Bebek ölüm hızı en önemli sağlık göstergesidir
Bebek ölüm hızı, her 1000 canlı doğan bebekten kaçının bir yaşını göremeden öldüğünü ifade eder. Binde olarak belirtilir. Ülkenin sağlık düzeyini değerlendirmeye yarayan en önemli göstergedir.
Sağlık Bakanlığının 2017 yılı bütçe sunumunda verdiği ve 2015 yılına ait olan bebek ölüm hızı binde 7.6. Bir önceki yılın bütçe sunumunda 2014 yılına ilişkin olarak verilen hız da aynıydı. 2012 için ise hız binde 7.3 idi. Sanki son birkaç yıldır hafif bir artış var gibi görünüyor.
Normal koşullarda, sağlık otoritesi olumlu herhangi bir şey yapmasa bile, yaşam koşullarında ani bir bozulma olmadığı sürece, bebek ölüm hızının azalması beklenir. Dolayısıyla 2012 sonrasındaki artış dikkat çekici.
Ancak, esas sorun burada değil. Sorun Sağlık Bakanlığının bebek ölüm hızını, gerçeği biliyor olmasına rağmen, ısrarla daha düşük vermesinde.
TNSA’NA GÖRE BEBEK ÖLÜM HIZI BİNDE 13
Türkiye Nüfus Sağlık Araştırması (TNSA), gerçekleştirilmesine Sağlık Bakanlığının da katkı koyduğu, esas Hacettepe Nüfus Etütleri Enstitüsü tarafından yürütülen, her beş yılda bir yinelenen, Türkiye’yi temsil eden bir araştırma. Veriler seçilmiş örneklem üzerinde, kapı kapı gezilerek toplanıyor. Güvenilirlik düzeyi çok yüksek.
2013 yılı TNSA’na göre bebek ölüm hızımız binde 13.
TÜİK’E GÖRE BEBEK ÖLÜM HIZI BİNDE 10.7
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) hekimlerin düzenledikleri ölüm raporlarına dayanarak ölüm istatistiklerini yayınlıyor. Her ölüm raporunun bir örneği TÜİK’e gönderiliyor. Bu veri tabanı da oldukça güvenilir. Ancak, küçük yerleşim yerlerinde ve kırsal kesimde, hekim yokluğu nedeniyle, ölüm raporu düzenlenemeyebildiği için TÜİK’in verdiği bebek ölüm hızının gerçeğinden daha düşük olduğu kabul edilmeli.
Böyle olmasına rağmen TÜİK 2015 yılı bebek ölüm hızını Sağlık Bakanlığından çok yüksek veriyor: Binde 10.7. Tahmin edileceği gibi bebek ölüm hızı bakımından iller arasında büyük eşitsizlik var. Birinci sıradaki Kilis’te binde 25.3, Van’da 19.0, Urfa’da 18.0; buna karşılık hızın en düşük olduğu iller binde 3.8 ile Bartın, 4.6 ile Kırklareli, 5.4 ile Edirne.
TÜİK verilerine göre de bebek ölüm hızında anlamlı bir düşüş yok. Hız 2013’te 10.8, 2014’te 11.1 idi. Türkiye nasıl ki orta gelir tuzağına takılmış bir ülke ise sağlık bakımından da binde 11 seviyesine takılmış gibi görünüyor.
UNICEF’E GÖE BEBEK ÖLÜM HIZI BİNDE 12
Çocuk sağlığı alanındaki en önemli uluslar arası kuruluş olan UNICEF Türkiye bebek ölüm hızını 2015 yılı için binde 12 olarak bildiriyor.
Görüldüğü gibi Sağlık Bakanlığı dışındaki yerli ve yabancı kurumların bildirimleri birbirleriyle önemli derecede uyumlu.
SAĞLIK BAKANLIĞI NEYİ GİZLİYOR?
Neresinden bakarsanız bakın bebek ölüm hızı Sağlık Bakanlığının verdiğinden anlamlı derecede yüksek. Sağlık Bakanlığından sonra en düşük veriyi sunan TÜİK referans alınsa bile, hız Bakanlığın verdiğinden yaklaşık %50 daha yukarıda.
Öte yandan, bebek ölüm hızıyla ilgili çok daha önemli başka bir sorun var. Yaptığımız istatistik analizlere göre, Türkiye gibi; kişi başına 10 bin dolar gelire, yaklaşık 80 milyon nüfusa sahip, yılda kişi başına yaklaşık 400 dolar sağlık harcaması yapan ve kuzey ılıman iklim kuşağında yer alan bir ülkede beklenen bebek ölüm hızı binde 8.7’dir. Buna göre TÜİK’in binde 10.7’si kabul edilse bile gerçek bebek ölüm hızı beklenenin %23 üzerindedir. Bu, aynı zamanda Türkiye’nin sağlıktaki performansının kötülük derecesini verir.
Bakanlık herhalde bu beklenen bebek ölüm hızına daha yakın bir hız vermek için 7’li civarlarda geziniyor.
Aslında, sağlıkta dönüşüm programının, yani piyasacı tercihlerinin neden olduğu olumsuzluğu gözden saklamak için verilerle bilinçli olarak oynuyor.