Özgür Aydın*/
Eray Aktaş* - soL
Amerikalı dilbilimci ve düşünür Noam Chomsky, Yeni Şafak gazetesinin 27 Ağustos’ta Burcu Bulut imzası ile yayımladığı söyleşisine ilişkin önceki günlerde bir açıklama yayımladı. Sorulara verdiği yanıtlara sadık kalınmadan çeviri yapıldığını belirten Chomsky, 22 Ağustos’ta yapılan söyleşide söylemediği sözlere yer verildiğini ifade ederek söyleşinin özgün metnini paylaştı.
Burcu Bulut, sonrasında iddiayı reddederek Chomsky’ye ek sorular yönelttiğini söyledi ve anlama bağlı kalarak eklemeler yapmanın çeviride doğal olduğunu savundu. Son olarak, Yeni Şafak'ta çıkan 31 Ağustos tarihli açıklamada, Chomsky’nin söyleşinin ilk biçiminden söz ettiği ancak 23 Ağustos’ta yeni sorular gönderildiği bildirildi. Chomsky’yi, gönderdiği e-postayı hatırlamamakla suçlayan gazete ayrıca özgün metinde yer almayan şu üç cümlenin Burcu Bulut tarafından eklendiğini de itiraf etti:
“Devrik Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi yanlılarından oluşan, demokrasi özlemi içinde hareket eden kitlesel bir direniş gördük.”
“Özellikle İhvan Sözcüsü El Baltagy'nin katledilen kızı Esma'nın dramı unutulacak gibi değil."
"Lübnan ve Tunus da topun ağzında.”
Üç değil, onlarca cümle
Yeni Şafak, bir yandan ekleme yapmanın yanlışlığını kabul ederken, diğer yandan "üç cümlenin" çarpıtma olamayacağını iddia etti. Oysa tek bir cümleyle bile söylenenleri çarpıtmak olanaklıdır. Ayrıca Yeni Şafak'ın yayımladığı ve "orijinal" olduğunu ifade ettiği İngilizce metin, Türkçe olanla karşılaştırıldığında, İngilizce metinde bulunmayan pek çok cümlenin gazetede yayımlanan söyleşide yer aldığı görülüyor. İşte bazı örnekler:
“Silahsız, savaşsız darbesiz bir demokrasi için meydanlarda bağırıyorlardı. 60 yıla yakın bir süre darbelerle yoğrulan Mısır halkı 'artık yeter' diye haykırıyordu.”
“Darbe sonrası sessizce kabuğuna çekilen, ölüm korkusuyla en doğal hakkı olan özgürce yaşama isteğini rafa kaldıran bir halk görmeye hazırlamıştık kendimizi”
“[… Mısır'da yaşananları önceden tahmin ettiklerini gösteriyor.] Tahminin de ötesinde planladıklarını. Bence oyun belli, oyuncular belli. Oyunun adı Ortadoğu'ya hâkim olabilmek. Bu da nasıl olacak?”
Chomsky, Erdoğan hayranı çıktı
Özgün metinde yer almayan ama gazetedeki söyleşi metninde yer alan cümleler bunlarla sınırlı değil. Öyle anlaşılıyor ki Yeni Şafak, Haziran Direnişi'nde iyice yıpranan AKP’ye ve Erdoğan'a Chomsky’nin ağzından destek sağlamak istemiş. Nitekim İngilizce metinde bulunmayan Türkiye ve Erdoğan'la ilgili “Türkiye diktatörlülükten, darbelerden, tek adamcılıktan çok çekmiş bir ülke. Zamanında benzer sebeplerden ötürü sayısız insanını kaybetmiş bir devletin bugün verdiği tepkiyi anlamak çok da zor değil” ifadeleri hükümet karşıtı herkesi darbecilikle suçlayan AKP’nin söylemlerine koşut bir dille yazılmış. Metne eklenen “Başbakan Erdoğan oldukça karizmatik bir lider” cümlesiyle Erdoğan'a övgü düzmek de ihmal
edilmemiş.
Chomsky İngilizce bilmiyor mu?
Yeni Şafak'ın kamuoyuna yansıyan iddialara "yanıt" olarak yayımladığı bildirinin en ilginç yanlarından biri ise 23 Ağustos'ta Chomsky’ye gönderildiğini iddia ettikleri ek sorulara verilen yanıtların dili. Zira "orijinal" olarak sunulan bu metin, bir anadili konuşucusu tarafından yapılması olanaksız çok sayıda sözlüksel ve dilbilgisel yanlış içeriyor. Bunun da ötesinde, böyle yanlışları yabancı dil olarak orta derecede İngilizce bilen birinin bile yapması olanaksız. “Google Çeviri" metinlerine benzeyen İngilizce yanıtlar, 23 Ağustos'ta yapıldığı iddia edilen söyleşinin aslında hiç gerçekleşmediği kuşkusunu doğuruyor.
Örneğin, gazetede yer verilen “Beni en çok şaşırtan ise bu kanlı eylemlerin halkın çoğunluğu tarafından benimsenmemesi oldu” cümlesinin "özgün biçimi"ne bakınca olumlu bir anlam çıkıyor. Yani Chomsky, bozuk bir İngilizce'yle halkın çoğunluğunun kanlı eylemleri benimsediğini söylemiş.
Yine gazetede yer alan “Çünkü bilirsiniz darbeler korku toplumu yaratır ve bu topluluk -ister inansın ister inanmasın- askerin yanında yer alır” cümlesinin "özgün biçimi"ndeki "askerin yanında yer almak" ifadesinin Chomsky tarafından "location next to the soldier" biçiminde söylenmiş olduğuna inanmak olanaksız. Ayrıca, İngilizce'de "korku toplumu"na karşılık gelen "society of fear" diye bir ifade bulunmuyor.
Bütün bunlar arasında en çarpıcı olanı ise gazete tarafından Chomsky'e atfedilen “Aksine ne zaman ki her şey süt liman olur, düzene girer işte o zaman Batı'da telaş başlar” sözlerinin "özgün biçimi"nde, "süt liman" yerine "milk port" denmiş olması.
Chomsky, ortaokul terk bir Türkiye vatandaşı değilse, bütün bunlar Yeni Şafak'ın yalanı daha büyük bir yalanla örtmeye çalıştığını gösteriyor.
*Ankara Üniversitesi Dilbilim Bölümü öğretim üyesi ve lisansüstü öğrencisi