Mesleki eğitim adı altında 2 milyona yakın çocuk haftanın bir günü okulda, dört günü işyerlerinde stajda ucuz işgücü olarak sömürülmeye devam ederken, çocuk işçi cinayetleri artıyor.
Milli Eğitim Bakanlığı 2021-2022 döneminden itibaren başlattığı “Mesleki Eğitim Merkezi” (MESEM) uygulamasıyla daha fazla çocuğun staj adı altında ucuz işgücü olarak sömürülmesinin önünü açmıştı.
MESEM kapsamında çalıştırılan öğrenci sayısı 2 milyona yaklaşırken öğrenciler uğradıkları iş cinayetlerinde yaşamlarını yitiriyor.
İstanbul Büyükçekmece’de 14 yaşındaki Arda Tonbul MESEM kapsamında staj gördüğü Özkanlar Metal Demir Çelik Endüstrisi AŞ işyerinde 9 Ocak günü başının sac büküm makinesine sıkışması sonucu yaşamını yitirdi. 16 dakika boyunca çocuğun başının makineye sıkıştığını kimse görmedi. Çocuk ağır yaralı olarak kaldırıldığı hastanede bir hafta süren yaşam mücadelesini kaybetti.
21 Aralık’ta Diyarbakır’da 17 yaşındaki Ömer Çakar staj yaparken klima montajı için götürüldüğü Oto Galericiler sitesinde, çatı katından düşerek ağır yaralandı. Hastaneye kaldırılan Ömer 6 gün sonra yaşamını yitirdi. Amida Haber’e konuşan Ömer’in dayısı Serdar Kaya olayda hem okulun hem de işyerinin ihmali olduğunu söyledi: “Klimacının sahaya götürmemesi lazım, götürmüş. Ağır iş yaptırmaması lazım, bunu da yaptırmış. Klima tesisatı döşemek için çatı katına çıkmış, ama hiçbir güvenlik önlemi alınmamış. Yeğenim ikinci kattaki asma tavandan düşmüş.”
Staj sırasında bir ölüm haberi de Aralık ayının başında Konya’nın Ereğli ilçesinden geldi. Ereğli Şeker Fabrikası’nda 17 yaşındaki stajyer öğrenci Ulaş Dumlu çökertme havuzuna düşerek hayatını kaybetti. Ulaş fabrikaya bakıma gelen bir elektrik firmasında stajyer ve Ereğli Organize Sanayisi’nde bulunan bir kolejde öğrenciydi.
Yine geçen Aralık ayında bu kez Kocaeli’nde 15 yaşındaki Ömer Girgin çırak olarak çalıştığı kaporta atölyesinde ağır yaralandıktan sonra kaldırıldığı hastanede yaşamını yitirdi.
Ömer’inki stajyerlik değildi, Körfez ilçesi Fatih mahallesinde bulunan bir kaporta atölyesinde çırak olarak sigortasız çalıştırılıyordu. 30 Kasım’da atölyede ısınmak için sobayı yakmak isterken parlayan tinerin alevlerinden dolayı ağır yaralandı. 11 gün boyunca yoğun bakımda kaldığı hastanede 11 Aralık günü hayatını kaybetti.
25 Eylül'de ise stajda ölüm haberi Manisa'nın Alaşehir ilçesinden geldi. 16 yaşındaki lise öğrencisi Zekai Dikici, inşaatta elektrik tesisatı döşeme işi yaparken, 5'inci kattan düştü. Alaşehir Devlet Hastanesi'ne kaldırılan Dikici hayatını kaybetti. Alaşehir Sümer Oral Mesleki Eğitim Merkezi Elektrik Tesisatları ve Pano Montörlüğü dalı 11’inci sınıf öğrencisi olan Zekai Dikici'nin haftada bir gün okula gittiği, diğer günlerde elektrik tesisat işlerinde çalıştığı öğrenildi.
Ekim 2022’deyse Balıkesir’de 17 yaşındaki Emre Koç stajyer olarak çalıştığı mobilya atölyesinde devrilen suntaların altında kalarak yaşamını yitirmişti. Emre, Mimar Sinan Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Mobilya Dekorasyon Bölümü öğrencisiydi.
Antalya’da lise öğrencisi Beyzanur Hatmorioğlu’nun da kalfalık eğitimi sırasında aracın yakıt deposunun şamandırasını değiştirirken meydana gelen parlamada vücudunun yüzde 80'i yandı. Bugün 18 yaşında olan Beyzanur 7 ayda 15 ameliyat geçirdi.
Muratpaşa Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi'nde elektromekanik alanında eğitim gören Beyzanur DHA’ya konuştu: “Çok uzun yoğun bakım sürecim oldu. Uzun süre yürüyemedim. Ellerimi doğru düzgün kullanamıyorum. Aynaya bakamıyorum. Eski ben değilim artık. Başkalarının yaptığı bir hata hayatıma mal oldu. Eğitim hayatım bitti. Ben çok seviyordum okulumu. Şu an güneşe bile çıkamadığım için okula gidemiyorum. Hayalim usta olmaktı. Sanırım artık onu da yapamayacağım.”
İSİG Meclisi üyesi Akış: MESEM modeli örgün eğitimin yerini aldı
İSİG Meclisi Üyesi Özgür Hüseyin Akış 2022 yılından itibaren hayata geçirilen MESEM modelinin örgün eğitimin yeri aldığını belirtti.
soL’a konuşan Akış “Bu merkezlere kaydolan öğrenciler bir gün okula giderken diğer dört gün iş yerlerine gidiyorlar. Zorunlu staj adıyla çocuk emeğinin sömürüsü bu şekilde sayıları milyonları bularak resmiyet kazanmış oldu. Son eğitim dönemiyle beraber merkezlere kaydolan çocukların sayısı bir buçuk milyona yaklaştı” dedi.
Ailelerin çocuklarının eğitim masraflarını karşılamakta zorlandıkları bu kriz koşullarının yanı sıra ebeveynlerin çocukları için gelecek kaygısının da bu merkezlere yönelmelerine neden olduğunu belirten Akış “Patronların bu ucuz işgücü karşısında sıraya girmelerinin önemli bir nedeni de çocukların ücretinin üçte ikisini devletin karşılıyor olması” dedi.
Yetişkin işçiler için de iş güvenliği tehdidi
Her ay ortalama 4 ya da 5 çocuğun iş cinayetlerinde yaşamını yitirdiğini belirten Akış çocukların işyerlerinde çalıştırılmasının iş güvenliği açısından bir başka tehlikesine de dikkat çekti:
“Çocukların güvenliği işyerlerinde ustabaşlarına emanet edilerek sorunun çözüleceği iddia ediliyor. İşyerlerinde çalışan çocuklar zihinsel gelişimleri ve hareketlerinin kontrollerini sağlayamadıkları için yetişkin işçilerin de iş güvenliğini tehdit ediyor.”
Geçen yıl en az 54 çocuk işçi yaşamını yitirdi
İSİG Meclisi’nin 2023 raporuna göre geçen yıl 14 yaş ve altındaki 22 çocuk işçi, 15-17 yaş arasındaki 32 çocuk/genç işçi iş cinayetlerinde yaşamını yitirdi.
