Kürt kültür ve sanat tarihinin önemli kesitlerinden birisini Sovyetler Birliği dönemi oluşturuyor. Birçok Kürt aydını bu dönem için "Kürt tarihinin Rönesansı" ifadesini kullanırken Kürt kültür ve sanatının önemli çıkışları 1917 ila 1990 yılları arasında Sovyetler Birliği'nde hayata geçirildi. 

'İlk sinema, roman, radyo, tiyatro...'

Sovyetler Birliğinde sosyalist program Kürt kültürünü hem kapsamış hem ileri örneklerini var etmiş hem de bunun kamucu bir anlayışla diğer kültürlerle birlikte devinmesini sağlamıştı. Kürt tarihinin bilinen ilk sinema filmi Zare, en uzun soluklu çıkan gazetesi Reya Teze, Bolşoy sahnesinde sahnelenen Kürtçe tiyatrolar ve Kızıl Meydan'da konser veren dengbejlerden Susika Simo. 

2016 yılında Yazılama Yayınevi tarafından yayınlanan, Özkan Öztaş tarafından hazırlanan Sovyetler Birliği'nde Kürt Sanatı kitabı Kürt emekçilerin Sovyetler Birliği'nde yaşadıĞI bu deneyimleri anlatıyor. 

Öztaş kitabın içeriğine değinirken "'Kürt halkının ulus bilinci gelişti mi?', 'Kürt halkı ulus mu?', ya da çok duyuyoruz işte, "Kürt halkı bir hukuk metni yazamaz", "anadilinde eğitim veremez," soruları ve örneklerinin tamamını Sovyetler Birliği yırtıp çöpe atmıştır. Sovyetler'de Kürtler ilkokuldan profesörlük unvanına kadar kendi anadillerinde eğitim gördükleri bir süreç yaşadılar" ifadelerine yer veriyor.

Sovyetler Birliği'nde Kürtlerin öyküsü İran'da Kürt okurlarla buluştu

2016 yılında Yazılama Yayınevi tarafından yayınlanan kitap geçtiğimiz günlerde İran'da yerel alfabe ile Kürtçenin Soranice lehçesinde yayınlandı. Konuya dair soL'a konuşan kitabın çevirmeni ve editörü Mansur Bayizidi, "Sosyalizmin temeli insandır. Ve sosyalizmin geçen yüzyıldaki başarıları açıkça ortadadır. Ortadoğu'da ortaya çıkan gerici ve liberal ülkelere ve Batı dünyasının sosyalizme karşı yaygın propagandasına rağmen, aydın olanlar sosyalizmi bir kazanım olarak görüyorlar" diyor. 

Kitabı ilk kez 2016 yılında bir dijital kütüphanede gördüğünü ve ardından hızlıca çevirmek istediğini ifade eden Mansur Bayizidi 1987 İran Mahabad doğumlu bir çevirmen. Tahran Üniversitesi'nden Kafkasya ve Orta Asya Çalışmaları alanında master sahibi olan Bayizidi'nin ayrıca 'Sovyet döneminde Ermenistan Kürtleri" adında bir de Farsça yayınlanmış kitabı var.

Mahabad'da yeni kurulan Ronahi (Aydınlık) Yayınevi'nin editörlerinden olan Mansur Bayizidi, Kürt emekçilerin bugün dünyanın hemen hemen her yerinde yaşadıkları sorunlardan dolayı çeşitli siyasi düşüncelere yöneldiğini ve fakat sosyalizmin hala büyük bir seçenek olduğunu belirtiyor. Bayizidi, SSCB dönemi için "İnsan ruhunun sermayesini yiyip bitiren, sınıf farkını genişleterek hayvani nitelikleri öne çıkaran liberalizm virüsüne karşı bir insanın nasıl bir arzusu olabilir ki?. Sovyetler Birliği, faşizmin olmadığı, Ortaçağ ve dinsel batıl inançlardan arınmış, eşitliğin olduğu, modern insanın yaratıldığı harika bir örnekti. Dolayısıyla da kendimi Lenin'in yolunun bir mirasçısı olarak görüyorum. Bu çalışmaları bu nedenle Kürt emekçisinin, köylüsünün yaşadığı her yerde yeniden üretmek ve farklı dillerde yayınlamak gerekiyor" diyor.

Sovyetler Birliği’nde Kürt Sanatı'na Yazılama Yayınevi'nin internet sitesinden erişebilirsiniz.