Kirli kuşlar, hava kirliliğinin hikayesini anlatıyor

Chicago Üniversitesi'nden iki yüksek lisans öğrencisi, müze koleksiyonlarında tutulan kuşlarda tutunan kara karbonu ölçtü ve kirli hava kaydının çarpıcı bir kaydını buldu.

bilimsoL - Zeynep Ersoy

Son 100 yıldır ötücü kuşlarının tüylerinde biriken is, bilim insanlarının hava kirliliği kayıtlarını gözden geçirmelerine neden oluyor. Chicago Üniversitesi’nden araştırmacılar, 1,300 tarla kuşu, ağaçkakan ve serçe üzerinde geçen yüzyılda biriken siyah karbonu ölçtü ve ABD'nin sanayi bölgelerinde tarihi hava kalitesi ile ilgili en eksiksiz resmi ürettiler. Araştırma sonuçları, gecen hafta PNAS (Ulusal Bilimler Akademisi) dergisinde yayınlandı.

DUMANLI ŞEHİRLER

İsin büyük bir bileşenini oluşturan siyah karbon, kömür gibi fosil yakıtların eksik yanmasıyla ortaya çıkıyor. 19. yüzyılın sonunda yaygınlaşan sanayileşme ile birlikte Avrupa ve ABD'de kirli hava önemli bir sorun haline geldi.

Siyah karbonun kentlerde yaşayan insanların sağlığı üzerindeki etkisi on yıllardır bilinse de, ancak son yıllarda bilim insanları iklim değişikliğindeki rolünü anladılar. Siyah karbon, havada asılı kaldığında, güneş ışığını emerek ve atmosferdeki ısınmayı, yeryüzüne indiğinde ise karın ve buzun erimesini arttırıyor.

ABD'li araştırmacılar, 19. yüzyılın sonunda ABD'nin Chicago, Detroit ve Pittsburgh gibi sanayi merkezi bölgelerinden yayılan siyah karbon miktarının doğru kayıtlarını bulmak için uzun zamandır uğraşıyordu.

Bu yeni çalışma, ABD' de bu bölgelerden son 100 yıl içinde yayılan isin öyküsünü incelemek için alışılmadık bir yaklaşım getiriyor. Bilim insanları, bölgedeki müzelerdeki doğa tarihi koleksiyonlarını dolaşıp ve dumanlı havada uçtuğu zaman kuşların tüylerinde ve kanatlarında biriken siyah karbon miktarını ölçtüler. Araştırmacılar, her bir kuş üzerinde is miktarını kuşların fotoğrafını çekerek ve yansıyan ışık miktarını ölçerek tahmin etti.

1000 kuş üzerinde yapılan analizler, 1900'lü yılların ilk on yılında siyah karbon seviyesinin zirve yaptığını ve yüzyılın başındaki hava kalitesinin daha önce düşünülenden daha kötü olduğunu gösteriyor. ABD’ de endüstriyel bölgelerde geçmişte daha önce başka yöntemlerle tahmin edilenden daha yüksek atmosferik siyah karbon miktarı bulundu.

Çalışma, ABD'deki büyük buhran döneminde kömür kullanımının düştüğünü gösterdi. İkinci Dünya Savaşı sırasında kömür kullanımı yeniden patladı ancak doğal gaz gibi yeni yakıtlar evleri ısıtmak için kullanılmaya başladıktan ve daha az kirletici kömür biçimleri yakıldıktan sonra düşüşe başladı.

Araştırma sonuçları, ABD’de endüstriyel bölgelerdeki hava kirliliği zaman çizelgesini geliştirirken, mevcut emisyon envanterlerinin erken sanayi çağındaki atmosferik siyah karbon seviyelerini hafife aldığını da gösteriyor. Geçmişte siyah karbonun rolünü nasıl anladığımız, gelecekteki iklim senaryolarını daha doğru bir şekilde modelleyebilmemize yardımcı olacak. Makalenin yazarları, bu yeni yaklaşımın, dünyanın diğer endüstriyel bölgelerinde uyarlanabileceğine inanıyorlar.

Bu çalışma ayrıca, doğa tarihi müzelerinin bilim insanları için önemini gösteriyor. Önceki nesiller tarafından yapılan koleksiyonlar, keşfedilmeyi bekleyen bilimsel keşifleri ve gizemleri gizliyor. Fuldner ve DuBay, sadece ülkenin atmosferinin tarihini değil, siyah karbonun hayvan sağlığı üzerindeki etkilerini de derinleştirerek kuş koleksiyonunu incelemeyi umuyorlar.

Araştırmacılar, çalışmalarının hem şimdiki hem de gelecekteki akademisyenlere, bu gibi koleksiyonlarda hayal edemeyecekleri bir dizi bilgi ve bulgu olduğunu hatırlatıyor.

 

Kaynaklar:

DuBay S. G. & Fuldner, C.C. Bird specimens track 135 years of atmospheric black carbon and environmental policy. PNAS. http://www.pnas.org/content/early/2017/10/04/1710239114.

İlgili haberler:

Popular Science, These dirty birds show why we need natural history museums, https://www.popsci.com/museum-bird-soot-air-pollution?lipi=urn%3Ali%3Apa...

BBC News, 'Sooty birds' reveal hidden US air pollution, http://www.bbc.com/news/science-environment-41557157