ORTA VADELİ MALİ PLAN VE TASARRUF ÖNLEMLERİ
11 Ekim 2018 tarihli Resmi Gazete'de Orta Vadeli Mali Plan (2019-2021) (OVMP), Yatırım Programı Hazırlama Rehberi ile Bütçe Çağrısı yayımlandı.
Takvimin yaklaşık bir ay gerisinden geliyorlar.
Kamu Mali yönetiminin düzenlendiği 5018 sayılı Yasada, OVMP ve öteki metinlerin, en geç 15 Eylül’e kadar yayımlanması; İdarelerin yatırım ve ödenek tekliflerini bu metinlerde yazılı ilke ve kurallara uyarak en geç Eylül ayının sonuna kadar Cumhurbaşkanlığına göndermesi; Cumhurbaşkanının da en geç 15 Ekim günü Bütçe yasa teklifinin hazırlayıp Meclise vermesi gerekiyor.
Takvime uyulmadı…
Hazine ve Maliye Bakanı’nın, 20 Eylül günü YEP sunuşundaki sözlerinden, yalnızca takvime değil, öze ilişkin kurallarına da uyulmadığı anlaşılıyor. Bakan, 2019 yılı bütçesinde, 10,1 milyar lirası sosyal güvenlik harcamaları olmak üzere 59,9 milyar lira tasarrufa gittiklerini söyledi. Demek ki bütçe hazır. Oysa idarelerin yatırım ve ödenek teklifleri daha Cumhurbaşkanlığına gönderilmedi.
OVMP’nin ciddiye alınacak pek bir yanı da yok. İçeriksiz, cilalı sözlerle dolu bir metin.
Bütçe Giderlerine İlişkin Temel Politikalar başlıklı bölümünde; “8. Eğitimde adaletin sağlanması amacıyla öğrenciler, okullar ve bölgeler arasında mali kaynak, öğretmen ve yönetici niteliği, eğitim donanımı ve kazanımlar açısından oluşan farklılıkların azaltılması için okulu merkeze alan bir sistem yaklaşımı benimsenecektir”
İzleyen paragrafta; “9- …Tarımda Milli Birlik Projesi hayata geçirilerek tohumdan sofraya gıda değer zinciri, gıda güvenliği ve uluslararası rekabet önceliğinde, yeniden yapılandırılacaktır” deniliyor.
Şeffaflık, hesap verilebilirlik gibi sözlere ise her sayfasında rastlanıyor.
OVMP’da uymaya niyetlerinin olmadığını bildiğimiz politika öngörülerine bolca yer verilmiş; “Kamu kurumlarında taşıt kullanımında maliyet etkinlik analizleri yapılarak tasarruf sağlamaya yönelik gerekli tedbirler alınacaktır…”
Tutarlı bir metin olmasa da içeriğine göz atmakta yarar var. Bütçeyi hazırlarken nelere dikkat ettiklerini kabaca da olsa öğrenebilme olanağı verir.
Hangi yatırımlardan vazgeçilecek?
Hazine ve Maliye Bakanı 2019 yılı bütçesinde yatırımlardan 30 milyar liranın üzerinde kesinti yaptıklarını söylemişti. OVMP’da ne gibi ilkeler gözetilerek vazgeçileceği konusunda bir bilgi verilmiyor. Yalnızca “Bütçe Giderlerine İlişkin Temel Politikalar” Bölümünde; “…önceliğini yitirmiş faaliyet ve projeler sonlandırılacaktır…” sözleriyle yetinilmiş.
Bu sözler, politika öngörüsü değil, itiraf olarak okunmalı. Demek ki gösteriş olsun diye ülke önceliğinde yeri olmayan çok sayıda proje başlatılmış, yıllarca gereksiz harcalar yapılmış; şimdi çürümeye bırakılacak... Üstelik ihaleli, sözleşmeli projelerde yüklenicilere cayma parası ödenecek.
Vazgeçilecek projeler konusunda bir başka ilke de şu sözlerle açıklanıyor: “İhalesi yapılmamış ve ihalesi yapılmış ancak başlanmamış…”
Bu sözler de plansız programsız işlere girişildiğinin bir başka itirafı. Gerekmiyordu neden yatırım programına alınıp ihaleler, sözleşmeler yapıldı? Şimdi de tasarruf edecekleri bahanesiyle bütçeden cayma parası ödetecekler.
Mega Projeler;
Doğrudan yabancı yatırımlar, bütçede tasarruf etmenin bir yöntemi olarak öngörülüyor. Temel Politikalar Bölümünde şöyle yazıyor; “…mega-altyapı projeleri doğrudan yabancı yatırım yoluyla, uluslararası finansman ile hayata geçirilecektir…”
Bu başlık altında Kamu-Özel İşbirliğinin de sürdürüleceği belirtiliyor; “…KÖİ projeleri uygulamalarının, daha etkin ve finansal açıdan verimli olmasına yönelik bir çerçeve oluşturulacak; bu çerçevede uygulamaların bütüncül olması sağlanacaktır.”
Kamu taşınmazları ekonomiye kazandırılacak
Bu konuda iki politika öngörüsüne yer verilmiş.
İlkinde, kamu idarelerine tahsisli taşınmazların tahsislerinin kaldırılması öngörülüyor. Dipli köşeli bir çalışma yapılacağı, eski defterlerin karıştırılıp ekonomiye kazandırılacak taşınmaz aranacağı, bulunanların “bir yolu bulunup” satılacağı şu sözlerle açıklanıyor; “…ilgili idare tarafından tahsis amacına uygun olarak kullanılmayanların belirlenmesi, belirlenen bu taşınmazlara başka bir kamu idaresince kamu hizmetlerinin yürütülmesi için ihtiyaç duyulması halinde bu idarelere tahsisi, aksi halde ekonomiye kazandırılmasına yönelik çalışmalara devam edilecektir.”
İkincisinde ise kamu idarelerine tahsisli olmayanlar için politika öngörüsüne yer verilmiş; “kamu taşınmazlarının, başta tarım, hayvancılık, ağaçlandırma, enerji, turizm, kentsel dönüşüm ve konut stokunun yenilenmesi olmak üzere yatırımları teşvik amacıyla kullandırılması sürdürülecektir.”
Yerel yönetimlerin bütçeye olan bağımlılıkları azaltılacak
Bütçeden yerel yönetimlere aktarılan payların azaltılacağı; kendilerine özgü yeni vergiler getirileceği; kendi kaynaklarını yaratabilmeleri için yasal değişiklikler yapılacağı, şu sözlerle açıklanıyor; “Yerel yönetimlerin vergi gelirlerinin genel vergi sistemi ile uyumunu sağlamaya yönelik çalışmalar yapılarak yerel yönetimlerin öz kaynak oluşturma kapasiteleri geliştirilecek, böylece genel bütçeye olan bağımlılıkları azaltılacaktır.”
OVMP, kabaca gözden geçirildiğinde bunları görüyoruz. Söz aralarında kim bilir daha neler vardır.