AKP hükümeti 2019-2021 Dönemi Yatırım Programı Hazırlıkları ile ilgili genelgeyi Resmi Gazete'de yayımladı. Sermaye gruplarının ve patronların ihtiyaçlarına göre hazırlanan genelgede dikkat çekici maddeler yer aldı.
Genelgede kamu yatırım ve hizmetlerinin özel sektörün ihtiyaçlarına göre planlanacağı açıkça yer aldı. Bir başka maddede de patronların işçi sağlığı ve iş güvenliği için yapmaları gereken harcamaların İşsizlik Sigorta Fonu'ndan karşılanacağı ifade edildi.
Sayıştay eski denetçisi ve Devlet Denetleme Kurulu'nun eski üyesi Kadir Sev, Yatırım Programı Hazırlama Rehberi'ni soL okurları için inceledi.
Sev'in tespitleri şöyle:
Bütçenin hazırlanmasındaki temel belgelerden biri de Yatırım Programı Hazırlama Rehberi'dir. Kamu idareleri, bu belgelerde yazılı ilke ve kurallara uyarak yatırım önerilerini belirlerler.
5018 sayılı Yasaya göre, Orta Vadeli Programın (OVP) Orta Vadeli Mali Planın (OVMP) ve yatırım projelerinin, 5 Yıllık Kalkınma Planları ile uyumlu olması gerekir. Oysa henüz 2019-2023 yıllarına ilişkin olan Onbirinci Beş Yıllık Plan hazır değil.
Her şey çalakalem yürütülüyor. Hangi birini sorun edeceksiniz!
Yasal olmadığı kesin ama ne yazık ki fiili durum böyle. Bu gerçeği unutmamak koşuluyla yatırım projeleri hazırlama rehberine kabaca bakalım.
Şu dört konu dikkat çekiyor:
1- Cinsiyete duyarlı yatırım:
"Genel Öncelikler" bölümünün 14’ncü sırasında garip bir cümle var:
“İdareler kamu yatırım projelerinin 2019-2021 Dönemi planlama ve uygulama aşamalarını, toplumsal cinsiyete duyarlı (kadınların ve erkeklerin farklılaşan ihtiyaçları ve önceliklerine duyarlı) ve kadınların güçlenmesine katkı sağlayacak şekilde hazırlayacak ve uygulayacaklardır.”
Ne diyelim?
2- Yatırımlar özel sektörün maliyetini azaltacak bir yaklaşımla planlanacak:
"Genel Öncelikler" bölümünün 9'uncu sırasında şöyle deniliyor: Kamu ve özel kesim yatırımları birbirlerini tamamlayacak şekilde bütüncül bir bakış açısıyla ele alınarak, kamu yatırımları, özel sektör tarafından gerçekleştirilemeyecek ekonomik ve sosyal altyapı alanlarında yoğunlaştırılacaktır.”
Bölümün 10’ncu sırasında bu kural pekiştiriliyor: “Kamu altyapı yatırımları; özel kesimde üretim maliyetlerinin azaltılmasını yeni üretim kapasitelerinin oluşturulmasını böylece üretimin yenilikçi ve rekabetçi gelişmesini destekleyecek şekilde planlanacak ve yürütülecektir.”
Yukarıdaki iki paragrafın Türkçesi şu: Kamu hizmeti falan anlamam, her şey tekeller için…
3- Başta nükleer olmak üzere:
Yatırım projelerinde nükleer enerjiye özel bir önem atfedilmiş:
“Enerji sektöründe (…) başta nükleer ve yenilenebilir enerji olmak üzere yerli ve özgün enerji teknolojileri geliştirme amaçlı yatırımlara … öncelik verilecektir.”
Yatırım programında yer alan birkaç cümleyi yukarıya alıntılamadım, çıkardım: Daha iyi anlaşılsın diye. İsteyen orijinal metnine bakabilir; anlamın değişmediğini görecektir.
4- İşsizlik sigortası fonuna saldırı:
Yatırım Projeleri belgesinin İstihdam ve Çalışma Hayatı Sektörü Bölümü'ndeki şu sözlere de ve özellikle “istihdam ve çalışma hayatı sektörü” yakıştırmasına dikkat dikkat edelim. Şunlar yazıyor:
“İstidam ve Çalışma Hayatı Sektöründe; ülke çapında iş sağlığı ve güvenliği kültürünün geliştirilmesine ve işletmelerde sürdürülebilir bir iş sağlığı ve güvenliği yönetim modeli anlayışının hakim kılınması ile iş kazaları ve meslek hastalıklarını sağlıklı ve güvenilir bir şekilde izlenebilmesini sağlayan bir sistemin oluşturulmasına, özellikle iş ve meslek danışmanlığı hizmetleri olmak üzere aktif işgücü programlarının daha etkin kullanımının sağlanmasına, işgücü piyasasında dezavantajlı olan kadın, genç ve göçle ülkemize gelen kesimlerin işgücü piyasasına katılımının ve entegrasyonunun sağlanmasına yönelik yatırım projelerine öncelik verilecektir.”
Aktif işgücü programları, işsizlik fonundan patronlara aktarılan bir kaynak. Çalıştırdıkları işçilerin ücretleri belirli sürelerle Fon bütçesinden ödeniyor.
Yukarıda yazılı bir dolu sözün Türkçesi şu: Patronların, iş güvenliğine uymaları için yapmaları gereken harcamalar, İşsizlik Sigortası Fonu'ndan karşılanacak.
Aktif İşgücü Programları adı altında patronlara aktarılan kaynak, işsizlik ödeneği ile yarışıyor. 2017 yılında İşsizlik ödeneği için 4,9 milyar lira ödenmiş, aktif işgücü programları adı altında patronlara 3,8 milyar lira aktarılmıştı. Bu tutarlar 2018 Ocak/Ağustos arasında yukarıdaki sırayla 3,7 milyar ve 2,6 milyar lira oldu.
Yatırım Programı Hazırlama Rehberi'nde, patronlara daha çok kaynak aktarılacağı müjdesi veriliyor.