İsveç, Rusya-Ukrayna savaşının ardından NATO'ya katılma talebinde bulunmuştu. İsveç'in askeri ittifakta yer alabilmesi için gerekli onay Türkiye Büyük Millet Meclisi'nden çıktı.
Dün gece yapılan oylamaya 599 milletvekilinden 346'sı katıldı, 287'si kabul, 55'i ret oyu verdi. 4 milletvekili de çekimser kaldı.
İsveç'in NATO üyeliği için Macaristan meclisinden de onay alması gerekiyor. Macaristan Parlamentosu şu anda kış arasında. Meclisin Şubat ortasında toplanması bekleniyor.
Parti temsilcileri ne demişti, Meclis'te ne oldu?
İsveç'in Türkiye'ye verdiği taahhütleri yerine getirdiğini söyleyen AKP, kabul oyu vereceklerini zaten duyurmuştu. AKP milletvekili Fuat Oktay dün yaptığı açıklamada, "Finlandiya ve İsveç tarafından bu konularda atılan adımların diğer dost ve müttefiklerimize de örnek teşkil etmesini bekliyoruz" dedi. Ancak AKP İstanbul Milletvekili İsmail Erdem ve AKP Kocaeli Milletvekili Cemil Yaman ret oyu verdi. Mardin Milletvekili Muhammed Adak ise çekimser kaldı.
Geçtiğimiz haftalarda Meclis'te basın toplantısı düzenleyen İsmail Erdem, "İsveç'in, Türkiye Cumhuriyeti devletine karşı düşmanlık besleyen tüm terör örgütlerine mesafe koymadığı, Kur'an-ı Kerim'in devlet gözetiminde yakılmasına müsaade ettiği sürece NATO'ya girişi yapılmamalı. Şahsım adına söylüyorum, AK Parti Milletvekili olarak İsveç'in NATO'ya girişine karşıyım. Ayrıca NATO'nun şu anki varlığı da sorgulanmalı" açıklamasında bulunmuştu.
Gerçekleştirilen oylamada neden partisinin tutumunun aksine bir oy kullandığını sorduğumuz Erdem, aktardığımız basın toplantısını hatırlattı ve "Benim şahsi kanaatim. Ama devletimizin devlet politikası var. Ona saygılıyım, saygı duyarım. Böyle şahsi bir düşüncemdi, şahsi bir karar" demekle yetindi.
MHP'de fire yok, tüm vekiller 'NATO genişlesin' dedi
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'yse 11 Temmuz 2023 tarihinde partisinin grup toplantısında yaptığı konuşmada İsveç için “İsveç PKK’nın Avrupa’daki mağarasıdır. Kandil Dağı neyse Stockholm aynısıdır” ifadelerini kullanmıştı. Bahçeli dün partisinin, TBMM Genel Kurulu'nda İsveç'in üyeliğine ilişkin düzenlemeyi destekleyeceğini belirtti. MHP'den oylamada ret oyu veren olmadı, oylamaya katılan tüm MHP'li vekiller NATO'nun genişlemesine onay verdi.
İYİP: 'İlkesel olarak NATO'nun genişlemesine karşı değiliz'
Erdoğan'ın İsveç ve Finlandiya'nın NATO üyeliklerine yönelik tutarsız açıklamalarını hatırlatan İYİP'li Koray Aydın, "Bunca sözden sonra hiçbir şey olmamış gibi davranılmasını kabul etmeyiz. İyi Parti çelişkili dış politikaya onay vermeyecektir" dedi.
"İyi Parti, ilkesel olarak NATO'nun genişlemesine karşı değildir" şerhini düşen Aydın, İsveç'in "karşılık güven esasında sınıfta kaldığını" belirterek ''hayır'' oyu kullanacaklarını duyurdu. İsveç'in NATO üyeliğine ''evet'' demek için şerhlerini sıralayan İYİP'li Kürşad Yılmaz ise "Türkiye'nin F-16 talebine acilen onay verilmeli" dedi.
Saadet grubunda Saadet-Gelecek çatlağı
Saadet Partisi Antalya Milletvekili Şerafettin Kılıç, oylamadan hemen önce yaptığı basın açıklamasında parti üyelerinin NATO'nun İsveç üyeliğine hayır oyu vereceğini açıkladı. Kılıç, "Görevde oldukları süre boyunca yaptıkları en istikrarlı şey; Avrupa Birliği ve ABD’nin verdiği ödevleri eksiksiz yerine getirmektir. İsveç’in NATO üyeliği de o ödevlerden birisidir" dedi.
Gelecek Partisi'nden Saadet Partisine geçen milletvekilleri Ankara Milletvekili Mustafa Nedim Yamalı, Antalya Milletvekili Serap Yazıcı Özbudun kabul oyu verdi. Bursa Milletvekili Cemalettin Kani Torun, Denizli Milletvekili Sema Silkin Ün, İstanbul Milletvekili Doğan Demir ise oylamalara katılmadı.
CHP'de ret oyu veren Akbulut: 'İsveç'in samimiyetine inanmıyorum'
CHP adına konuşan Oğuz Kaan Salıcı ise oylamanın yalnızca İsveç'in üyeliği değil, NATO'nun genişleme stratejisi olduğunu belirterek, "NATO'nun caydırıcılığının" artmasını savundu. NATO'nun genişlemesinden yana olduklarını vurgulayan Salıcı, "CHP olarak İsveç'in NATO'ya katılımına evet diyeceğiz" dedi.
Öte yandan CHP'de de çok sayıda vekil oylamaya katılmadı. Oylamaya katılan yalnızca bir CHP'li vekil ret oyu verdi. soL'a konuşan Burdur Milletvekili İzzet Akbulut, "İsveç'in samimiyetine inanmıyorum o yüzden hayır verdim" dedi. Akbulut oylamaya 110 CHP'li vekilin katılmadığının da altını çizdi.
Çekimser kalan CHP'li Çan: 'AKP'nin argümanları beni tatmin etmedi'
Samsun Milletvekili Murat Çan ise "çekimser" kaldı. Neden oylamaya katılmasına rağmen çekimser oy verdiğini sorduğumuz Çan şunları söyledi:
"Milletvekili olmamın gereği olarak oylamaya katılmalıyım. Bunun için seçildik, oylamadan kaçmayız. Ancak bu kanun teklifini getiren AKP'nin argümanları beni tatmin etmedi. Biz, NATO'ya üye bir ülke olarak NATO'nun genişlemesinden rahatsızlık duymayız. Bu nedenle de ret oyu vermedim. Ama AKP'nin süreçteki yalpalamaları, İsveç'in teröre dönük ikircikli tavrı, Türkiye'nin taleplerine yönelik ağır aksak gidiş yüzünden ayrıca iktidarın bunu suistimaline de güvenemediğimden, dolayısıyla bütünüyle duruma şahsen ikna olmadığımdan çekimser oy kullandım."
DEM Parti’den protesto ve 6 hayır oyu
Gerçekleştirilen oylamada DEM Parti milletvekillerinin çoğunluğu oy kullanmazken, yalnızca 6 DEM Partili milletvekili hayır oyu kullandı. Hayır oyu kullanan milletvekillerinin, 14 Mayıs’ta gerçekleştirilen 28. Dönem Milletvekili Seçimi sonucunda Meclis’e ittifak kapsamında giren başka parti kökenli milletvekilleri olması dikkat çekti.
TBMM Genel Kurulu’nda konuşma yapan ancak oy kullanmadan salonu terk eden DEM Parti Grup Başkanvekili ve Kars Milletvekili Gülistan Kılıç Koçyiğit ile Dem Parti Diyarbakır Milletvekili Cengiz Çandar, süreci soL’a değerlendirdi.
Koçyiğit: Mutabakat çıkmadığı için serbest bıraktık
DEM Parti Grup Başkanvekili ve Kars Milletvekili Gülistan Kılıç Koçyiğit, Finlandiya’nın NATO’ya üyelik gündeminde de süreci protesto ettiklerini, çünkü söz konusu sürecin “hayır ve evet oyu meselesi” olmadığını düşündüklerini aktardı.
Koçyiğit, partisinin oylamaya ilişkin kararı hakkında “Bu konuda MYK’mizde bir mutabakat çıkmadığı için grubumuzu serbest bıraktık, özel bir karar çıkmadı” dedi.
'Süreci bir bütün olarak protesto ettik'
“Özellikle İsveç’in NATO’ya katılımında Kürtlerin kirli bir pazarlığın aracı olarak kullanılması bizim açımızdan en temel meselelerden birisi” diyen Koçyiğit, sözlerine şöyle devam etti:
“Türkiye, Kürt sorununu çözmüyor ama Kürt kartını masada tutarak her yerde Kürt pazarlığı yapıyor. İsveç’in de buna çanak tutan yönelimleri ve yaklaşımları oldu. Bütün bu nedenlerle biz de süreci bir bütün olarak protesto ettik. Bu meselenin 'evet-hayır'a indirgenen bir süreç olmadığını düşünüyoruz.
Yoksa Türkiye zaten NATO’da olan bir ülke. Keşke Türkiye’nin NATO’dan çıkmasını oylasak da biz de ‘Evet, Türkiye NATO’dan çıkmalı’ deseydik.”
'Bazı arkadaşlarımız kaldı ve oy verdi'
Koçyiğit, TBMM Genel Kurulu’nda gerçekleştirilen oylama sürecine ilişkin şöyle konuştu:
"Sol partilerin, sosyalist partilerin bir kısmı katılım gösterdi. Türkiye’nin sürece müdahil olma şekli ise Kürt halkı, Kürt halkının kazanımları ve yaşamları üzerinedir. Biz bunu kabul etmiyoruz. Onun için de kürsüden sözümüzü söyleyip, bazı arkadaşlarla beraber süreci protesto ederek çıktık. Bazı arkadaşlarımız da kaldılar ve oy verdiler."
'Ya boykot ederdik ya da hayır derdik'
Koçyiğit, “DEM Parti milletvekilleri arasında evet oyu kullanmak isteyen isimler oldu. Peki siz oy verecek olsanız, neyi tercih ederdiniz?” sorumuza ise şu cevabı verdi:
“Bu çok spekülatif olur. Sonuçta biz MYK kararına bağlıyız. MYK’mizden evet kararı çıksaydı ‘evet’, hayır kararı çıksaydı ‘hayır’. Evet kararı çıkması ihtimali 0’dı, öyle bir karar çıkmazdı zaten.
"MYK’de, hayır kararı ve boykot eğilimleri üzerinden bir tartışma yürütüldü. Bir kısım arkadaş ‘Çıkalım sözümüzü söyleyelim ve bu kirli pazarlığın parçası olmayarak boykot edelim’ dedi, bir kısım arkadaş da ‘Kalalım ve hayır oyu verelim’ dedi. Ya boykot ederdik ya da hayır derdik, üçüncü bir seçenek yoktu.”
Çandar: Ortak bir karara varılamadı
DEM Parti Diyarbakır Milletvekili Cengiz Çandar ise Parti Merkez Yürütme Kurulu’nun kullanılacak oya ilişkin ortak bir karara varamadığını belirtti. Çandar, sonuç olarak toplantıda, oylamaya katılmama kararının çıktığını aktardı.
“Diğer partiler, partinin bileşenlerine mensup birkaç milletvekili isterse hayır oyu verirlerse versinler. Ama biz katılmayacağız oylamaya’ diye bir eğilim ortaya çıktı” diyen Çandar, söz konusu karara uyarak oy kullanmadığını ifade etti.
'DEM hayır oyu verdi diye bir şey yok'
Bazı haber organlarında DEM Parti’nin oylamada hayır oyu verdiğine dair haberlerin çıktığını ancak söz konusu haberlerin doğru olmadığını ifade eden Çandar, sözlerine şöyle devam etti:
“DEM Parti’de çeşitli sol partilere mensup bazı milletvekilleri, onlar hayır oyu verdi. Onların hayır vermesine DEM Parti Merkez Yürütme Kurulu izin verdi. Onun dışında katılmama kararı çıkmıştı, ona uyduk.”
'Kritik bir durum olsaydı evet oyu verirdim'
DEM Parti’nin söz konusu kararı, oylamanın "evet" lehine çıkacağını bilerek aldığını aktaran Çandar, “Bizim oyumuzun değiştireceği bir durum yoktu, evet oyu kesindi” dedi.
Çandar, bir oyun bile çok önemli olacağı bir durum yaşansaydı kendisinin evet oyu kullanacağını belirtti. Çandar’ın konuya ilişkin ifadeleri şöyle:
“Çok açık söyleyeyim bunu, bir oyun bile çok önemli olacağı, kritik bir durum olsaydı o zaman ben evet oyu verirdim. Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya katılma konusunda Türkiye’nin bu konuda aldığı pozisyon ortaya çıktığından beri defalarca yazılar yazdım, konuşmalar yaptım ve İsveç’in NATO’ya katılmasından yana olduğumu, bunun doğru olduğunu ifade ettim. Kendimle çelişemem.”
Türkiye İşçi Partisi'nin (TİP) üç milletvekili oylamaya katılıp "hayır" oyu verdi, dördüncü milletvekili Can Atalay hâlâ hapiste. EMEP milletvekili İskender Bayhan oylama öncesinde NATO karşıtı bir konuşma yaptı ve oylamada "hayır" oyu kullandı.
