Dinlemenin ve İzlemenin Ritmi | Şostakoviç – Senfoni No: 9

Bu haftaki köşemizde Dmitri Şostakoviç’in 2. Dünya Savaşı’nda Sovyetler Birliği’nin zaferi üzerine yazdığı dokuzuncu senfonisine yer veriyoruz.

Haber Merkezi

Bu haftaki köşemizde Dmitri Şostakoviç’in 2. Dünya Savaşı’nda Sovyetler Birliği’nin zaferi üzerine yazdığı dokuzuncu senfonisine yer veriyoruz.

İlk seslendirilişi 3 Kasım 1945’te Yevgeny Mravinsky yönetimindeki Leningrad Filarmoni Orkestrası'ın 25. sezonunun açılış konserinde, iki hafta sonra ise Moskova’da i SSCB Devlet Senfoni Orkestrası ile yapılmıştır. 

Şostakoviç dokuzuncu senfoniyi aslında Sovyetler Birliği’nin 2. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanya'sına karşı kazandığı zaferin bir kutlaması olarak, solistler ve koro içeren bir orkestra için büyük bir kompozisyon olarak düşünülmüştü. 1944'te düzenlenen Ekim Devrimi’nin 27. yıldönümü için, "Büyük vatanseverlik savaşının sonuna gelinmektedir, bu durum her zamankinden daha açık bir şekilde belirgindir. Bu, karanlığa ve gericiliğe karşı bir kültür ve ışık savaşıdır, katillerin vahşetine karşı bir hakikat ve hümanizm savaşıdır… Gelecek yıllarda tüm çalışmalarımızın özeti ‘Zafer’ kelimesi olacak" demişti.

Fakat daha sonra çalışmaya üç aylığına ara verdi ve 30 Ağustos 1945'te senfoniyi bitirdi. Dokuzuncu senfoni planladığından tamamen farklı bir şekilde, ne solistli ne de korolu, çok daha hafif yapıda bir müzik olarak ortaya çıktı. Dinleyicilere ise ‘Karakter olarak dokuzuncu senfoni, önceki senfonilerimden keskin bir şekilde farklıdır. Yedinci ve sekizinci senfoniler trajik-kahramanca bir karakter taşıyorsa, dokuzuncu senfonide şeffaf, saydam ve parlak bir ruh hali hâkimdir’ sözleriyle ipucu vermişti.

Müzik, son üçü kesintisiz çalınan beş bölümden oluşuyor: Allegro, Moderato, Presto, Largo, Allegretto-Allegro.

Ortalama süresi 25 dakika olan müzik Şostakoviç'in en kısa senfonisidir. Joseph Haydn'ın senfonileri ve Sergey Prokofiev’in ‘Klasik’ Senfonisi gibi neo-klasik havada, eğlenceli ve canlı bir müzik eseri olduğu için bu tür eserlerle karşılaştırmalara yol açmıştır. Şostakoviç de müziğini ‘neşeli küçük bir parça’ olarak görmüştür. Bu yüzden hem kısalığı ve formu hem de yoğun oda müziği karakteri nedeniyle Şostakoviç'in klasik senfonisi olarak adlandırılır. 18. yüzyıl klasik sonat formu daha çok ilk bölümde belirgindir. Bölümün bütünlüğünü hafif dokunuşları olan esprili bir küçük flüt (pikolo) ile ikinci temayı hem müjdeleyen hem de kesintiye uğratan trombonun tekrarlanan motifi sağlar.

İkinci bölüm sakin -şefin tavrına bağlı olarak melankolik ya da hüzünlü- ama yine de dans karakterine şarkıdan çok daha bağlı durumdadır. Klarinetin getirdiği tema yavaş bir valse benzer.

Son üç bölüm ise kesintisiz çalınır. Scherzo1 kısacık ve değişken olmaya başlar, bakır sazlar kendilerini gösterdikten sonra müzik öfkeli bir zirveye ulaşmak yerine ivme kaybeder ve ölmeye başlar. Trombonlar ve tuba iki güçlü bildiriden oluşan Modest Mussorgski’yi anımsatan bir Largo2 ile bir kenara atılır, her birini duygulu bir fagot solosu izler. Bu solo henüz sona ermiş olan savaşın yıkımını ve kaybını anımsatır. Fagotun ikinci solosu, finalin bazen dans bazen de marş hissi uyandıran ana temasına dönüşür. Baştaki hafif ve neşeli karaktere geri dönen müzik, finalde canlı ve kuvvetli bir şekilde sonlanır.

Şimdi eseri Valeri Gergev yönetiminde Mariinsky Orkestrası’ndan dinliyoruz.

Şostakoviç – Senfoni No: 9 / Mariinsky Orkestrası