Karasal etoburların arasında avlanma, rekabet ve leş bırakma gibi etkileşimler söz konusudur. Bu etkileşimler, birbirleriyle negatif ve pozitif birçok yönde bağlantılı olabilir. Küçük etoburların (tilki, çakal gibi) bir kısmının diyetlerinin yüzde 30’u leşlerden oluşur, diğer kısmı ise büyük oranda leşe bağımlıdır. Büyük etoburların bu “çöpçü”lerin her birine yılda yaklaşık 1,351 kg leş sağladığı hesaplanmıştır. Ecology Letters’da yayınlanan bir araştırmaya göre ise yüksek enlemlere gidildikçe sağlanan leş miktarının azaldığı ifade ediliyor. Yüksek enlemlerde zorlaşan iklim sebebiyle artan rekabet, büyük etoburların küçük etobur popülasyonlarını baskılamasına sebep olduğu belirtiliyor. 256 çalışmanın derlendiği bu araştırmaya göre karasal etoburlar arasında bahsettiğimiz avlanma, rekabet, leş bırakma gibi etkileşimler sanılandan daha karmaşık görünüyor.
Ayı, aslan gibi büyük etoburlar olmadan daha küçük tilki, çakal gibi etoburların ve geyik, sığır gibi avlanan hayvan popülasyonlarının artması beklenir. Yabanıl hayvan sayısının artması sonucunda insan-hayvan etkileşimleri artar. Örneğin, geyiğe bir arabanın çarpması sonucunda leş yiyen küçük etoburlara insanlar tarafından besin sağlanmış olur. Bu durumda leş yiyen etoburların popülasyonu kontrolsüzce artabilir.
Washington Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, büyük etoburların toynaklı (antilop gibi) hayvanları ve daha küçük etobur popülasyonlarını kontrol altında tuttuğunu belirledi. “Ölümcül çekim hipotezi” adını verdikleri açıklamaya göre, küçük etoburlar, kalan leşleri yemek amacıyla büyük etoburlar tarafından belli bir alana çekiliyor, ancak büyük etoburların alana geri dönmesi durumunda öldürülebiliyorlar. “Ölümsüz çekim hipotezi” genellikle leşe olan ihtiyacın arttığı yüksek enlemlerde ortaya çıkıyor. Oysa araştırmacılar, yüksek enlemlerde leşe olan bağımlılığın artması nedeniyle (çünkü enerji ihtiyacı artıyor) küçük ve büyük etoburlar arasındaki iş birliğinin artmasını beklemişti.
Leş yeme işleminin etoburlar arasındaki rekabetle ilişkisini belirlemek için yüzde 67'si kuzey yarımkürede olmak üzere tüm kıtalarda (Antarktika hariç) yürütülen 256 çalışmadan veri derlendi. Çalışmaların yüzde 86’sı Kuzey Amerika, Afrika veya Avrupa'da gerçekleştirilirken, çalışmaların yüzde 14'ü Asya, Avustralya veya Güney Amerika'da gerçekleştirildi. 9 ailede 48 etobur türü için ölüm ve leş sağlama verileri elde edildi.
Meta analizlere dahil edilen çalışmaların yerleri. Renkler kıtaları gösteriyor (mavi = Kuzey Amerika, pembe = Güney Amerika, yeşil = Avrupa, kırmızı = Afrika, turuncu = Asya, mor = Avustralya). Dairesel grafik, her kıtadan yapılan çalışmaların yüzdesini, fotoğraflar her kıtada incelenen türlerin bir alt kümesini göstermektedir. Gruplarda yukarıdan aşağıya, soldan sağa: Kuzey Amerika - Gri kurt, siyah ayı, çakal, Amerikan sansarı; Avrupa - kutup porsuğu, jenet, Avrupa porsuğu, Avrasya vaşağı; Asya - kaplan, leopar, Asya yaban köpeği, bulutlu leopar; Avustralya - kırmızı tilki, dingo; Afrika - Afrika aslanı, benekli sırtlan, karakulak, Güney Afrika Tilkisi; Güney Amerika - And tilkisi, kokarca, Geoffroy kedisi, jaguar. Görsel kaynağı: Wiley
Ölümcül çekim hipotezi, leş yeme işleminin iki mekanizma yoluyla etoburlar arasındaki öldürme riskini arttırdığını öneriyor:
(1) Kaynak için rekabet arttıkça öldürme motivasyonu da artar.
(2) Karşılaşma oranları arttıkça öldürmek için fırsat da artar
Araştırmanın sonucuna göre etoburlar arasındaki ilişkiler, çalışma alanları 1.000 km2'den az olduğunda genellikle pozitif, ancak alanlar daha büyük olduğunda negatif yönde işlemiş görünüyor. Bunun sebebi alanların yüz ölçümünün artmasıyla çevresel baskının da artması. Bunun sonucunda kaynaklar sınırlı hale geliyor ve sonuçta etoburlar arasındaki ilişki negatif yönde gelişiyor. Ayrıca kaynak azaldıkça küçük etoburlar leş yemeye daha çok yöneldiklerinden leşin değeri artıyor. Örneğin, Alaska'daki Amerikan tavşanının (Lepus americanus) popülasyonları azaldığında çakalların diyetlerinde leş miktarının yüzde 67 arttığı görülüyor. Leş yeme ve grup içi ölüm oranlarının bağlantılı olması, kaynak kıtlığının risk alma davranışını arttırması nedeniyle grup içi ölüm oranlarının artabileceği gösteriyor.
Kaynak:
Enemies with benefits: integrating positive and negative interactions among terrestrial carnivores: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/ele.13489