soL'un notu: Amerikan düşünce kuruluşu Atlantic Council'den Faysal Itani'nin War on the Rocks'ta 27 Temmuz'da yayımlanan bu makalesi, ABD'nin El Kaide'nin Suriye kolu Nusra Cephesi (yeni adıyla Fetil el-Şam Cephesi) ile mücadelede isteksizliğine uydurulan "kılıfları" olanca netliğiyle savunuyor. Itani açıkça, ya ABD'nin Nusra'ya saldırmamasını, ya da Nusra'ya saldırdığı oranda Esad yönetimine de caydırıcı müdahalede bulunması gerektiğini söylüyor. Makale, ABD'de havayı görmek açısından önemli. Itani'nin kendi jargonuna dokunmadan soL okurlarıyla paylaşıyoruz.
Beyaz Saray tarafından önerilen ve şartları yakın zaman önce sızdırılan Suriye'deki teröristlere karşı Birleşik Devletler-Rusya ortak girişimine dönük eleştirilerin çoğu, girişimin ters gidebilecek yönlerine odaklanmaktadır. Buna göre Rusya alınan herhangi bir kararın şartlarını ihlal edip misyonun kuyusunu kazabilir, Birleşik Devletler'i güç duruma sokup bölgedeki müttefiklerine zarar verebilir. Yine de ben anlaşma tam da planlandığı gibi giderse ne olacağı konusunda daha endişeliyim. Başarılı bir Ortak Uygulama Grubu (JIG), büyük olasılıkla yitirilen kapasitenin telafi edilmesine izin vermeden direnişçilerin büyük bir kısmını zayıflatabilir ya da ortadan kaldırabilir, hatta askeri dengeyi rejim lehine çevirebilir. Birleşik Devletler bunu önleyemezse JIG Suriye'de şu anda olduğundan daha zorlu bir müzakere edilmiş kalıcı anlaşmaya varabilir, ucu açık bir iç savaş ve daha fazla radikalleşmeye kapı aralayabilir.
JIG koşulları ezici birşekilde Rusya'nın tarafında değil, en azından kağıt üstünde öyle görünmüyor. İstihbarat paylaşımı ve El Kaide'nin Suriye kolu olan El Nusra'ya karşı olası bir direkt operasyonel ortaklık karşılığında Rusya'nın Suriye'deki faaliyetlerine sınırlama getiriyor. Rusya'nın aynı zamanda ortaklaşa belirlenmiş (muhtemelen muhalefetin kontrolünde bulunan) alanlara saldırmaktan geri durmasını da öngörüyor. Rusya, Suriye'nin büyük kısmına hava gücünü konuşlandırması için rejimi zorlayabilir. Hatta Rusya JIG şartlarını fazlaca külfetli bulabilir. Her halukarda El Nusra'ya ve daha geniş kapsamda direnişçilere karşı savaşını, Birleşik Devletler işbirliği olmaksızın kendi denetiminde sürdürebilir.
Eğer Rusya JIG önerisini kabul ederse, daha sonra el çabukluğuyla işin içinden sıyrılabilir. Özellikle de hedef belirleme ve bağlayıcılık koşulları açısından şartları düpedüz ihlal edebilir. Belgede şartların ihlal edilmesine dönük yaptırımlar yer almıyor; bell ki herhangi bir yaptırım söz konusu değil. Rusya rejime ait hava araçlarının "güvenli" alanlarda faaliyet göstermesini engellemek (ya da engellemeye çalışmak) konusunda başarısız olabilir; tıpkı Düşmanlıkların Sona Erdirilmesi anlaşmasının hemen bir kaç hafta sonra rejim tarafından ihlal edilmesini engelleyemediği gibi. Elbette Suriye konusunda, Birleşik Devletler ve Rusya arasında pek az iyi niyet söz konusu; istihbarat paylaşımı doğası gereği sorunlu.
Yine de teoride JIG tam da planlandığı gibi yürüyebilir: Rusya ve Birleşik Devletler ortaklaşa bir şekilde, rejime dönük ciddi bir stratejik tehdit olan El Nusra'yı zayıflatabilir. Rusya belirlenmiş hedeflere ve alanlara dönük saldırılarını sınırlayabilir. Rejime ait hava araçları Suriye'nin büyük kısmına konuşlandırılabilir. Bu sayede masum sivillerin rejim hava bombardımanlarından korunması mümkün olur; başlı başına değerli bir hedef. Ancak stratejik olarak JIG'in kendisi, Birleşik Devletler'in Suriye'ye dönük ilkesel hedeflerini ne kadar gözettiğine göre değerlendirilmeli: aşırılarla mücadele ve iç savaşın müzakereyle çözümünü sağlama. El Nusra'yı zayıflatmak kimi geçici tatminler sağlayabilir, ancak var olan askeri denge içerisinde iç savaşın politik olarak çözüme kavuşturulmasına dönük her türlü olasılığı da ortadan kaldırabilir. El Nusra'dan kurtulmuş rejim karşıtı Suriyelileri daha da radikalleştirmesi, ancak rejimin şiddetine direnme ve kalıcı barış için müzakere etme konusunda onları daha hazırlıksız bırakması olasılığı da söz konusu.
Birleşik Devletler'in Suriye'ye dönük diğer bütün politikalarında olduğu gibi, JIG ancak temel çerçeveye yanıt ürettiği ölçüde başarılı olabilir: iç savaş. El Nusra da JIG'in hafifletmeyi hedeflediği sivil acıları da bu savaşın ürünüdür. Rusya Ekim 2015'te muhalefete müdahalede bulunduğu için askeri dengeler, direnişçiler karşısında önemli ilerlemeler kaydeden ve kaydetmekte olan rejim lehine değişti. Çok stratejik bir yer olan İdlib (El Nusra'nın en güçlü olduğu yer), direnişçilerin elinde kalan en kritik kalesi ve büyük operasyonların planlama merkezi konumunda. Burada El Nusra diğer İslamcı ve milliyetçi tugaylarla omuz omuza savaşıyorsa da söz konusu koalisyondaki tek yetkin savaş gücü gibi görünüyor.
JIG, konvansiyonel bir savaş gücü olarak El Nusra'ya iki önemli sonucu olacak darbe indirebilir. Öncelikle, diğer her şey eşit olsa bile, El Nusra olmadan muhalefet Idlib'i ve dolayısıyla kuzey Suriye'deki konumunu kaybeder. Direnişçiler artık rejime dönük stratejik bir tehdit olmaktan çıkar, rejimin muhalefetle anlamlı bir politik uzlaşmaya varmasına dönük her türlü teşviği ortadan kaldırır. Aslında rejim, Birleşik Devletler tarafından desteklenen savaşçılar da dahil olmak üzere geriye kalan direnişçi grupları bertaraf etmek için elverişli bir konuma yerleşmiş olacak. Başarılı bir JIG, direnişçilerin yitirdiği kapasitenin telafi edilmesine izin vermeden El Nusra'nın gücünü büyük oranda ortadan kaldırarak müzakere edilen anlaşmayı engelleyecektir. Bu ise daha fazla Suriyeli'nin ölmesine ya da radikalleşmesine neden olarak ya savaşın uzamasına ya da rejimin bekasına yol açacaktır.
İkinci olarak, rejim karşıtı Suriyeliler JIG'i çok açık ki direnişçilere dönük ortak bir Birleşik Devletler-Rusya savaşı olarak görecektir. Örneğin IŞİD'in aksine El Nusra, başlıca direnişçi gruplar dahil omak üzere yerel Suriyeliler arasında hatırı sayılır şekilde kabul görmektedir. Diğer Suriyeli direnişçi gruplarla daha sıkı bir bağ kurmak için El Nusra'nın kendini El Kaide'den ayrıştırmaya çalıştığı da söyleniyor [Gerçekten de, bu yazıdan sonra Nusra Cephesi ismini değiştirerek Kaide ana merkezinden koptuğunu duyurdu, çn]. Sivillere ve diğer muhalif savaşçılara zarar vermeden El Nusra'yı hedef almak giderek daha da güç hale gelecek. Birleşik Devletler ve Rusya göreli bir başarıyla bunu yapabilse bile, Esad'a karşı savaşan Suriyeliler sonucun zayıflatılmış bir isyan, kendini muhafaza eden bir rejim, ve Suriye'de meşruiyet kazanmış bir Rusya eli olacağını biliyor. Tam da tahmin edilebileceği gibi bu durum, JIG özellikle Birleşik Devletler ve Rusya'nın da hedef aldığı muhalefet alanlarına rejimin roket saldırıları ve top atışlarına izin verdiği için, hedef alınan bölgelerdeki direnişçileri ve sivilleri daha fazla radikalleştirecektir.
Radikallerle savaşmak ve Suriye savaşına son vermek isteyenler, El Nusra karşıtı herhangi bir planın, askeri güveni radikalleşmenin esas nedeni ve müzakere edilecek bir anlaşmanın önündeki esas engel olan rejimi kuvvetlendirmemesi gerektiğini kabul etmelidir. El Nusra'ya dönük izole bir askeri müdahale, Esad'ın askeri konumunu epey kuvvetlendirecektir. Elbette El Nusra ortadan kaldırılmalıdır, ancak şu anki haliyle JIG Birleşik Devletler'in daha geniş kapsamlı terörle mücadelesini ve Suriye'deki stratejik çıkarlarını büyük olasılıkla baltalayacaktır. Bunun yerine, El Nusra karşıtı bir girişim, rejimin El Nusra ortadan kalktıktan sonra muhalefetin zayıflıklarından istifade etmesini önleyecek şekilde rejime dönük doğrudan ve vekaleten yürütülecek bir askeri baskıyla dengelenmelidir. Bu, silahlandırılmış direnişçilere niteliksel askeri desteğin arttırılmasını ve Birleşik Devletler'in sivillere dönük rejim saldırılarını cezalandırma kararlılığını içerebilir. Başka yöntemler de kullanılabilir, ama hedef askeri seçeneğin rejim açısından uygunsuz hale getirilmesidir. Suriye'yi sonu gelmeyen bir savaşa ve terörizme mahkum etmek pahasına El Nusra hedef alınmamalıdır. Zayıflayan direnişçileri korumaya ve cesaret kazanan rejimi zaptetmeye dönük kuvvetli Birleşik Devletler önlemleriyle bir arada olmadığı müddetçe JIG, büyük olasılıkla Suriye muhalefetini yok edecek, müzakere edilmiş herhangi bir anlaşmayı bertaraf edecek, ve bir grup radikalin yerine bir başkasını getirmiş olacaktır.