Evrimsel genetikçi Angus Davison 20 yıldır salyangozlar üzerinde çalışıyor. Londra'daki bir parkta çürümüş yaprak yığınlarının üstünde bulunan kahverengi bahçe salyangozu ise bugüne kadar Davison'ın rastladıklarına benzemiyor. İlk bakışta diğer örneklerinden farkı olmayan salyangozun kabuğu incelendiğinde fark görülebiliyor. Normalde bu türün kabuklarındaki spiral saat yönünde kıvrımlara sahip. Bu durum sağ elli ya da "dekstral" olarak da tanımlanıyor. Ancak yeni bulunan salyangoz sinistral, yani kabuğu saat yönünün tersine kıvrılmış. Bu "solak" salyangoz diğer türdeşlerinin aynadaki görüntüsü şeklinde.
Bu durumun stres kaynaklı bir gelişim bozukluğu mu yoksa bir genetik özellik mi olduğu yapılacak genetik çalışmalarla aydınlanacak. Araştırmacıların karşısındaki sorun ise bu türde sinistral bireylerin çok nadir olması ve diğer salyangozlarla çiftleşememeleri. Ayna görüntüsüne sahip kabuğun yanı sıra salyangozun genital organları da dekstral salyangozdakilerin tam tersi konumda. Bu nedenle bu iki tip salyangozun çiftleşmesi çok zor.
Salyangozlar hermafrodit canlılar, bazı durumlarda bir eşe ihtiyaç duymadan üreyebiliyorlar; ama bu yaygın olarak kullandıkları bir üreme yöntemi değil. Ayrıca araştırmacılar iki solak salyangozun yavrularından elde edilecek verilerin, özelliğin genetik altyapısına dair daha aydınlatıcı olacağını vurguluyorlar.
Hayvanlardaki sağ-sol asimetrisine yol açan yolaklar omurgalılardan sineklere kadar birçok canlıda tanımlanmış durumda. Ancak asimetri gösteren başlıca örneklerden olan salyangozlarda simetriyi kuran ilk basamakta görev alan genler halen araştırılıyor. Örneğin geçtiğimiz aylarda Current Biology dergisinde yayımlanan bir makalede Davison ve meslektaşları, formin adlı genin göl salyangozlarında kabuğun kıvrılma yönünü belirlediğini bildirmişlerdi.
İlginç biçimde, salyangozlarda kabuk asimetrisi oranı türler ve bölgeler arasında değişkenlik gösteriyor. Örneğin Türkiye'deki 541 türün yaklaşık %25'i sol kıvrımlı. Bu dünyadaki diğer bölgelerle karşılaştırıldığında çok yüksek bir oran.
Vücuttaki asimetrinin hayvanlarda çok eski ve yüksek derecede korunmuş bir özellik olduğu düşünülüyor. Salyangozlar üzerinde yapılacak çalışmalar, vücutta organların nasıl konumlandığını ve bu süreçte görülen sorunları anlamamıza yardımcı olabilir.
Jeremy adlı salyangozla çiftleşmek üzere ikinci bir sinistral kahverengi salyangoz arayışı ise devam ediyor. Araştırmacılar yaptıkları çağrı ile yurttaşlardan çalılar, bahçe sınırları ve saksıların aranmasını talep ediyorlar ve herkesin bu çalışmaya dahil olarak kendi bahçesinde inceleme yapabileceğini belirtiyorlar. Yurttaş bilimi açısından da iyi bir örnek olan araştırmada irtibat için bir hashtag bile var: #snaillove.
İlgili haber ve makale:
University of Nottingham. "Lonely 'lefty' snail seeks mate for love, and genetic study." ScienceDaily. ScienceDaily, 21 October 2016. ">www.sciencedaily.com/releases/2016/10/161021120419.htm>
Gittenberger vd, 2012, Plos ONE, "Chiral Speciation in Terrestrial Pulmonate Snails", doi:10.1371/journal.pone.0034005