“Yakışıklı Guevara dedi ki
ağlayan Afrika'yı izlerken:
düzenbaz bir imparatorluğa
asla güvenilmemeli.
Ve efsanevi Che dedi ki
bir çiçek dikerken:
iyi bir devrimciyi
sadece sevda harekete geçirmeli”. (*)
(Silvio Rodriguez)
“Gençlik yaratmak zorundadır. Yaratmayan bir gençlik bir anomalidir gerçekten de.” – Che (**)
Nâzım’ın romanı İspanyolcaya ilk olarak ve sadece Ernesto Che Guevara’nın ülkesi Arjantin’de çevrilmiş. Kitap Fransızca’da 1964’de yayımlanmasının hemen ardından, 1965 yılının Haziran ayında basılmış ve Buenos Aires’te Futuro (Gelecek) yayınlarından yayımlanmış.
Arjantin Komünist Partisi ve Dünya Barış Konseyi sekreteryası üyesi yazar Alfredo Varela çevirmiş ‘Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim’i.
Romanın Che ile ilişkisi, sadece Arjantin’de basılmış olması ile sınırlı değil.
Daha önce, Yiğit Günay soL portal’da yazmıştı. Ve Che’nin Nâzım’a yönelik ilgisi, Küba’nın en değerli diplomatlarından birinin, eski Bağdat ve Ankara Büyükelçisi Ernesto Gómez Abascal’ın da yazılarına konu olmuştu.
Yiğit Günay’ın yazdığı gibi, Che’nin Bolivya’da okuduğu ya da okumayı planladığı kitaplar arasında geçiyor “La vida es linda, hermano” (“Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim”). Romanın adı, Che’nin Bolivya Günlüğü’ndeki beş sayfalık bir kitap listesinde yer alıyor. Kitap listesi, Che’nin 11 aylık okuma planını oluşturuyor.
Romanın Che’nin listesinde olduğu kesin olarak biliniyor, ama Che’nin yanında olup olmadığı, yanındaysa da okuyup okumadığı kesin olarak bilinemiyor.
Bununla birlikte, kitabın yanında olabileceğini düşünmemizi sağlayacak bir veri ile okuyup bitirmiş olabileceğine dair bir diğer veri var elimizde.
Che, Bolivya’ya 3 Kasım 1966’da giriyor. Kitap okuma planı da Kasım ayı ile başlayıp, 1967 yılının Eylül ayında sonlanıyor. Her ay için belirli bir grup kitap belirlemiş görünüyor okumak üzere: 11/66, 12/66, 1/67…
“La vida es linda, hermano”, Che’nin okuma planında “liste başı”. Che, Nâzım’ın romanını, okuma planını başlattığı ilk ay, 1966’nın on birinci ay kitapları arasına koymuş ve bu ayın listesinin de sonlarında değil, ortalarında kitap. Che’nin el yazısı ile olan listenin ilk sayfasının üstünde, solda “11/66”, ortasında “La vida es linda, hermano N. Hikmet” açıklıkla görülebiliyor.
Che’nin, okuma planının hemen ilk ayına, yani Bolivya’ya girdiği 1966’nın Kasım ayına, öncelikle yanında bulunan kitapları koymuş olabileceği de düşünülebilir. Ve buna ek olarak, “Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim” okuma planının ilk ayında olduğundan, Che’nin romanı 1967 yılının Ekim ayından çok önce okuyup bitirmiş olabileceği de düşünülebilir.
Eğer Che Nâzım’ın romanını okuma imkânı bulduysa, romanın sonundaki şiiri de, “Komünistim” şeklinde okudu doğal olarak. İspanyolca çeviride ve basımda şiir, orijinalindeki ve çevirinin yapıldığı Fransızcasındaki gibi, “Komünistim” şeklinde çünkü: “Soy comunista / Soy amor de los pies a la cabeza” (“Komünistim / Sevdayım tepeden tırnağa”)
Notlar
Kaya Tokmakçıoğlu’nun Alfredo Varela’nın yaşamı ve eserleri üzerine yazısı, soL portal’da bu yazıyla eş zamanlı yayımlanıyor.
Ernesto Gómez Abascal’ın makaleleri:
(3) Che'nin Küba yıllarında kaldığı evin girişinin duvarında Che’nin, annesine 1956'da gönderdiği bir mektupta "Bundan böyle ölümümü rahatsız edici bir olgu olarak görmeyeceğim..." diye yazdıktan sonra, Nâzım’dan alıntıladığı bir dize var. "... Hikmet'in dediği gibi, mezara sadece yarım kalmış bir şarkının acısını götüreceğim." (Bu not için Tolga Elikara’ya teşekkür ederim).
(*) https://www.youtube.com/watch?v=mZKxJLTBDG8
Çeviri: Kaya Tokmakçıoğlu
(**)“La juventud tiene que crear. Una juventud que no crea es una anomalia realmente”
