Koronavirüs krizi büyüyor: ABD’de rekor düzeyde işsizlik yardımı başvurusu

​ABD Çalışma Bakanlığı, geçen hafta boyunca üç milyondan fazla insanın işsizlik yardımlarından yararlanmak için başvurduğunu açıkladı. Tek soru ise yapılan analizlerin gerçekleşecek olan krizi ne kadar yansıttığı…

Bahadır Batur

ABD Çalışma Bakanlığı, dün yaptığı açıklamada geçen hafta boyunca (16-21 Mart 2020) tüm eyaletlerde yaklaşık olarak 3,3 milyon Amerikalının işsizlik yardımlarından yararlanabilmek için başvuruda bulunduğu açıkladı. (1)

The Washington Post gazetesinden Heather Long ve Alyssa Fowers’ın haberine göre(2), daha önceki, rekor düzeyde 695 bin kişinin başvurusu ile 1982’de gerçekleşti. Birçok ekonomistin yorumuna göre, koronavirüs salgını ile başlayan süreç içerisinde nisan ayının sonuna kadar 40 milyondan fazla Amerikalı işini kaybedecek. 

Resim 1. Mevsimsel değişimden arındırılmış, haftalık olarak işsizlik sigortasına başvurular. (Kaynak: The Washington Post)

ÇALIŞMA BAKANLIĞI RAPORU (3)

ABD Çalışma Bakanlığı’nın COVID-19 Etkisi olarak tarif ettiği dünkü raporunda sezonki raporunda, 16 Mart- 21 Mart arasında mevsimsel verilerden arındırılmış işsizlik başvurusu sayısının 3.283.000 olduğu belirtilmekte. Bir hafta önce, başvuran kişi ise 282.000 idi. Bundan önceki en yüksek sayı ise 1982 Ekim’inde 695.000 kişi olarak kaydedilmiş. Bu veriler, dört haftalık periyot içerisinde haftalık 998.250 kişiye tekabül etmekte ve bir ay önceki haftalarla karşılaştırıldığında haftalık başvuru sayısında ortalamada 765.750 kişilik bir artış gözlenmiş oluyor.

ABD Çalışma Bakanlığı’na göre 21 Mart tarihinden önceki bir hafta boyunca, sigortalı işsizlik başvurularındaki bu artışın nedeni Covid-19 salgını. Her eyaletin Covid-19 virüsünün etkilerinde bahsettiği ifade ediliyor. 

SENATO'DAN GEÇEN YARDIM PAKETİ KURTULUŞ OLACAK MI?

Önceki gün, ABD Senatosu’ndan “geniş” çaplı olacağı iddia edilen bir yardım paketi (yaklaşık olarak 2 trilyon dolar) geçti. Lakin paket işçi sınıfı için bir geçiştirme olarak görünmekte. Genel amacı piyasadaki ani düşüş ve dalgalanmaların önüne geçmek olarak tanımlanabilir (20 Şubat’tan beri düşüşte olan Dow Jones sanayi endeksi üç gündür yükselişte.).(4) Bugün NBC kanalının “Today” adlı sabah programına katılan FED başkanı Jerome Powell’ın “Resesyona girebiliriz” ifadesi dikkat çekmişti.(5) The Washington Post’un haberinde Wall Street yatırımcılarının yardım paketini desteklediği ve ekonomik durumun 1930’lardaki büyük depresyona dönüşmesini engelleyeceği iddia edildi. Lakin, Büyük Resesyon (Great Resession, 2007-2009) sırasında bile haftalık işsizlik başvurusu 665,000 kişi olarak görünmekte. Geçen hafta 3.300.000 kişinin başvuruda bulunduğu sigortalı işsizlik yardımı rakamlarında gizlenen ise yarı-zamanlı çalışanların, serbest çalışanların, belgelenmemiş işçilerin, öğrencilerin ve son altı ay içerisinde çalışmayan kişilerin başvuruda bulunamıyor olması.

Resim 2. Covid-19 salgını boyunca gerçekleşen işsizlik başvurularının 2007-2009 Büyük Resesyonu ile karşılaştırması. (Kaynak: The Washington Post)

Üstüne üstlük ortalama işsizlik yardımı sadece 385 dolar ve Amerika’daki ortalama haftalık ödemelerin ancak yarısı etmekte. Trump yönetiminin yardım paketini onaylaması halinde mevzuattaki haftalık ödemelere önümüzdeki dört ay boyunca 600 dolar eklenecek (6). 25 Mart’ta The New York Times’ın başyazısında bazı Cumhuriyetçi senatörlerinin önerilen işsizlik yardımlarının “cömertliği” hakkında yakındıkları ifade edilmişti. (7)

The New York Times’tan Quoctrung Bui ve University of Michigan’dan ekonomi ve kamu politikası profesörü Justin Wolfers’ın yazısı (8) işsizlik oranındaki bu yükselişin bir resesyon göstergesi değil, fırtına göstergesi olması. Fırtına analoğunun nedeni ise işsizlik yardımı için artış 2005 yılında gerçekleşen Katrina Kasırgası sırasında yükselen işsizlik başvuruları ile şu anki rakamların karşılaştırılması. Ancak ortada bir yanılsama olabilir. Bui ve Wolfers, yazılarının sonucuna Katrina Kasırgası’ndan en çok etkilenen Louisiana eyaleti özelinde bir karşılaştırma ile varmış görünmekte. Geniş bir projeksiyonda bakıldığında Louisiana eyaletindeki iş gücünden 75 kat daha büyük olan ABD’nin, salgın dolayısıyla nisan ayı sonunda ekstra 26 milyon işsiz vatandaşın ortaya çıkacağı kesin gözüyle bakılıyor. Bu da şu anki krizin etkisinin, 2008 mali krizinin etkileri ile en azından aynı olacağı anlamına gelmekte.   

BU KRİZ GERÇEKTEN 'UMUT EDİLDİĞİ' GİBİ Mİ SON BULACAK?

Yapılan projeksiyonların, hesapların ABD ile sınırlı kalması ve piyasaların her daim düzeleceği “inancı” ile hareket eden Amerika’nın en büyük iki gazetesinin hesaplamaları içerisinde unutulan bir nokta ise soru işareti olarak akıllarda bulunuyor: Sanki sadece koronavirüs salgını nedeniyle ortaya çıktığı iddia edilen bu resesyon ile ortaya çıkacak kriz, başka hangi krizleri tetikleyecek? 

Şu anda koronavirüs salgını olmasaydı her şeyin güllük gülistanlık olduğunu ima etmekte olan hükümetler ve piyasalar, bundan birkaç ay önce yaklaşan kriz, durgunluk konusunda da konuşmakta, yazıp çizmekteydi. Covid-19 pandemisinin etkisinin en azından 2021 yılının başına kadar devam edeceği, salgın boyunca milyonlarca insanın hayatını kaybedecek olması ve uzun süreli yüksek işsizlik oranları yan yana geldiğinde dünya ekonomisi şu anda olduğundan çok farklı bir noktaya doğru hareket edeceğe benzemekte. Hareketin yönünün aşağı olacağını uçan kuş bile söyleyebilirken, varış noktasının yapılan analizlerle uyuşup uyuşmadığını süreç içerisinde gözlemleyeceğiz.

Krizden çıkış için yolu açık tek yöntem ise işçi sınıfının örgütlü mücadelesi…

1)  https://www.dol.gov/ui/data.pdf

2) https://www.washingtonpost.com/business/2020/03/26/unemployment-claims-c...

3) https://www.dol.gov/ui/data.pdf

4) https://www.wsj.com/articles/global-stock-markets-dow-update-3-25-2020-1...

5) https://www.politico.com/news/2020/03/26/jerome-powell-we-may-well-be-in...

6) https://www.nytimes.com/2020/03/25/opinion/coronavirus-stimulus-senate.h...

7) https://www.nytimes.com/2020/03/25/opinion/coronavirus-stimulus-senate.h...

8) https://www.nytimes.com/interactive/2020/03/26/upshot/coronavirus-millio...