Danıştay 14. Dairesi, Türkiye'nin güdeminden düşmeyen HES'lerle ilgili emsal oluşturacak önemli bir karara imza attı. Daire, Erzurum 1. ve 2. İdare Mahkemelerinin Bayraktar HES ve Büyükbahçe HES projeleri hakkında "Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Gerekli Değildir" kararlarına karşı açılan davalarda verdiği ret kararlarını bozdu. Danıştay kararında, aynı havzadaki bütün HES'lerin birlikte değerlendirilmesi gerektiğine vurgu yapıldı.
Mahkeme bilirkişileri yetersiz buldu
Danıştayın bozma kararıyla birlikte HES'lerle ilgili bundan sonraki sürecin nasıl işleyeceğine dair önemli kararların da alındığına dikkat çeken Derelerin Kardeşliği Platformu (DEKAP) Dönem Sözcüsü Ömer Şan, Tortum'da bulunan iki projeyle ilgili idare mahkemelerince verilen kararı birlikte değerlendirildiğini belirterek, "Sözü edilen projeler hakkında 'ÇED Gerekli Değildir' kararlarının iptali istemiyle açılan davalarda, mahkemece mahallinde iki defa keşif ve bilirkişi incelemesi yapıldığı bilgisine yer verdi. Buna göre dava dosyalarına sunulan aynı alana ilişkin bilirkişi raporlarında yer verilen tespit ve değerlendirmelerin birbiri ile çeliştiği anlaşıldı. Mahkeme, bilirkişi heyetinin yeterli ve gerekli uzmanlığa sahip kişilerden oluşturulmak suretiyle belirlenmediği sonucuna vardı" bilgisini verdi.
Proje sahasının özelliğine göre bilirkişi belirlenecek
İdare Mahkemelerinin verdiği kararda, "bilirkişi raporlarının yetersiz kaldığını" belirten Danıştay'ın, ÇED süreci sonunda verilecek kararların yargısal denetimi yapılırken, seçilecek kişiler arasında bir çevre mühendisinin bulunması, diğer bilirkişilerin ise projenin bulunduğu çevrenin özelliklerine göre belirlenmesi gerektiğine dikkat çektiğini vurgulayan Şan, mahkemenin, bilirkişi raporunun tarafları tatmin edici olması ve adli bir yargılama yapılması açısından önem arz ettiğini bildirdiğine işaret etti.
Danıştay: "Yeniden inceleme yaptırılmalı"
Bayraktar ve Büyükbahçe HES projeleriyle ilgili alınan Danıştay kararında şöyle denildi: "6100 sayılı Hukuk Muhakemesi Kanunu'nun 267. Maddesiyle bilirkişi sayısı konusundaki sınırlamanın da kaldırıldığı gözetilerek, idare mahkemesince ÇED gerekli değildir bakımından ÇED sürecinin mevzuata uygun işletilip işletilmediği, yürütülmesi istenen faaliyetin alanın niteliği, tarım alanları, su kaynakları duyarlı yörelere etkisi, proje tanıtım dosyasının yeterliliği ve proje tanıtım dosyasında yer alan belirlemelerin çevreye ve ekolojik dengeye etkisinin tespiti amacıyla bir tanesi çevre mühendisi olmak üzere, başka bir üniversitenin ilgili bölümlerinden seçilecek bilirkişilerle yeniden keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılarak sonucuna göre karar verilmesi gerekmektedir."
Yargı aynı havzadaki bütün HES'leri dikkate alacak
Öte yandan Danıştay'ın emsal teşkil edecek bir başka kararı ise aynı su havası üzerinde yapımı planlanan HES projelerinin birlikte değerlendirilmesi gerektiği yönünde oldu. Buna göre yargı sürecinde bundan sonra bir su havzası üzerinde yapılacak bir projeyle ilgili alan değerlendirmesi yapılırken, sadece bir şirket tarafından yapılan bir tek HES projesi değil, o alanda yapılmış, yapılan ve yapılması planlanan bütün HES projeleri birlikte değerlendirilmesi gerekecek.
Av. Yakup Gümüşoğlu: "İsabetli bir karar"
Danıştay'ın kararının nedenleri itibariyle çok yerinde olduğunu ve emsal teşkil edecek nitelikte bulunduğunu ifade eden davanın avukatlarından Yakup Okumuşoğlu, bilirkişilerin bölgenin genel durumuna hakim olan kimselerden seçilmesinin çok isabetli bir karar olduğuna değindi. Bir HES projesiyle ilgili değerlendirme yapılırken su kaynağı üzerindeki diğer projelerin de dikkate alınmasının önemine değinen Okumuşoğlu, bundan sonraki süreçte bilirkişilerin raporunu hazırlayıp mahkemeye sunacağını, mahkemenin de buna göre bir karar daha vereceğini ifade etti.
Tortumlu Leyla'nın HES direnişi
Bilindiği gibi Tortum'daki HES projelerinin yapılmaması için, bu mücadeleyle adı özdeşleşen 18 yaşındaki Leyla Yalçınkaya ile birlikte bölge halkı direnişte bulunmuş, jandarma ve polise karşı şiddet kullandığı ileri sürülen Bağbaşı köylüleri hakkında ayrı ayrı soruşturmalar yürütülerek çok sayıda dava açılmıştı.
Yusuf Yavuz