"Sayısal verilerin anlamı, ortaöğretimin gerçekten de sorunlu bir alan olduğudur."
ÖSYM, birkaç gün önce Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) 2024’ün yerleştirme sonuçlarını açıkladı1. Temmuz ayında ‘Temel Yeterlilik Testi’ne (TYT) giren öğrenci sayısının 2.819.362 ve Alan Yeterlilik Testi’ne (AYT) girenlerin sayısının da 1.776.496 olduğunu belirtmiş olan ÖSYM, YKS’de yerleşim puanı hesaplanan toplam öğrenci sayısını 2.755.301 olarak açıkladı (Çizelge 1)!
YKS 2024’te 3.120.870 öğrenci TYT’ye girmek için başvurmuştu. Sınavlara başvurduğu halde girmeyenlerle sınavı geçersiz sayılan (3.120.870-2.755301=) 365.569 öğrencinin yerleşim puanı hesaplanmamıştır. Sınava başvuranların %11,7’sini oluşturan bu sayı oldukça büyüktür ve başvuranlar açısından da önemli bir kayıptır.
ÖSYM’nin son açıklamasına göre, yerleşme puanı hesaplanan öğrencilerden ancak 1.670.205 öğrenci (%60,6’sı) bir yükseköğretim programına yerleşmek için başvurmuştur. Puanı hesaplandığı halde bir programa başvurmayanların oranı da az değildir (%39,4). Bu oran, bir bölümü yurt dışına gideceği için başvurmamış olsa da, yüksek bir orandır ve öğrencilerin bir yerleri kazanacak puan alamadıklarını göstermektedir. Dolayısıyla YKS’ye başvuranların %46,5 kadarı (%11,7’si sınava girmeden ve %35,8 kadarı da sınava girdikten sonra), umutlarını yitirmiştir.
Bir programa yerleşmek isteyenlerin %74,7’si (1.670.205-422.216=1.247.989’u), bir örgün eğitim lisans programına girebilecek puanı alamamıştır.
Lise türü bazında da durum iç açıcı değildir. Yerleşme puanı hesaplanan öğrenciler arasında, Anadolu liselilerin %45,6’sı (930.010-506.2810= 423.729’u), fen liselilerin %40,5’i, özel fen liselilerin %39,2’si, imam hatip liselilerin %35,7’si, mesleki teknik liselilerin 25,6’sı ve diğer lise mezunlarının da %38’i bir programa yerleşme isteğinde bulunmamıştır.
Bir örgün eğitim lisans programına girme açısından en başarılı liseler sırasıyla fen liseleri (%79), özel fen liseleri (%78,4), Anadolu liseleri (%33,8), diğer liseler (% 27,7), imam hatip liseleri (%25,6) ve meslek liseleridir (%5,5). Bir ilginç durum, bir programa girme başarısı az olan liselilerin daha yüksek oranda başvurmalarıdır.
ÖSYM açıklamasındaki Tablo 2’de yer alan verilere göre, yerleştirme puanı hesaplanan öğrencilerin %39’u (1.074.712’si) lise son sınıf öğrencisidir. %38,2’si önceki yıllarda bir programa yerleşememiş (en az ikinci kez TYT’ye giren) öğrencilerdir. %11,6’sı daha önce bir programa yerleşenler, %8,8’i bir yükseköğretim programını bitirmiş olanlar ve %2,3’ü de yükseköğretimden kaydı silinmiş olanlardır. Tablo 2’den anlaşıldığına göre, yeni mezunların %49,8’i bir programa yerleşmek için başvurmuşken, diğer guruplarda bu başvuruyu yapanların oranı daha yüksektir. Bir programa yerleşmek için en yüksek oranda başvuranlar ise %79 ile yükseköğretimden kaydı silinmiş olanlardır. Bir programa girmek için başvuranlar arasında, bir örgün eğitim lisans programına girmiş olanlar içinde ilk sırayı yeni mezunlar (%35,8) ve ikinci sırayı da önceki yıllarda bir programa yerleşmemiş olanlar (%22,9) almaktadır.
YKS’ye birden fazla başvurmuş olanların sayısal büyüklüğü, sınava hazırlananların çoğunlukla özel dersler alıp özel dershanelere gittikleri düşünüldüğünde, yükseköğretimin ne kadar piyasalaştığının göstergesi olmaktadır. Bir programı bitirmiş ya da bir programa kayıtlı olduğu halde sınava girenlerin sayısal çokluğu da düşündürücüdür: Bu kişiler ya sağlıklı seçim yapamamıştır ya girdikleri programlar onların beklentilerini karşılayacak düzeyde değildir ya da ekonomik nedenlerle üniversite değiştirmek istemişlerdir. Sınava girme gerekçesi ne olursa olsun ortada önemli bir sorun var demektir.
ÖSYM’nin sınavla öğrenci alan liselerle ilgili yerleştirme sonuçlarını açıklamaması, bu liselerin de diğer liseler gibi başarısız olduklarını düşündürmektedir.
Yukarıda özetlenen sayısal verilerin anlamı, ortaöğretimin gerçekten de sorunlu bir alan olduğudur.
Bir sorun da ÖSYM ile ilgili olarak ortaya çıkmaktadır: ÖSYM açıklamasında yer alan Tablo 1’de, lisans programlarına yerleşenlerin toplam sayısı 408.230 ve ön lisansa yerleşenlerin sayısı da 363.307 olarak verilmektedir. Ancak aynı açıklamadaki Tablo 2’de ve Tablo 3’te bu sayılar sırasıyla 422.216 ve 379.954 olarak verilmektedir!!! Bu tutarsızlık, herhalde “Bu kadarcık kusur kadı kızında da olur” diyerek geçiştirilebilecek bir durum değildir!