soL (HABER MERKEZİ) Cenevre'de devam eden Dünya Ticaret Örgütü görüşmeleri, dokuzuncu gününde anlaşma sağlanamadan sona erdi. Görüşmeler öncesinde böyle bir sonucun ortaya çıkabileceği üzerinde duruluyordu. Doha görüşmelerinin somut kararlarla tamamlanmaması DTÖ açısından bir başarısızlık olarak yorumlansa da, ticaret görüşmelerinde uzun yıllar süren müzakereler ile sonuca ulaşıldığı biliniyor. Başarısızlık söylemi tarafları uzlaşmaya çağırmanın bir aracı olarak da kullanılıyor. Amaç ise özellikle gelişmekte olan ülkelerin piyasalarının DTÖ'nün (ya da ABD ve AB'nin) belirlediği kurallar çerçevesinde ticarete açılması. Belli sektörlerde daha fazla pay kapabilmek için yasal bir çerçevenin geliştirilmesi zorunluluğu, DTÖ'yü önemli kılıyor.
Dünya ticaretinin yasalarının düzenlenmesine ilişkin somut kararlar, masada sağlanan uzlaşma sonucunda değil de, dünya ekonomisindeki gelişmelerin bir sonucu olarak şekilleniyor. Bugün tarım, sanayi ürünleri ve hizmet ticaretinin işleyişine yönelik düzenlemeler ABD ve AB ile diğer ülkeler arasındaki tercihlerin ortaklaştırılması ya da çatışması üzerinden beliriyor. Yine bu ülkelerdeki sermayenin tercihleri DTÖ görüşmelerine yansıyor. Ticaret görüşmelerinin amacının eşit ve adil bir ticaret sistemi dayatmak olmadığı, serbest ticaret ilkelerinin mümkün olduğunca zengin ülkeler lehine düzenlenmesi anlamına geldiğini söylemek mümkün.
Esas olarak ABD ve AB'nin gelişmekte olan ülkelerden talep ettiği başlıklarda ilerleme sağlanamaması bir başarısızlık olarak tanımlanıyor. Görüşmelerde anlaşmayı engelleyen ABD'nin, Hindistan ve Çin ile tarım ürünleri ithalatında uygulanan mevcut kuralların nasıl değiştirilmesi gerektiği konusundaki görüş ayrılıkları olduğu bildirildi. Dünya Ticaret Örgütü'nün Başkanı Pascal Lamy, daha fazla ısrar etmenin anlamı olmadığını üye ülkelerin aralarındaki görüş ayrılıklarını gidermeyi başaramadığını ve görüşmelerin çöktüğünü kaydetti.
Tarım ve hizmet ticareti kritik
ABD ve AB, Çin ve Hindistan başta olmak üzere belirli sektörlerde hızla büyüyen gelişmekte olan ülkelerin ekonomilerine, özellikle de hizmet sektörüne daha serbestçe girebilmek istiyor.
Gelişmekte olan ülkeler ise tarım ürünlerini Avrupa ve ABD pazarlarında daha serbestçe satabilmeyi hedefliyor. Bu da zengin ülkelerin çiftçilerini korumaktan, bir başka deyişle yüksek tarım sübvansiyonlarından vazgeçmesi anlamına geliyor.
Gelişmekte olan ülkeler ani bir fiyat düşüşü veya aşırı ithal mal akışı halinde, belirli mallara özel bir vergi tarifesi uygulayarak kendi üreticilerini korumak istiyorlar. Sorun da bu özel tarifenin devreye girebileceği eşik değerlerinin belirlenmesinde patlak verdi.
Washington yönetimi "ihtiyat bendi" olarak ifade edilen bu maddeyi devreye sokmak için istenen eşiğin fazla düşük olduğunu savundu.
Doha görüşmelerinin sonu
Doha görüşmelerinin bir başarısızlık olarak tanımlanıp tanımlanmayacağı nerede durulduğuna bağlı olarak değişiyor. Ancak ortaya çıkan tabloda, DTÖ'nün serbest ticaret söyleminin bir sınırı olduğunu gösteriyor. Önümüzdeki günlerde, son yıllarda olduğu gibi çok taraflı ticaret anlaşmaları yerine ikili ya da bölgesel ticaret anlaşmalarının öne çıkması bekleniyor.