İşten atıldığını ailesine söyleyemeyen, her sabah işe gidiyorum diye çıkıp işsizlik nedeniyle 20’li yaşlarında intihar eden gençler, evine ekmek götüremediği için hayatına son veren emekçiler... İşsizlik Türkiye'nin en acı gerçeği. Bir yanda emeğiyle geçinenler için cehenneme dönen hayatlar diğer yanda daha fazla işsiz daha düşük ücret mantığıyla hareket eden sermaye. Peki ya patronların koşulsuz destekçisi AKP ne yapıyor? Her dönem istihdam politikalarında başarısız olan sermaye temsilcisi AKP'nin işsizlik oyunu onca intihara rağmen devam ediyor. TYP de AKP iktidarının bu doğrultuda kullandığı göz boyama araçlarından biri.
Erken seçim kararı henüz yayınlanmışken AKP'nin seçim planı hızla işleme konuldu. Tüm kamu kurumlarını harekete geçiren yandaş yöneticiler vatandaşla azami düzeyde ilgilenilmesi, hiçbir talebin reddedilmemesi konusunda kamu çalışanlarını sürekli uyarıyor. Yandaş yazarların gündeme getirdiği “Seçim döneminde ceza kesmek FETÖ oyunudur” çağrısı olayın vahametinin bir başka boyutunu gözler önüne seriyor. Kamu emekçilerinin ifadesiyle seçim dönemlerinde denetimler bitiyor, zorunlu denetim yapılsa dahi göstermelik oluyor, bu denetimlerde ceza kesinlikle kesilmiyor. Bu kurallara uymayan memurlar ise idari yaptırım veya sürgünle cezalandırılıyor. Kamu kurumlarına seçim döneminde vatandaşı rahatsız edecek herhangi bir adım attırılmazken AKP reklamı yapacak uygulamalar hemen devreye sokulmuş durumda. Genellikle okulların açılışı nedeniyle eylül aylarında başlatılan TYP, nedense erken seçime denk gelip bu hafta başında onlarca ilde, binlerce ayrı ilanla yayına çıkmış durumda.
TYP NEDİR?
Halkın artık diline doladığı adıyla “Torpilli Yerleştirme Projesi” veya “Tayyip” olarak bilinen TYP, İŞKUR tarafından uygulanan “Toplum Yararına Program”ın kısaltılmış adı. Bu program en fazla 9 aylık süreyle sadece kamu kurumlarında uygulanabiliyor. İşkur'un tanımlamasıyla TYP: “İşsizliğin yoğun olduğu dönemlerde veya yerlerde doğrudan veya yüklenici eli ile toplum yararına bir iş ya da hizmetin gerçekleştirilmesi yoluyla özellikle istihdamında zorluk çekilen işsizlerin çalışma alışkanlık ve disiplininden uzaklaşmalarını engelleyerek işgücü piyasasına uyumlarını gerçekleştirmek ve bunlara geçici gelir desteği sağlamak amacıyla İŞKUR tarafından uygulanan programlardır.” Genellikle çevre temizliği, ağaçlandırma, park düzenlemeleri ve kamusal altyapının yenilenmesi alanlarında uygulanıyor.
TYP'ye katılım şartları arasında İŞKUR’a kayıtlı işsiz olmak,18 yaşını tamamlamış olmak, emekli, malul, dul ve yetim aylığı almıyor olmak, öğrenci olmamak (Açık Öğretim öğrencileri hariç), TYP’den yararlanılmaya başlanan gün itibarıyla Sosyal Yardım Bilgi sistemi üzerinden yapılacak sorgulamada herhangi bir nakdi sosyal yardım almıyor olmak bulunuyor. Katılımcılara yapılan ödemeleri ise asgari ücret ile birlikte vergi ve sosyal güvenlik prim giderleri oluşturuyor.
On binlerce TYP işçisinin hayali çalıştıkları kurumda daimi olarak kalmak, ama bu imkansız. Sözleşmeyle belirlenen tarihler arasında uygulanan programın bitişi, işçinin tazminatsız kapı önüne koyulması anlamına geliyor. Yani AKP'nin patronlar için yarattığı cennet anlamına gelen esnek çalışma düzeni, İŞKUR aracılığıyla asgari ücret, sigorta ve güvencesizlik koşullarıyla halka sunuluyor. Her yıl başta okullar olmak üzere binlerce kamu kurumu hizmetli kadrosuna ihtiyaç duyarken AKP bu açığı TYP ile kapatıyor. TYP olmadığı zamanda ise öğrencilerden para toplanarak bu giderler karşılanmaya çalışılıyor.
TYP KATILIMCILARI NASIL BELİRLENİYOR? LİSTELERİ KİM HAZIRLIYOR?
Birçok kez meclis gündemine gelen bu sorunun cevabı aslında yıllardır biliniyor. İŞKUR katılımcıyı üç seçim yönteminden, noter kurası, özelliklere göre belirlenen liste ve ikisinin karışımı olmak üzere, birini kullanarak belirliyor. Bu üç yöntem arasından tercih hakkı ise tabii ki AKP İl Başkanı emrinde çalışan İŞKUR İl Müdürleri yetkisinde. Çoğunlukla kullanılan yöntem doğal olarak liste yöntemi. Binlerce kişinin başvurduğu ilanlarda mülakatlar iş ve meslek danışmanı ile yüklenici kurum personelinden oluşan kurul tarafından gerçekleştiriliyor. Komisyondaki ağırlık işçiyi çalıştıracak kurumda olduğu için danışmanların pek rolü olmuyor.
Peki bu hafta gazete ve televizyonlara yansıyan İŞKUR önlerindeki işsizler mülakata girmiyor mu?
İŞKUR personeli olan iş ve meslek danışmanlarının ifadesine göre mülakatlar öncesinde listeler AKP il ve ilçe başkanları tarafından belirlenmiş oluyor. Mülakat başlamadan belirlenmiş listeler daha çok diğer kurum idarecilerinin elinde oluyor ve mülakatlar buna göre gerçekleşiyor. Evet mülakat gerçekleşiyor ancak binlerce işsizin başvurduğu ilanlarda mülakatlar doğal olarak birkaç dakika ile sınırlanıyor. Liyakat ölçümünün imkansız olduğu bu süre içinde katılımcılara anlamsız sorular sadece mülakat yapılmış olması için soruluyor.
AKP il/ilçe başkanlıkları tarafından belirlenen listeler, AKP milletvekili ve il başkanları emri altında bulunan İŞKUR il müdürleri, tarafsızlığı tartışılır komisyonlar aslında katılımcıların torpille belirlendiğinin açık kanıtıdır.
'BENİ İL BAŞKANI GÖNDERDİ'
Bu cümle iş ve meslek danışmanları tarafından sıklıkla duyulan cümleler arasında. Sadece TYP için değil birçok kamu kurumunda kamu çalışanlarının maruz kaldığı bir hakaret. Normalde herhangi bir vatandaşın yardıma ihtiyaç duymadan yapabileceği ve zaten yapılan işlemler AKP il/ilçe başkanlarının emriymiş gibi gösteriliyor. İşsizlik nedeniyle AKP teşkilatlarına başvuran işsizler AKP'li yöneticiler tarafından İŞKUR'a yönlendiriliyor. Vatandaş tek başına da gelse yapabileceği işlem böylelikle AKP tarafından yaptırılmış oluyor.
Bu durumun en yakın örneği ise yine TYP'ler. İlanlar açılmadan harekete geçen AKP il/ilçe başkanları, işsiz vatandaşları tek tek arayıp İŞKUR'a başvurmaları bilgisini veriyor. Bir iş ve meslek danışmanının ifadesiyle: “Bizim TYP ilanlarından haberimiz olmazken AKP yöneticileri yönlendirme yapmaya başlıyor, anlıyoruz ki TYP açılacak.”
İŞSİZLİK FONU AKP'NİN VE TYP'NİN KASASI
TYP giderlerinin tamamı sigortalı her çalışandan kesilen aylık tutarın biriktiği havuz olan İşsizlik Fonu'ndan karşılanıyor. İşsizlik Fonu'ndaki amaç çalışanların işsiz kaldıkları zaman en fazla on aya kadar cüzi bir miktar destek alabilmeleridir. AKP'nin her alanda olduğu gibi yağması açık bir şekilde fotoğraflanabiliyor. Öyle ki işsizlik maaşı ödemelerinin tutarı TYP ödemelerinin çok çok altında. AKP, istihdam politikalarında her yıl başarısızlığa uğrarken yaşanan sıkışmayı TYP gibi programlarla aşmaya çalışıyor. Böylelikle program giderleri her yıl daha fazla artıyor, işsizlik maaşından çok daha fazla maliyete yol açıyor. Yani İşsizlik Fonu'ndan işsizler yerine AKP'nin torpilli isimleri faydalanıyor. Bu durum AKP'nin seçim çalışmalarını açıkça emekçilerin alınteriyle yaptığını kanıtlıyor.
TYP ÖNE ÇEKİLDİ, RAKAMLAR ARTIRILDI
45 İlde bin 797 TYP ilanı açıldı. Bu ilanlarda toplam katılımcı sayısı 66 bin 799 gibi oldukça yüksek bir sayıya ulaşmaktadır. En fazla kontenjan açılan illerden bazıları sırasıyla şunlardır: Diyarbakır 4 bin, Erzurum 3 bin, Trabzon 3 bin 40, Kayseri 2 bin 470, Konya 2 bin 200, Mersin 2 bin 200, Hatay 2 bin, İzmir 2 bin, Malatya 2 bin,Rize 2 bin, Şırnak 2 bin, Bursa bin 988, Ordu bin 800. Mayıs ayının ikinci haftası başlayacak programların 180 gün sürmesi planlanıyor, Kasım aynın ilk veya ikinci haftası bitecek.
AKP’nin erken seçiminin hemen ardından TYP'lerin hızla açılması “seçim enstrümanı” olarak kullanılacağını ortaya koyuyor. Birkaç gün içinde planlanıp ilan edilen programlar, AKP yöneticilerinin özel ilgi alanını oluşturuyor. Tek tek aranan vatandaşlara sanki siyasi parti çalışmalarıymış gibi bilgi aktarıp İŞKUR'a yönlendiriyorlar. Böylelikle AKP yöneticileri seçim çalışması yapmış oluyor. Buna benzer uygulamalarla işsizlik rakamlarının da makyajlanması amaçlanıyor. Tek haneli işsizlik rakamı isteyen Tayyip Erdoğan için değiştirilen işsizlik istatistik değerleri TYP ile de etkilenmiş olacak.