Akdeniz, Kuzey Afrika ve Arap ülkelerinden Lampeduşa’ya adım atarak daha iyi bir gelecek umuduyla Batı’ya gitmeye çabalayan yüzlerce göçmene mezar olmaya devam ediyor. İtalyan hükümeti Çizme’nin güney ucunda odaklanan göçmen krizine kendince geçici çözümler arıyor.
Akdeniz’in öte yakasından kopup gelen mülteci akınından ürken İtalyanlar, geçtiğimiz yüzyılın başlarında 1911-1953 arası dönemde anneanne ve dedelerinin de okyanus ötesine göç ettiğini çoğu kez anımsamakta zorlanıyor.
Buenos Aires’e giden İtalyan gazeteci Valerio Bispuri, 1911’lerin Arjantin’in de Hotel de los Emigrantes adıyla anılan, yüzyıl başında Çizme’de patlak veren yoksulluktan kaçan yüzlerce İtalyan’ın ilk kabul edildiği Göçmenler Hotel’inin öyküsünü anlattı La Repubblica gazetesinin haftasonu ekinde.
Arjantinlilerin söylediği gibi Hotel de los Emigrantes, 1.200 kişiyi konuk edebilecek kapasitede büyük bir binaydı. Bu üç katlı yapı, onbin metrekatrelik bir alan üzerine kurulmuştu. Bir ay süren bir deniz yolculuğunun ardından Arjantin’e gelen İtalyan göçmenlerin ilk adım attığı yerdi. Arjantin, 20. yüzyılın başında ekonomik açıdan zengin bir ülkeydi ve yeni umutlar peşindeki göçmenlere birçok olanak tanıyordu. İtalya ise aynı dönemde krizdeydi, yoksulluk özellikle de güneyde dramatik boyutlara ulaşmıştı. İşte bu yıllarda güneyden Arjantin, Kanada gibi ülkelere kitlesel göçler yaşanmıştı. Bu nedenle Buenos Aires’in sakinlerinin yüzde 45’inin İtalyan kökenli oluşu bir raslantı değil.
Hotel de los Emigrantes, şehir içinde bir şehirdi. Mimar Juan Kronfuss’un projesini çizdiği ve inşası altı yılda tamamlanan Hotel’in çatısı altında tam donanımlı bir hastane, çamaşırhane, erkekler ve kadınlar için ayrılan iki yatakhane ve bir yemekhane bulunuyordu.
Arjantin başkentine her ay okyanus ötesinden göçmen yüklü bir gemi geliyordu. Göçmenler önce kimlik, ardından da sağlık kontrolünden geçiriliyordu. O yıllarda ülkeye gelen göçmenlerle ilgili işlemler çok hızlı uygulanıyordu, Bu nedenle ikinci dünya savaşı sonrasında Arjantin’e gitmek kolay olduğu için Adolf Eichmann gibi çok sayıda Nazi savaş suçlusu da Avrupa’dan bu ülkeye kaçmıştı.
Kahvaltıda sütlü kahve
Hotel de los Emigrantes’in içinde süregelen gündelik yaşam katı kurallara uymayı gerektiriyordu: Sabah kahvaltısı saat 06.00’da yapılıyordu. Kahvaltıda 
sütlü kahve ya da Arjantin ve Uruguay’da sıkça kullanılan bitkisel çay, mate içiliyordu. Kahvaltı sonrası kadınlar, yatakhanelerin temizliği ve çocukların bezleri ve giysilerin yıkanmasıyla uğraşırken, erkekler iş arıyordu.
Gün içinde Hotel’den şehre çıkmak serbestti. Ama öğle yemeği için en geç 12.00’ye kadar geri dönmek gerekiyordu. Öğle servisinde yemekhane önünde kuyruğa giriyordu İtalyan göçmenler, 15.00’deki ikindi kahvaltısı, çocuklar için hazırlanıyordu. Akşam yemeği ise biraz erken bir saatte, 18.00’de servis ediliyordu. O dönemin sözlü tanıklıklarına dayanan belgelerde yemeklerin bol kepçe servis edildiği anlatılıyor. Sebze çorbası ve etli yemekler en sık çıkan yiyecekler olarak anımsanıyor. Akşam yemeği sonrası dileyenler için Arjantin tarihi ve coğrafyası konusunda seminerler düzenleniyordu. Bu derslerde bazı tarım makinelerinin kullanımı konusunda mesleki eği
tim de veriliyordu. Arjantin ekonomik yönden iyi bir düzeydeydi ama ülkenin temel ekonomisi halen büyük ölçüde tarıma dayanıyordu. İtalyan göçmenlerin de çoğu, tahmin edileceği üzere ilk aşamada tarım sektöründe iş buluyordu.
Arjantin’e ayak basan bir göçmen burada en çok beş gün konuk ediliyordu, İtalyanca ve İspanyolca konuşmayan göçmenlere biraz ayrıcalık tanınıyordu. Hotel de los Emigrantes, başkentte tren istasyonuna yakın bir bölgede, stratejik bir noktada inşa edilmişti. Okyanustan göçmen getiren 
gemiler de, istasyona birkaç yüz metre mesafedeki limana demirliyordu.
Arjantin başkentinde umut yolculuğuna çıkan göçmenlerin kabul edildiği Hotel’de her şey 1930’lu yıllara kadar düzenli işledi, İkinci dünya savaşıyla birlikte bu yapı, kaderine terk edilmeye başlandı. Hastane faaliyetine son verdi. Bir dönem göçmenlerin konuk edildiği mekanlar idari birimlere dönüştürüldü.
Müze projesi yine gündemde
Juan Domingo Peròn (1946-1955) iktidarı döneminde Hotel’e yeniden işlev kazandırmayı amaçlaşa da başarılı olamadı. 1953 yılında Hotel de los Emigrantes, kapılarını sonsuza dek kapadı. 1974 yılında tekrar yönetime gelen Peròn, yapıya can vermek için yeni bir çaba içine girdi. Hotel bu yeni projede bilgi-belge merkezi şeklinde tasarlandı. Ama Arjantin’de askeri yönetim devreye girince bu proje de. rafa kaldırıldı.
Askeri yönetim 1983 yılında sona erdi. Arjantin ulusal tarihi açısından simge bir yapı olan Hotel de los Emigrantes için bazı yeni girişimler gündeme geldi. Kimileri Hotel’in göçmen merkezi olarak faaliye geçmesini isterie, kimileri de ‘yeni Arjantinlilerin’ anılarında önemli bir yere sahip bu merkezin 
içinde bir müze kurulmasını önerdi. Müze projesi ancak 1992’de hayata geçirilebildi. Ama 2006 yılında bu küçük müze de, kapısına kilit vurmak zorunda kaldı.
İtalyan gazeteci Bispuri’nin tanıklık ettiği gibi bugün Buenos Aires’in merkezindeki Hotel de los Emigrantes eski ile yeninin, tarih ile çürümenin birbirine karısıtığı bir yapıyı ifade ediyor. Bir zamanlar yüzlerce göçmene aş çıkan yemekhane, bugün yabancı vatandaşlara oturma izni verilen bir ofis işlevi görüyor. İkinci ve üçüncü katlardaki yatakhaneler ise eski eşyaların yığıldığı depolara dönüşmüş durumda. Sararmış arşiv belgelerinin koridorlara terkedildiğini ise Bispuri’nin notlarında okuyorum.
Ama bir kez daha bu simgesel yapıyı, içinde barındırdığı tüm tarihi olaylar, anılar ve belgelerle yeniden düzenleyen modern bir müzeye dönüştürme çabası gündemde. Peki ne zaman? Kimse bu soruya bir yanıt veremiyor. Yıllar önce güney İtalya’dan göçeden İtalyanların torunu olan Calabrialı rehber, “Esperamos pronto/En kısa sürede diye umur ediyoruz” diyor.
Hotel de los Emigrantes, on yıl önce ziyaret ettiğim güney İtalya’da tanıştığım 80 yasındaki kadın fotoğrafçı Rosa Gallucci’nin siyah beyaz portrelerini düşündürdü. Gallucci, 1920’lerde yaşadığı kasabada, Kanada ve Arjantin’e göçeden kadınlar, çocuklar ve erkeklerin portrelerini çekmişti. Bir daha İtalya’ya geri dönmediklerini dinlediğim bu kişiler de, Hotel de los Emigrantes’den geçmiş olmalı…