünyayı tanımakla mümkündür. Devletler ve uluslararası kuruluşlarla olan ilişkileri, yurt içinde devletin çeşitli kademeleriyle olan bağları onun canlı ve somut bilgiler edinmesini sağlıyor” şeklinde tarifliyor.
Prof. Dr. Taşansu Türker, hayatımıza doğrudan etki eden dünya politikasının ayrıntılarını “Sonuç Yerine” dâhil altı ana bölümde ve 411 sayfada, çevremizde olup bitenleri ve dünyanın ne tarafa doğru gittiğini tarihsel arka planlarıyla inceleyerek anlaşılır bir biçimde yorumluyor.
Kitabı okurken, derslerim ve konferanslarımda sıkça kullandığım bir epigrafiyi hatırladım.
A. Du Velay isminde bir Fransız tarihçinin 1903’te basılan ve Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulunca 1978 yılından Türkçeye çevrilen Türkiye Maliye Tarihi kitabından “Türkiye’nin mali tarihi, siyasi tarihin gerçek bir mukaddemesidir. İlki bilinmezse ikincisinde yanılgıya düşme tehlikesi vardır ve çoğu kez birbiriyle örtüşerek biri, diğerini tamamlar”. Mösyö Velay’ın 121 yıl önce yazdıkları aslında bugüne de ciddi ışık tutmaktadır. Sizce de öyle değil mi?
Günümüze dair çoğu medya organı ve ekranında özellikle iktisadi - mali tahlil ve yorumların nerede ise tamamı, siyasi tarihten bihaber, ayrıca sadece arttı – azaldı – aynı kaldı lakırdısı ile bezeli yurttaşları ve toplumsal sınıfları göz ardı etmektedir. İşte tam da bu noktada Cumhuriyet’in Yeni Yüzyılında Yeni Dünya Politikası kitabı, başucu kaynaklarımızdan biri olmalıdır / olacaktır da. Zira bu kitap, dünyanın ciddi bir dönüşüm sürecinden geçtiği, belirsizlikle dolu dönemde, Cumhuriyet’in içinde yer aldığı uluslararası ilişkilerin farklı bir ifade ile uluslararası işbölümünün geleceğine dair yorum ve analizlere mesnet teşkil edecek bilgilerle doludur.
Taşansu Türker hocanın ifadesi ile not edersek; “bir zaman dilimi sunan, fakat bununla iktifa etmeyip, olabildiğince kavramsallaştırma amacı da güden bir metin (…). Bir almanak olmasa da yakın dönemin önemli konu başlıklarını takip edilebildiği ama bunun yanında kolay okunan ve okuyucuya farklı katmanlarda temel motiflerin aktarılmaya çalışıldığı; akademik niteliğinden taviz verilmeden fakat sadece akademiye has olmayan bir kıvam ve üslup tutturulması” da amaçlanmış ve bence bu amaç yakışıklı bir biçimde de başarılmıştır.
Mark Twain’ın çokça tekrarladığı “Tarih tekerrür etmez ama sıkça kafiyelenir” sözü ile Eric Hobsbawm’ın kategorileştirme ve dönemselleştirme geleneği de kitabın ismini oluşturan iki taşıyıcı akstır. Böylelikle, dünyanın ve tabii ki Türkiye’nin de içinden geçtiği bu dönemin izah edilebilmesi için temel bir formasyon olarak tarih bilimi öne çıkmaktadır.
Elimizdeki kitap, vakalar arasındaki kaba analojiler yerine vakıalar ve yapılar üzerinden bir analiz çabası olarak tarih biliminin kapsayıcılığı çerçevesinde; siyasi tarih, uluslararası ilişkiler, siyaset bilimi, karşılaştırmalı siyaset, bölge çalışmaları gibi alt disiplinler ve coğrafya, dilbilim, sosyoloji ve hukuk gibi yan bilimlerden de istifade edilerek hazırlanmış. İktisat ve maliye gibi son derece önemli bilim alanları da olabildiğince kullanılmaya çalışılmış. Bunların yanında anlatımın ve okunabilirliğin mümkün olduğunca desteklenebilmesi için de güncel ve hatta popüler düzeydeki referanslara, akademik bütünlüğü bozmayacağı umut edilen bir düzeyde yeterince başvurulduğunu görüyoruz.
Dr. Türker; “Cumhuriyet’in yeni yüzyılı, dünyada da yeni bir hakikatin hâkim olacağı bir dönemle çakışmaktadır. Yeni bir hakikat demek, hayatın yeniden tanımlanması ve dolayısıyla her alanda ve her ölçekte doğru ve yanlışların da yeniden belirlenmesi demektir. Böyle dönemlerde entitelerin ve kimliklerin kendi içlerinde taşıdıkları tarihsel teraküm ile oluşmuş en derinlerindeki ilkeleri mühim olsa gerektir. Hürriyet, müsavat ve uhuvvetle beraber adaletin yanında olmak, ama daha da ötede insanın tarafında olmak, barışın tarafında olmak, bilimin tarafında olmak, üretimin tarafında olmak ve en geniş rızanın tarafında olmak böyle bir dönemde Cumhuriyet’in müktesebatında var olan kaynaklar olsa gerektir” tespitiyle yeni yüzyıl içinde bir anlamda 1923 Cumhuriyetinin kazanımlarına dikkat çekmektedir.
Kitabın, hem bu çerçevede faydalı olacağı hem de uzun yıllar bir başvuru kaynağı niteliğini muhafaza edeceğini düşünüyorum.
Yapıtın bölüm başlıklarına değinerek yazıyı toparlayalım:
Birinci Bölüm KARMAŞA YILI başlığı altında; Ortadoğu, Rusya; Trump Ne İstiyor? / Ulus-Devletler-Küreselleşme / Faşizm / BM Sistemi ve Türkiye / “Egemen Demokrasi” Kavramı / Almanya / Cemal Kaşıkçı / Fırat’ın Doğusu / Fransa’da Sarı Yelekliler / Almanya / Suriye Krizi’nde Dörtlü ve Üçlü Arayışlar- Astana’nın Fişini Çekmek / Trump’ın Suriye’den Çekilme Açıklaması / Rusya-Türkiye İlişkileri.
İkinci Bölüm’ün adı YARILMA YILI. Alt başlıkları; Venezuela’da Darbe / Türkiye’de Bölge Çalışmaları ve Uzmanlığı İhtiyacı / Rusya’nın Suriye İçin Adana Mutabakatı Hatırlatması / Avrupa’nın Suriye İnisiyatifi / Hindistan ve Pakistan / İsrail ve Kushner / CAATSA / İsrail’de Seçimler / Irakeyn / Rusya ve İsrail / Türk-Amerikan İlişkileri/ Doğu Akdeniz ve Libya/ Britanya Savunma Bakanı’nın İstifası / Pompeo: Venezuela ABD’nin Arka Bahçesidir / S-400’ler: Rusya ve ABD / Suriye’nin Geleceği / İsrail İç Siyasetinde Arayışlar / Avrupa Seçimleri / Rusya ve İsrail / Zamanlar ve yine Avrupa / Ukrayna; ABD, Rusya / Trump ve Ekibi: Azil Meselesi / Netanyahu’ya Suikast Girişimi; Netanyahu Siyaseti Evrensel Bir Örnek mi?/ Afganistan / Mısır’da Askeri Hareketlilik mi? / Kushner ve Ortadoğu Planı ve Barış Pınarı / Türkiye, Suriye ve Batı / Pence’in ve Pompeo’nun Türkiye Ziyareti / Pence’in Ziyareti / ABD-Türkiye İlişkileri / Suriye / Macron’un Fransa’sı ve Merkel’in Almanya’sı/ Rusya-Batı Yakınlaşması/ Azerbaycan / Libya’da Mutabakatın Tarafları / Türkiye’nin Yeniden Kurulum İçerisindeki Yeri /Putin’in Konuşması .
Üçüncü Bölüm DONUŞ YILI diye adlandırılmış. Değinilen başlıklar; Kasım Süleymani Olayı / Doğu Akdeniz-Libya / Rusya İç Siyaseti / İsrail / ABD’de Seçim / Gürcistan’ın NATO Üyeliği Hakkında Türkiye’nin Açıklamaları / Türkiye-Yunanistan / Irak / Jeff Bezos / Türkiye-Rusya / İdlib / Ukrayna / Holokost / Tarihsel Perspektiften Türkiye-Rusya İlişkileri / Rusya-Türkiye İlişkileri Üzerinden Suriye / Ateşkes / Diplomasi / Korona Virüs / Türk Devleti / ABD ve Avrupa / Yapay Zeka / Tarihin Aklı / Farklı Batılar / Muhammed bin Selman ve Trump / Libya / Türkiye ve “Göreli Özerklik” / ABD Sermayesi / Akdeniz / Etiyopya ve Rönesans Barajı / Kurt Diplomasisi / NATO ve Türkiye / Mağrip-Maşrık / ABD Seçimleri Öncesi Seattle Olayları/ Tovuz Çatışması / Libya ve Rusya / Türk Devlet Geleneği / Balkan Milliyetçilikleri ve Türk-Yunan Meselesi / Fransa ve Doğu Akdeniz / Beyrut Limanı Patlaması/ Yunanistan ve Mısır / Doğu Akdeniz / İsrail / Doğu Akdeniz / Belarus’ta Sokak Gösterileri / Almanya ve Rusya / Akdeniz / Ortadoğu ve Hainleri / Rusya ve Batı / İngiltere / Azerbaycan / Uluslararası Özne Olma Sorunsalı / Türkiye ve Rusya / Geniş NATO? /Küresel Yapılanma / ABD Seçimleri / Azerbaycan / Biden ve Rusya / Biden ve Türk-Rus İlişkileri / Azerbaycan ve İran / Küresel Eğilimler ve Biden Ekibi / Biden’ı Bekleyen / Azerbaycan / Türkiye ve Batı.
Dördüncü Bölüm’ün başlığı ARAYIŞ YILI; ABD Kongre Baskını / İran ve Azerbaycan / ABD ve Rusya / Almanya / Doğu Akdeniz / Biden’ın Dış Politikası / ABD ve Rusya / Avrupa ve Türkiye / Çin / Ukrayna / Ukrayna’nın Ötesi / Yunanistan / Türk-Amerikan İlişkileri / Mısır / İran / İsrail ve Şeyh Cerrah Olayları / Biden ve Kafa Karışıklığı / ABD’nin Üçgeni / NATO Genişlemesi? Zirveler Haftası / Türkistan / Çin ve Macaristan / Ukrayna / Üçgenler / Afganistan Ricatı / Suriye ve PYD / Afganistan / Suriye ve PYD / ABD’deki Yarılmalar / Pasifik Mücadelesi / Türk Dış Politikasının Alanları / Zengezur / Etiyopya ve Ötesi / Hindistan ve S-400 / Türk Dünyası / Türkiye ve İsrail / Avrupa Ordusu / Küresel Aktörler / İngiliz Aklı / Rusya’nın BM Açılımı / Batı ve Kıyısı / Amerikan Siyaseti.
Beşinci Bölüm SAVAŞ YILI adı ile üç alt kısımdan oluşuyor: Ukrayna Savaşı’nın İlk Haftası Dolmadan / Ukrayna Savaşı ve Ötesi / Türk Modernleşmesi, Cumhuriyet ve Atatürk.
Kitabın Sonuç Yerine başlıklı finali, 2023 DÜNYASI’nı değerlendiriyor.
Bana göre Taşansu Türker hoca olağanüstü bir emek harcayarak adeta ilmik ilmik örülen bir Anadolu kilimi titizliği ve lezzetinde müthiş bir eseri sosyal bilimler alanına kazandırmıştır. Yeri gelmişken irfan ocağımız Mülkiye’nin geleneğindeki bir ifadeyi buraya not etmeliyim: Marifet, iltifata tabidir. Kendisini yürekten kutluyor ve emeğini alkışlıyorum..
Umuyorum ki bu kitap, merkez medyada elindeki ıstaka benzeri sopalarla harita başlarında izleyicileri tıraşa yatıran 100 kelimeyi geçmeyen hafızalı sözde gazeteci / habercilere, ekran gülü haline gelen akademik unvanları bilgilerinin önünde gezen emekli askerlere eğer okurlarsa çok katkıda bulunacak, bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olanları da düşünmeye sevk edecektir.
Hepimize iyi tatiller, iyi bayramlar…