Türkiye birkaç günden beri tanzim satış çadırlarını ve kuyruklarını konuşuyor.
AKP iktidarı, yen bir buluşmuş gibi sunduğu tanzim satışları, öve öve bitiremiyor.
Peki nedir bu tanzim satış uygulaması?
İşte yaklaşık 45 yıl önce İzmir'de ortaya çıkan tanzim satışın öyküsü:
- Türkiye'de Tanzim Satış Mağazaları uygulaması, kuruluşu 1970'lere uzanan bir girişim. İzmir'in o zamanlarda belediyelik olan semti Gültepe'nin belediye başkanı Aydın Erten, belediye borçlarını ve işçi maaşlarını ödeyememe noktasına gelince, yardımcısı İlhan Güre bir fikir önerir. Fikir, Gültepe'de bir noktada tanzim (indirimli) satış noktası kurmaktır.
- Sistem, ürünü kaynağından alıp ucuza halka satmaya, yani aracıları aradan çıkarmaya dayanır. Talep o kadar yüksek olur ki, kısa sürede ikinci mağaza açılır.
- Dönemin İzmir belediye başkanı İhsan Alyanak bu uygulamayı öğrenince, o da benzerini uygulamaya başlar ve Alsancak'ta mağaza açılır.
- Tanzim satışın kısaltması olan TANSA adını taşıyan bu mağaza kısa sürede tanınır ve talep büyür, mobil satış ekipleri kurulur.
- 24 Ocak ekonomik kararları ve faşist 12 Eylül darbesinden sonra İzmir'i ANAP'lı belediye başkanı Burhan Özfatura yönetmeye başlar. Kârın kokusunu alan ANAP zihniyeti, çok basit bir mekanizmayla işleyen sistemi şirketleştirmeye karar verir ve anonim şirket olan kuruluş TANSAŞ adını alır.
- CHP'li Yüksel Çakmur döneminde (1989-1994) bu girişim, tüm Ege'ye yayılan bir süpermarket zincirine dönüşür. Bu dönemde TANSAŞ'ın genel müdürü Ahmet Piriştina olur.
- Olayın çapı büyüdükçe piyasanın mantığı egemen olmaya başlar ama gene de süt ürünlerinde TANSAŞ piyasanın altında kalmayı başarır. Giderek Türkiye'ye yayılan TANSAŞ'ta artık Migrosvari bir yapılanma ortaya çıkar. Nitekim TANSAŞ 2011'de Migros tarafından yutulur. Vaktiyle TANSAŞ genel müdürlüğü yapan Ahmet Priştina daha sonra Kipa'nın kuruluşunda ve yönetiminde bulunur. Ancak daha sonra hem Migros hem de Kipa yabancı perakende zincirlerine satılacak, en sonunda Migros markası Kipa'yı da yutar.
OĞUZ OYAN TANZİM SATIŞIN ÇIKIŞ ÖYKÜSÜNÜ YAZDI...
soL yazarı Oğuz Oyan da, bugünkü köşesinde "Devlet manavlık yapar mı?" başlıklı bir yazı yayımlayarak tanzim satış sisteminin İzmir'den doğan öyküsünü yazdı. İşte o yazı: