Human Papilloma Virüs yani HPV, cinsel yolla bulaşan en yaygın enfeksiyonlardan biri. 200 civarında HPV tipi mevcut. Yüksek riskli HPV tipleri de kadınlarda servikal kanser, vulva, vajina, orofarinks, anüs kanserlerine neden oluyor.
2006 yılından beri kullanımda olan HPV aşısının ücretsiz olması için verilen mücadele sürüyor. Dünyanın pek çok yerinde ulusal aşı takvimine alınan, bazı ülkelerde hem kız hem erkek çocuklarına ücretsiz uygulanan HPV aşısı Türkiye’de hâlâ ücretli. Üstelik daha etkin bir aşısı bulunan MSD isimli şirket, ruhsatı mevcut olmasına rağmen bu aşıyı satışa çıkarmıyor.
Aşıyla ilgili ülkemizdeki son durum ne?
2013 yılında bir kadın aşıyla ilgili para iadesi için Sosyal Güvenlik Kurumu'na başvurdu. Kurum bunu kabul etmeyince vatandaş Ankara'da 13. İş Mahkemesi'ne dava açtı ve kazandı. Bunun üzerine 2014'te Türk Eczacılar Birliği bu mahkeme kararını da referans göstererek ilaç şirketi MSD'ye aşının ödenme kapsamına alınması için bir yazı yolladı.
MSD ilaç firması da cevap olarak 'Ürünümüzün ulusal aşı takvimine alınmasıyla ilgili firmamızca çalışmalarımız halen devam etmektedir' diye bir yazı gönderdi. Olayın üzerinden 7 yıl geçmesine rağmen firmanın aşı takvimi için başvurup başvurmadığı sorusu yanıtlanmayı bekliyor.
'Kısa dönem içerisinde gelmeyecek'
Bilgi almak için aradığımız ilaç yetkilisi aşının ulusal aşı takvimine dahil edilmesinin kendilerinden bağımsız bir süreç olduğunu söyledi. Yetkili, Gardasil 9'un 2019'da ruhsatlandırıldığını doğrularken, 'Henüz ülkemizde mevcut değil. Kısa dönem içerisinde de gelmeyecek" diye konuştu.
Aşı çalıştayı raporunda bile maliyete vurgu yapıldı
Öte yandan 2018'de Ankara'da bir otelde Ulusal Aşı Çalıştayı yapıldı. Söz konusu çalıştayın raporuna bakınca çalıştayı düzenleyenler arasında bakanlık, dernekler, ilaç şirketleri, üniversiteler ve gazetelerin olduğu görülüyor.
Çalıştayda HPV ve aşılar detaylı bir şekilde anlatılıyor. Aşının maliyetiyle ilgili 'HPV aşısının ulusal aşı takvimine girebilmesi için öncelikle serbest pazarda kullanımının artması gerektiği vurgulandı' ifadelerine yer veriliyor. Aşıya ikna olan ailelerin aşının maliyetini temin edemediği için uygulanabilirliğinin düştüğü ise gözardı ediliyor.
Aşının yaygınlaşamamasının en önemli nedeni gericilik
HPV aşısının yaygınlaşamama ve ulusal aşı takvimine alınamamasının altında yatan önemli nedenlerden biri de aslında gericilik. Çalıştayda ergen aşılamasının bilincinin yerleştirilmesinden bahsedilse de, aşının uygulanmasının artırılması için "cinsel yolla bulaşan hastalık" yerine "kanser önleyici aşı" olarak vurgulanmasının faydalı olduğu söyleniyor.
Hatta aşının yalnızca kız çocuklara değil, kabul edilebilirliği artırmak için erkek çocuklara da uygulanması gerektiği konusunda fikir birliğine varılıyor.
Aşıyı uygulayacak hekimlerin bir bölümünün de bu aşıyı kendisine yaptırmadığı çalıştay raporunda kayda geçirilirken, konuyla ilgili eğitimlerin verilmesi gerekliliğine dikkat çekiliyor.
Ruhsatlı ama piyasada yok
Çalıştay raporunun "Sağlık Bakanlığı'na öneriler" bölümünde "Tartışmaya katılan tüm derneklerin ortak fikir birliğine göre, ülkemizde henüz ruhsatı olmayan 9 valanlı HPV aşısının bir an önce ülkemizde ruhsatlandırılması gerektiği belirtildi" deniliyor. Ve aşı 2019 yılında ülkemizde ruhsatlandırılyor. Ancak ruhsatı olan bu aşı piyasaya sunulmuyor. Şirket piyasaya sunmadığı için 9'lu aşı yalnızca Türk Eczacılar Birliği Yurtdışı İlaç birimi aracılığıyla temin edilebiliyor. Bu halde temin eden kişiye maliyetiyse 600 avro'yu (yaklaşık 6 bin 590 lirayı) buluyor.
'İlaç tekelleri halk sağlığı için keşfetmiyor'
HPV aşı bursu kampanyasının öncülerinden Eczacı Cem Kılınç soL'a yaptığı açıklamada şu anda ülkemizde yalnızca 4'lü aşının bulunduğunu söyledi.
Kılınç söz konusu aşının iyi ve etkin bir aşı olduğunu belirtirken, 9 valanlı HPV aşısının daha gelişmiş bir versiyon olduğuna dikkat çekti. Kılınç, "4'lü aşı, rahim ağzı kanserinin yüzde 70'ine sebep olan tiplerine karşı koruyuculuk sağlıyor. 9'lu aşı ise tümünü içermesiyle birlikte 5 tipe karşı daha koruyuculuk sağladığı için rahim ağzı kanserinin yüzde 90'ına kaynaklık eden tiplere koruyuculuk sağlamış oluyor. Dolayısıyla yüzde 20 daha etkin" dedi.
Kılınç şöyle konuştu:
"Düşünün ki, daha etkin Covid aşısı var ama kullanılmıyor. Biz bakanlıktan bazı yetkililerin 'Burası mutaassıp bir ülke, zaten böyle bir aşıya bu ülkede ihtiyaç yok' dediğini biliyoruz. Bu durum aslında laikliğin sağlık açısından bile ne kadar yaşamsal olduğunu gösteriyor. Dinciliğin devlet işlerine karıştığında sağlığımızı yitirmemize bile sebep olduğunun örneği.
Bir taraftan da firmanın piyasacılığını görüyoruz. İlaç var, ruhsatı var ama bize bunu sunmuyor çünkü önceki ürettiğini size aynı paralara fahiş fiyatlara satıyor. Firmanın sloganı 'MSD keşfediyor'. Keşfetmek üzerine bir slogan geliştirmişler. Peki bu firma halk sağlığı için mi yoksa kendi cebini doldurmak için mi keşfediyor? Halk sağlığı için keşfetse herhalde 9'lu aşının ruhsatını çıkarıp da bu ülkede piyasaya sunmamazlık yapmazdı. Demek ki ilaç tekelleri halk sağlığı için keşfetmiyor. Onun için biz hem gericilikle hem de piyasacılıkla birlikte mücadele edilmesi gerektiğini düşünüyoruz."
Pek çok ülkede daha etkin olanı kullanılıyor hem de ücretsiz
Ülkemizde MSD ilaç firmasının çok yüksek fiyatlara satılan 4'lü HPV aşısı Gardasil ise diğer ülkelerde artık satılmıyor. 9'lu denilen ve daha etkili olan aşı ise pek çok ülkede ücretsiz olarak ulusal aşı takvimine dahil edilmiş durumda. Avrupa ülkelerinde örneğin yalnızca bu aşı kullanılıyor.
2023 yılına kadar ulusal aşı takvimine alması beklenen ülkeler arasında ise Afganistan bile var. Aralarında Mozambik gibi ülkelerin olduğu 52 ülkede ise pilot aşı takviminde. Ülkemizde ise maalesef tek pilot uygulamayı HPV Aşı Bursu uygulaması yapıyor.
