Selektif serotonin geri alım inhibitörleri, depresyon tedavisi başta olmak üzere travma sonrası stres bozukluğu, yaygın anksiyete bozukluğu, panik bozukluk gibi çeşitli psikiyatrik bozuklukların tedavisinde yaygın olarak kullanılan birinci seçenek ilaç. Bu ilaçlar, kişinin ruh hali, uyku-uyanıklık durumu, iştah, hafıza, öğrenme gibi süreçlerini düzenleyen serotonin isimli kimyasal aracının sinir hücrelerine geri alımlarını engelleyerek, sinir hücreleri arasındaki boşlukta serotonin düzeyinin artmasını sağlıyor. Bu şekilde, depresyonda azalmış olan serotoninin etkilerini telafi etmeye çalışır.
Son yıllarda yapılan çalışmalarda, bu ilaçları kullanan bireylerde, kemik mineral yoğunluğu ve kemik kitlesinde azalma ve düşmeye bağlı kemik kırıklarında artış arasında bir korelasyon olduğu bildirilmişti. Ancak bahsi geçen bu durumlara tek başına depresyonun, selektif serotonin geri alım inhibitörü kullanımının ya da yaşam tarzının ne kadar katkısı olduğu bilinmediğinden elde edilen bulguları sağlıklı bir şekilde yorumlamak güçleşmişti.
Geçtiğimiz günlerde, Nature Medicine’da yayımlanan bir çalışmada, en çok reçete edilen selektif serotonin geri alım inhibitörü olan fluoksetinle (Prozac’ın etkin maddesi) altı haftalık tedavinin sağlıklı farelerin kemik kitlesini azalttığı bildirildi.
Tedavinin ilk üç haftasında, fluoksetin, hücre içi kalsiyum düzeyi ve transkripsiyon faktörü Nfatc1’e bağlı bir mekanizma ile kemik dokusunun kemik rezorbsiyonunda (yıkımında) görevli hücreler olan osteoklastların farklılaşmasını ve aktivitesini bozarak, kemiklerin daha güçlü olmasını sağlamış. Ancak altı hafta sonunda, ilaca bağlı artan serotonin düzeyleri sempatik sinir sistemini aktive ederek kemik rezorbsiyonunu artırmış ve kemik gelişiminde bozulmaya ve kemik kitlesinde azalmaya neden oldu.
Araştırmacılar, farelerde tespit edilen bu iki sürecin insanlarda gözlemlenenle uyumlu olduğunu söylüyor: Fluoksetini kısa süreli kullanan kişilerde kemik kırığı görülme riski düşükken, bu risk ilacı bir yıldan fazla süredir kullananlarda daha yüksek olduğu saptanmış. Ancak diğer selektif serotonin geri alım inhibitörleri kemikler üzerinde benzer etkilere sahip olmayabilir. Örneğin, sitalopramın farelerin, essitalopramın depresyon hastası olmayan, kısa süreli tedavisi alan kadınların kemiklerinde anlamlı bir etkiye sahip olmadığı bildirilmiştir.
Kaynak: Ducy, P. et al. Serotonin-reuptakeinhibitorsactcentrallytocause bone loss in micebycounteracting a local anti-resorptiveeffect. Nature Medicine 2016. İnternette yayımlanma tarihi: 5 Eylül 2016.