SSCB’de spora bakış: İlk zamanlar

"'SSCB’de spor bir ayrım ya da sınırlamayı değil, birçok ulus ve etnik azınlığı Sovyet toplumunda bütünleştirmeyi amaçlamıştı' çıkarımı Sovyet sporunun çok önemli bir eksikliğin üstesinden geldiğini göstermektedir.”

Bilim ve Aydınlanma

Sovyetler Birliği'nde bireyler günlük hayatta spor ile iç içe bir yaşam sürmekteydi. Sovyetler Birliği, birçok farklı ulustan ve etnik kökenden insanın yaşadığı bir ülkeydi. Bu insanları birleştiren ise emekleri ve sınıfsal bilinçleriydi. Bu, “çok uluslu” durum, Sovyet sporunun renklilik ve çeşitlilik göstermesini sağlamıştır. Mesela, Ukrayna ve Kafkasya’da güreş ve boks öne çıkarken Kuzeydoğu Sibirya’da yaşayan bir halk olan Yakutlar rengeyiği yarışlarında başarılı olmuştur. Sibirya bölgesinde yaşayan Çukçiler (Rusçası: Чукчи) geleneksel bir oyun olan karda yapılan bir tür güreş sporu olan “tugumga”da başarılı olurken, Kırgızlar geleneksel sporları olan Kuresh (Rusçası: Куреш) ile bu kültüre katkı yapmıştır. Böylece sportif birikim halka halka örülmüştür. Bu bağlamda Alman spor tarihçisi Evelyn Mertin’in Sovyetler Birliği’ndeki spor anlayışına dair söyledikleri bu durumu çok güzel şekilde yansıtmaktadır:

“SSCB’de spor bir ayrım ya da sınırlamayı değil, birçok ulus ve etnik azınlığı Sovyet toplumunda bütünleştirmeyi amaçlamıştı” çıkarımı Sovyet sporunun çok önemli bir eksikliğin üstesinden geldiğini göstermektedir.”1

Sovyetler Birliği kurulduğu ilk yıldan itibaren spor ile siyaset iç içe geçen iki kavram haline gelmiştir. Bir diğer ifadeyle Sovyetler Birliği’nde sporun geleceği tamamen siyasi yönetimin alacağı kararlar üzerine şekillenmekteydi. Siyasi yönetim de sporu, sosyo-politik hedeflerine ulaşmada bir araç olarak kullanmıştır.2

Sovyetler Birliği için, uluslararası spor etkinlikleri, sporun tüm halk tarafından benimsenmesi, tıpkı müzik, resim ve sanatın diğer dallarında olduğu gibi sosyalist bir ülkenin neler yapabileceğinin göstergesi olmuştur. Sovyetler Birliği, Batılı emperyalist ülke devletlerine karşı yürütmüş olduğu mesafeli tutumunu spor alanında sürdürmemiş ve uluslararası alanda yürütülen spor faaliyetlerine iştirak etmiş, aynı zamanda bu faaliyetlerin bir kısmına da ev sahipliği yapmıştır. Sovyetler Birliği, Batılı emperyalist hükümetlerle bu ülke halklarını ayrıştırmış ve bu ülke halklarıyla Sovyet halklarının spor etkinlerinde kaynaşmasına olanak tanımıştır.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Sovyetler Birliği’nin, Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte dünyanın iki süper gücünden biri haline gelmesi, uluslararası spor etkinlerini Sovyet ve Amerikan ekollerinin birbirlerine karşı mücadele alanı haline gelmesine yol açmıştır.3 Diğer bir ifadeyle iki farklı ideolojinin birbirine üstün gelme çabasında spor önemli bir aracı rol üstlenmişti.4 Sovyetler Birliği’nin spor alanındaki mücadelesinin en yoğun olarak yaşandığı yer olimpiyat oyunları olmuştu. Örneğin, Sovyet yönetimi 1952 Helsinki Olimpiyatları’nda ABD’ye karşı spor alanında büyük bir mücadele içerisine girmiş ve olimpiyatların sonucunda birinciliği ABD ile birlikte paylaşmıştı.5 Sovyetler Birliği açısından uluslararası spor organizasyonlarında kazanılan başarılar sosyalizmin başarısıydı.

Sovyetler Birliği’nde sporunu uluslararası boyutta gelişmesine yönelik ilk önemli adım ise 23 Temmuz 1921 tarihinde kurulan Uluslararası Kızıl Spor (Красный спортинтерн,КСИ) yapılanmasıdır. Bu yapılanma Sovyet gençlerinin orduya alınmadan önce beden eğitimi ile ilgili fiziksel olarak eğitilmelerinin ve geliştirilmelerinin bir parçası olarak hizmet etmiştir. Organizasyon, 1937’de dağıtılmadan önce olimpiyat oyunları seviyesinde 3 adet yaz ve “Spartakiad” adı verilen bir adet kış oyunu düzenlenmiştir.6 SSCB’de bu yıllar sporun yükseliş dönemlerine işaret etmektedir.

Meltem Çolak – BAA Spor ve Sosyalizm Komisyonu

  • 1. https://haber.sol.org.tr/spor/sporda-sovyet-modeli-sosyalizmle-gelen-ek…
  • 2. Riordan, J. (1974). Soviet Sportand Soviet Foreign Policy. Soviet Studies, 26(3), 322-343.
  • 3. Kalinski, M. I. (2003). State-Sponsored Research on Creatine Supplements and Blood Doping in Elite Soviet Sport. Perspectives in Biology and Medicine, 46(3), 445-451.
  • 4. Riordan, J. (1993). Rewriting Soviet Sports History. Journal of Sport History, 20(3), 247-258.
  • 5. Beck, P. (2005). Britain and the Cold War’s ‘Cultural Olympics’: Responding to the Political Drive of Soviet Sport, 1945–58. Contemporary British History, 19(2), 169-185.
  • 6. Steinberg, D. A. (1978). The Workers’ Sport Internationals 1920-28. Journal of Contemporary History, 13(2), 233-251.