Bugün 24 Ocak. Tam 42 yıl önceki 24 Ocak Kararlarını, 24 Ocak 1993’te kahpe bir faili meçhul saldırı ile hayattan koparılan yurtsever gazeteci sevgili Uğur Mumcu ağabeyimi hatırımdan hiç çıkarmıyorum. Ama bu yaşananların coğrafyasına dair bir kitaptan bahsetmenin de ilginç ve öğretici olacağını düşünüyorum. 

Mülkiye’deki öğrencilik yıllarında başladığı gazetecilikte nerede ise 60 yılı çoktan geride bırakan Özgen Acar’ın son kitabı gerçekten tam bir başvuru kitabı.

Acar gazeteci Özgen Ağabeyin 27 yıldır Cumhuriyet Gazetesinde köşesinin adı da, kitap ile aynı: Kavşak.

Anadolu için “Doğu ile batı arasında bir köprüdür” derler. İşte bu tanımlamayı eksik bulur Özgen Acar. Tarih boyunca Anadolu, doğu ile batı arasında çok çeşitli göçlere, istilalara, dinsel akımlara, kültürlere ev sahipliği yapmıştır. Acar’a göre bu tanımlama;

“Karadeniz ve Akdeniz gibi iki önemli denizin kuzeyden ve güneyden Anadolu’ya getiri ve götürülerini kapsamıyor. Dört yönü de içereceği için, Anadolu’ya Kavşak denilmesi, en doğrusu olacaktır”.

Zengin ve ilginç görsel malzemelerle de bezenmiş olan kitap, altı ana bölümden oluşmaktadır.

Birinci bölüm, “Sultan Ve Feto” başlığında birbirini takip eden üç yazıdan ibaret.  İkinci bölüm, Cumhuriyetin kalbi, devrimi başkenti Ankara’nın tarihine odaklanarak kentin dününü aydınlatıyor. Bölüm başlığı; “Ankara’nın Dünü”.

“Tarihin Tekerrürü” adını taşıyan üçüncü bölümde sekiz yazı var. Bu dizi yazılar; Irak ve Şam İslam Devleti (İŞİD) terörü olayı ile üç aşamalı tekrarlanan tarihten güncele uzanan Orta Doğu bataklığı sürecini belgeleri ile gözler önüne seriyor. Bölüm, Yarbay Thomas Edvard Lawrence’in (1888 – 1935) “Osmanlı İmparatorluğunu Orta Doğu’da parçalama başarısını yöredeki etnik mozaiği birbirine karşı kullanarak elde ettim” sözleriyle başlıyor. Dış Politikayı pehlivan tefrikalarından ya da menkıbelerden ibaret sanan “cahillerin” özellikle okumalarının önemli olduğunu düşünmekteyim.

Dördüncü bölümün başlığı “Balık Baştan Kokar”. Dört yazı; Zeytin Ağaçları, Zeytin, Zeytinyağı, Zeytinlikler ve Zeytincilik üzerine odaklanmış. Bu toprakların çocuklarının bindikleri dalı nasıl kesmekte olduklarının ayrıntılandırıldığı yazılar bir Kızılderili atasözü ile nihayetleniyor. “Bütün ağaçlar kesildiğinde, bütün hayvanlar öldüğünde, bütün sular kirlendiğinde, hava solunmaz hale geldiğinde, paranın yenilebilir bir şey olmadığını anlayacaksınız”. Bu sözün ne kadar kritik önemde olduğunu içinden yaşadığımız yıl olan 2022’de yaşanacak olan gıda krizinin derinleşmesiyle daha iyi kavrayacağız. 

Beşinci bölüm, kitaba adını da veren, Bell Rock - Five Hills… (Çankaya - Beştepe)! onsekiz yazıdan oluşan kısa bir Cumhuriyet tarihi aslında. Mustafa Kemal’in 27 Aralık 1919’da Ankara’ya gelişinde kaldığı okul odasından başlayıp günümüze uzanan mukayeseli tarih çalışması. 1919'da Mustafa Kemal Paşa'nın Ankara'ya gelişinden sonra Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuna yokluklar içinde, ama coşkuyla yol alınıyor. Bir İngiliz diplomatı Ankara'da büyükelçilik konutu için aranan arazinin "Çankaya Bellrock'ta" bulunduğunu Londra'ya bildiriyor. Cumhuriyet'in, Osmanlı'nın küllerinden doğuşu, ve geri kalmışlığın kalın kabuğunu kırışı dünya ülkelerince hayranlıkla izleniyor. Okurken o günlere duyulan özleminiz artıyor. Haklı olarak gururlanıyorsunuz. Bugünlere bakınca da derin bir hüzün ve öfke duyuyorsunuz.

Altıncı ve son bölümün başlığında üç tarihsel şahsiyet, görüyoruz: Kruşçev – Kennedy – Atatürk. Atatürk'ün ölümünün 25. yıldönümünde ABD Başkam John F. Kennedy ve SSCB Başkanı Nikita Kuruşcev'in Cumhuriyet gazetesi için Özgen Acar’a verdikleri demeçler bu bölümün ana kolonu işlevini üstleniyor. Ayrıca, o dönemdeki gazetecilerin derin yabancı dil, kültür ve tarih bilgileriyle nasıl da donanımlı olduklarını anlıyorsunuz.

İçinden geçmekte olduğumuz iç ve dış konjonktürü anlayabilmek için bu başvuru kitabını bence mutlaka okumalı…

Kavşak: Bell Rock (Çankaya); Five Hills (Beştepe)

Yazar: Özgen Acar
Baskı Yılı: Birinci Baskı, 2015. 
Sayfa Sayısı: 207.
Yayınevi: Bilgin Kültür Sanat Yayınları. Ankara.