soL (DIŞ HABERLER) Şubat ayında Çin ile Rusya arasında 25 milyar dolarlık bir anlaşma gerçekleştirilmişti. Anlaşma, Rusya'ya verilen 25 milyar dolarlık borca karşılık, Rusya'nın Çin'e 20 yıl boyunca petrol satmasını içeriyordu.
Bunu takiben, Çin benzer bir anlaşmayı geçen Perşembe Kazakistan'la yaptı. Kazakistan da Çin'e enerji teminatı veriyor.
Orta Asya'nın en büyük enerji üreticisi Kazakistan, ciddi bir finans kriziyle karşı karşıya. Kazakistan başbakanı Karim Masimov, krizin savaş koşullarına eşdeğer olduğunu açıklıyor. Petrol ve doğalgaz ihracatı global talepteki azalmadan ve fiyatlardaki keskin düşüşten ağır bir şekilde etkilenmiş durumda. Geçen Temmuz, varil başına 150 dolardan 50 dolar düzeylerine düşen petrol fiyatları, Kazakistan'a giren parada ciddi bir azalmaya sebep oldu. Kazakistan, canlandırma paketleri için 15 milyar dolarlık harcamalar yaparken, hükümet kamu çalışanlarını işten çıkarmaya başladı. Ayrıca, yeni çalışanların alınmasına yasak getirdi. Canlandırma paketlerinin işçi ücretlerini sabit tutacağı yönündeki umutlar ise boşa çıktı. İşsizlik ise giderek artıyor.
Kazakistan, dünya petrol rezervlerinin yüzde 3'üne sahip. Ülkeye, ekonomik kriz öcesinde, 2007'de 21 milyar dolarlık keşif ve üretim yatırımları yapılmıştı. Kazakistan'ın zengin petrol rezervleri ve ekonomik kriz yüzünden düştüğü zor durum, petrol yoksulu Çin'e, Orta Asya'daki enerji inisiyatifini genişletmesi için büyük bir "fırsat" sunuyor.
Nazarbayev'in beş günlük Pekin ziyaretinin ikinci günü olan 16 Nisan'da iki anlaşma imzalandı. Çin, Kazakistan'a 10 milyar dolarlık borç verecek, buna karşılık, Kazakistan'ın enerji sektöründen büyük bir pay alacak. Çin bankası Eximbank, Kazakistan devlet bankasına 5 milyar dolarlık kredi verecek. Çin'in ulusal petrol şirketi (CNPC) ise Kazakistan'ın ulusal petrol şirketi KazMunaiGas'a 5 milyar dolarlık borç veriyor.
İki petrol şirketi arasında ayrıca imzalanan bir anlaşmaya göre, CNPC, Kazakistan'ın yerel petrol üreticisi MangistauMunaiGas (MMG)'ın yüzde 49'luk hissesine sahip olacak. MMG'nin hisselerine, Çin şirketi CNPC'ye ek olarak, Rusya ve Hindistan'ın ulusal petrol şirketleri de talipti, ancak Çin'in önerdiği 10 milyar dolarlık yatırım paketi ağır bastı. Kazak şirketi MMG, 1.32 milyar varil civarında petrol rezervlerine, Pavlodar rafinerisinde yüzde 58'lik hissesine ve bir benzin istansyonu zincirine sahip bulunuyor.
Bu, Çin'in Kazak enerji sektörüne attığı ilk adım değil. Çin, günde 120 bin varil petrol üreten Aktobemunaigas'ın tamamını ve günlük 150 bin varillik üretim kapasitesine sahip PetroKazakistan'ın yüzde 67 hissesini elinde tutuyor.
Öte yandan, süregiden Türkmenistan-Özbekistan-Çin petrol boru hattı çalışmalarını da Çin finanse ediyor. Boru hattının Kazakistan ve Özbekistan'daki 1200 kilometresi hat döşenmiş durumda. Hattın Türkmen tarafında bulunan 188 kilometresi 2009 sonunda tamamlanmış olacak.
Çin, boru hattını, batı sınırına doğalgaz akışı için de kullanabilir. Böylesi bir gelişme, Orta Asya'nın doğalgaz ihracatının ciddi oranda Rusya ve Avrupa'dan doğuya doğru kayması anlamına gelecek.