Marmara Denizi'nde, İmralı Adası'nın güneybatısında Bursa'nın Karacabey ilçesinin 4 mil açığında "Batuhan A" isimli gemi 15 Şubat'ta su alarak battı. 6 kişilik mürettebatı arama çalışmaları başlatıldı. Önceki gün gemide aşçılık yapan 33 yaşındaki Zeynep Kılınç'ın cesedine ulaşıldı.

Öte yandan yalnızca 3 metrelik dalgalara maruz kalan 53 yaşındaki ve 69 metre boyundaki geminin neden ve nasıl battığına ilişkin kimi iddialar ortaya atıldı. 

Ulaştırma Bakanlığı'na bağlı Denizcilik Genel Müdürlüğü'nün paylaştığı bilgilere göre, 14 Şubat Çarşamba günü saat 20.30 sularında Balıkesir'in Marmara Adası'ndan kalkan gemi, toz halinde dolomite madeni yüklüydü. Liman kantar kayıtlarına göre 1156 tonluk yük taşıyan gemi, 15 Şubat saat 06.32'de bakanlığın Ana Arama Kurtarma Koordinasyon Merkezi'ne, uydu yardımlı arama kurtarma sistemine (COSPAT-SARSAT) acil durum sinyali gönderdi.

Sahil Güvenlik Komutanlığı'ndan yapılan açıklamadaysa arama kurtarma çalışmaları sırasında geminin battığı bölgede boş can salı tespit edildiği belirtildi. 

Yer sabitleme çalışmaları sırasında halat koptu

Bu arada arama çalışmaları da yaşanan aksaklıklar nedeniyle geç başladı.

Önce ertesi gün, 51 metre derinlikte tespit edilen gemiye ulaşmak için akşam saatlerinde dalış gerçekleştirileceği duyuruldu. Ancak Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'na bağlı TCG AKIN gemisinin yer sabitleme çalışmaları sırasında halatı koptuğu ve dalışın daha sonra gerçekleştirileceği belirtildi. 

Acil durum sinyalinden yaklaşık 40 dakika sonra battı: Zamanında müdahale edilemedi mi?

Geminin ikinci kaptanı Hasan Mehmet Uyanık’ın (69) oğlu Abdullah Uyanık, babasının 40 senelik denizci olduğunu söyleyerek acil durum sinyali verildikten sonra sinyal kesilene kadar 40 dakika geçtiğine işaret etti. Kendisi de gemilerde çalışan Uyanık, "Burası açık deniz değil. 40 dakika içinde nasıl müdahale edilemedi, ona şaşıyorum. Sahil Güvenliğin ulaşmama şansı nasıl oluyor?" diyerek gerekli soruşturmanın tamamlanması çağrısı yaptı.

Ambar kapağı arızalıydı iddiası

Gemide taşınan mermer tozunun üzerinin kapatıldığı brandanın sabitlenmediği ve fırtına nedeniyle bir kısmının havalanarak yükün üzerine deniz suyunu taşıdığı, aynı zamanda yağışın, üzeri açılan mermer tozuna direkt temasıyla, yükün artan ağırlığının geminin dengesini bozduğu iddialar arasında. Ayrıca geminin ambar kapaklarının bozuk olabileceği de sanılıyor. 

Ağırlığı artarak dengesi bozulan geminin, yan yatıp su almaya başlayarak battığı düşünülüyor.

'Çok kârlı bir sektör, milyonlarca dolar kazanılıyor'

İddiaları ve gemilerin durumunu gemicilere sorduk. 4 yıl kadar uzak yol kaptanı olarak çalışan bir gemi mühendisi, soL'a yaptığı açıklamada geminin çok yaşlı olmasına rağmen yüzdürülmeye devam etmesine dikkat çekiyor. "Çok kârlı bir sektör, milyonlarca dolarlar kazanılıyor" diyen mühendis, gemilerin normalde düzenli kontrollerinin yapılması gerektiğini ancak sektörde rüşvet döndüğünü anlatıyor.

Bu tür çok yaşlı gemilerin Türkiye ve yakın yerlerde gezdiğine işaret eden mühendis, "Avrupa'ya gitse tutuklanırdı" diyerek 53 yaşındaki bir gemi "jilete gitmesi gerektiğini" belirtiyor.

Geminin daha önce karaya oturduğunu hatırlatan gemici, Batuhan A'nın muhtemelen daha önce hasar aldığını ve tershaneye girmesi gerektiğini, girerse de yük taşıyamayacağını dolayısıyla armatörlerin bunu tercih etmediğini söylüyor.

'Ambar kapakları su aldıysa ağırlaşmış olabilir olabilir'

3 metrelik dalganın normalde gemi batırmayacağını ifade eden mühendis, "Ambar kapakları su aldıysa ve mermer tozu taşıdığı düşünülürse ağırlaşmış olabilir olabilir. Gemilerin taşıdığı maddeye göre yapılan testler var örneğin nem ve su miktarını kontrol ediliyor. Buna göre yüklenmeli, bu tip kazalar önlenebilir yoksa batabilir. Aslında doğru yükleme yapılsa koşullar da kötü değilse hiçbir yükten gemi batmaz normalde. 
Okyanus geçen gemiler var" diyor.

'Kadın personel hem gemici hem aşçı, akıl alır gibi değil'

Konuştuğumuz gemi 3. kaptanı da aynı şekilde geminin çok yaşlı olduğuna ve yükünün fazla olduğuna dikkat çekiyor. "Kesinlikle seyre çıkacak bir gemi değil" diyen kaptan, "Kadın gemici var ama hem gemici hem aşçı. Bu da akıl alır gibi değil. Gemi personeli çok yetersiz, en azından 10 kişi olmalıydı. Anlaşılan güvertede çalışacak gemici yokmuş. Zonguldak'taki gemi de benzer bir durum vardı" diye konuşuyor.

'İmralı gibi bir yerde neden kısa zamanda müdahale edilemedi?'

"Bu gemilere 6 ayda bir müfettiş geliyor. Gemiler seyre elverişli mi bakılıyor hem liman görevlileri hem kuruluşlar yapıyor. Batuhan A'nın sıkıntılı olduğu dışarıdan bile belli. Her yeri pas içinde, çok eski bir gemi. Tuzlu su çok zarar veren bir şey" diyen kaptan gemide yönetmeliğe göre filika, küçük bir kayık olması gerektiğine ve bunların kapalı olması gerektiğine işaret ediyor. 

Gemiye sinyal verdikten sonra ulaşılmasının uzun sürdüğünü belirten kaptan, "O kadar kısa mesafeye neden gidilemedi? Üstelik de İmralı gibi bir yerde neden kısa zamanda müdahale edilemedi? Orada askeri gemiler genellikle geziyor üstelik" diyor.

'Bazı şeyler kontrollerde pas geçilir'

Gemi klas kuruluşlarının yüklenecek yüklerle ilgili sertifika verdiğini, bu kuruluşların gemileri gelip her yıl gezip personele sorular sorduğunu ve geminin yeterli olup olmadığına baktığını anlatan kaptan "Bazı şeyler bu kontrollerde pas geçilir" derken kendi koşullarından da bahsediyor:

"Ben büyük ve yeni gemilerde çalışıyorum ama bu gemiler de berbat durumda. Çalışma saatleri çok kötü, 17 saat çalışıyoruz. 48 saat hiç uyumadığım oluyor. Korsan bölgelerinden geçmek durumunda kalıyoruz.

70'li yılların başında Sovyetler, Volga-Baltık Su Yolu'nda giden gemiler üretmeye başlamıştı, oraya uygun ince uzun gemiler. İyi projeydi, epey de çalıştılar. Ancak Sovyetler dağıldıktan sonra bu gemiler armatörlere geçti. Eski gemi kiraları daha düşük olduğu için aslında kullanılmaması gereken bu gemiler de kullanılıyor. 3 ay önce bu gemilerden biri (Pallada) Zonguldak Ereğli'de ortadan ikiye ayrılarak karaya oturmuştu. Neyse ki mürettebat kurtarılmıştı." 

'Yükü taşıtanın da sorumluluğu alması gerekir'

Gemileri denize elverişlilik, taşınan yük, geminin çelik bütünlüğü gibi unsurlar açısından denetleyen gemi inşaatı ve gemi makinaları mühendisi bir uzmanla da konuştuk. Gemilerin biri kabotaj gemileri yani Türk kara sularında gezen ve uluslararası sularda seyredenler olmak üzere iki sınıfta değerlendiren uzman, ikisinin de şirketler tarafından belli periyodlarda denetime tabi tutulduğunu belirtiyor. "53 yaşında bir gemi uluslararası sularda denetimden geçemez" diyen uzman, denizde elverişlilik belgesinin iç sularda çalışan her gemiye Türk bayraklıysa Türk yetkilileri tarafından verildiğini söylüyor.

Gemiye denetim yapılmadığına işaret eden uzman "Bu yaşta bir gemiye 'yüzebilir' denilmesi mümkün değil. Ama iç sularda yüzen çok fazla gemi var. Arada böyle kaza yapanlar da konuşulmuyor. Bu durumda öncelikle evrağı veren bayrak devleti sorumlu. İkinci olaraksa bu işten epey para kazanan armatör yani gemi sahibi. Kimin yükü taşınıyordu o da önemli. Yükü taşıtanın da sorumluluğu alması gerekir. Yıllar önce petrol tankeri ikiye yarıldı, Fransa sahil şeridini mahvetti. Yalnızca gemiye değil yükü taşınan Total şirketine de ceza verildi" diye anlatıyor.

'Sermaye sahibine teslim ederseniz bunlar yaşanır'

"Gemicilik işi çok kârlıdır. Sermaye sahibine teslim ederseniz böyle olur, bunlar daha çok yaşanır. Daha da çok gemi batar" diyen uzman, gemilere yüklemenin hesaplamalara göre yapılması gerektiğini belirterek, kaliteli, planlı bakım yapılırsa gemilerin 30-35 sene çalışabileceğini ifade ediyor. Uzman "Batuhan A" içinse şunları söylüyor:

"Bu gemiye dışarıdan bakılınca bile durumu belli. Zaten seyir esnasında makine durmuş. Stop edince 40 dakika denizde sürüklenmişler. Pervanesi olsa bir şekilde gemiyi bir yere doğru çevirip su alma işini yönlendirebilirsiniz. Ayrıca gemide toplanma alanı olur. Acil durum sinyali verildiğinde herkes orada toplanır. 2 kişinin kabinde olduğu söyleniyor. Onlar neden kabindeydi? Gemidekiler de ne yapacağını bilmiyordu anlaşılan."

Zonguldak'ta batan Kafkametler'in 7 personeli 3 aydır bulunamadı

Türk bayraklı "Kafkametler" adlı kuru yük gemisi de, 19 Kasım 2023'te Zonguldak'ın Karadeniz Ereğli ilçesi açıklarında, "yüksek hızda esen rüzgar ve fırtına nedeniyle" mendireğe çarpmış ve gemi Karadeniz Ereğli Limanı'nın hemen önünde batmıştı. Kayıp 12 kişilik mürettebat için arama kurtarma çalışması başlatılmıştı.

Geminin kayıp 7 personeli 3 aydır halen bulunamadı.