Ekim Devrimi'ne "Radikal" Yorum

Radikal gazetesinin internet sitesinde, "91 yıl önce 'Başka bir dünya mümkün' demişlerdi" başlığıyla, Ekim Devrimi üzerine bir "foto galeri" yayınlandı. Doğan Grubu'nun "yorgun aydın şurubu" olarak işlev gören gazetesinin bu ilgisi, ilk bakışta takdire değer geliyordu doğrusu. Sonra, önce fotoğraf altı gibi algıladığımız, okuyunca, bir Ekim Devrimi tarihinin aktarımı olduğunu gördüğümüz yazılar girdi devreye. Radikal, Ekim Devrimi'ne bakarken, kendi meşrebine göre bir açı seçmiş, Troçkist olmuştu.

İlk fotoğrafın yanındaki yazı, "sadece kısa bir hatırlatma yapmakla yetinileceği" notuyla bitiyordu. Hemen izleyen hatırlatma sayfasında "1917'yi hatırlatırken 1905 devrimini es geçmek olmaz. Çünkü Troçki'nin deyişiyle 1905 devriminde sadece 1917'nin provası yapılmamış, aynı zamanda Rus siyasal düşüncesinin belli başlı tüm grupları çıkmıştır. Keza Troçki de 1905'te Petersburg Sovyeti'nin başkanı olarak parlamıştır" deniliyordu. "Hatırlama"ya Troçki'den başlayan, doğrultusunu da belirlemiş olur elbet. Mesela, o tarihte, Lenin ne yapıyordu? Hiç, yurtdışında kitap yazıyordu! Hatta, adı da "Demokratik Devrimde Sosyal Demokrasinin İki Taktiği" miydi neydi... Kitabı basıldıktan nice sonra, 1905'in Kasım ayında dönecekti daha... Neyse ki, Troçki vardı! Petersburg Sovyeti'nin, genel "silahlanma ve ayaklanma" çağrısı karşısındaki tutumunu hatırlamıyoruz...

Radikal'in sonraki fotoğraf ve yazıları, Ocak 1905'teki "Kanlı Pazar"dan, 1912'deki Lena grevine sıçrıyor. "1917 Devrimi'nin kıvılcımı"nın burada çakıldığını söylüyor. Ve biz de, nihayet Lenin adına rastlıyoruz. Birinci Dünya Savaşı sırasında ortaya çıkan sosyal-şoven akıma karşı, "Bolşeviklerin lideri Lenin'in savaş döneminde ortaya attığı 'devrimci yenilgi' stratejisi kabul edilmedi" cümlesinde. İlk adı anılışta, azınlıkta kalan bir Lenin var karşımızda. Olsun. Troçki'nin tavrı da belirtilmemiş. Olsun.

Sonra 1917'ye geçiyoruz. "Barış ve ekmek" talebiyle yürüyen halk, aniden "Kahrolsun Çar!" demeye başlıyor. Aylardan Şubat. Çar çekiliyor, "devrim başarıya ulaşıyor". Ama, bir sorun var. "Devrim ikili iktidar doğurmuştur: Duma komitesi ve işçi sınıfının Sovyetleri. 
Bu sırada sosyalist hareketin önemli isimleri ülkede değildir. Ve ayaklanma sırasında da neredeyse hiçbir etkileri yoktur. Lenin daha birkaç ay önce artık devrimi göreceğini sanmadığını itiraf etmiştir. Her şey birden bire olur. 
2 Mart'ta Duma ve Sovyetler anlaşır. Temel özgürlüklerin tanınması, oy hakkı, askerlere yönelik haklar ve genel af gibi taleplerin karşılığında liberal bir hükümet tanınır." İşte böyle. İkinci kez adı geçen Lenin, bu kez "vazgeçiş itirafı"yla karşımızda. Neyse ki, kitleler, önderlikten bağımsız, kendi göbeklerini kesip, aniden devrim durumunu kucaklarında bulurlar. Giderek heyecanlanıyor bizim Ekim Devrimi öyküsü, devam edelim.

"Devrimin burjuvaziye bırakılması başlangıçta herkese makul gelmiştir. Çünkü Marksist devrim şablonuna göre feodalizme karşı yapılan bu devrimin önderi doğal olarak sermaye sahipleriydi." Böyle diyor sonraki sayfa. Herkese makul gelmiş! Stalin ve Kamenev isimleri de zikrediliyor bu "herkes" içinde. Enteresan! Bu "zamansız devrim", "süreklilik koşulları olmayan devrim" tezleri, Marks'ın "üretici güçler/üretim ilişkileri" bağıntısının "devrim şablonu" olarak algılanması filan gibi konularda görüş beyanı sahibi, nedense Stalin diye kalmamış aklımızda. Radikal'in hatırlatmaları sağ olsun... Çevirelim sayfayı...

"Nisan olayında iki önemli olay olur. Menşeviklerin ve Sosyalist Devrimcilerin girişimiyle Sovyetlerin düzenli bir işleyişe kavuşturulması ve Lenin'in ülkeye geri dönüşü." Menşeviklerin Sovyetleri düzenlemesi tamam da, Lenin'in dönüşü niye önemli? Muhtemelen "Nisan Tezleri ve Ekim Devrimi" kitabı bağlantılı. Diyor ki Radikal: "Lenin'in nisan tezleri Marksist devrim şablonunu yerle bir etmektedir." Marksist devrim şablonu? Vardır bir bildiği yazarın, öngörüyle, yaşanan zaman diliminin analiziyle, şablon arasındaki farkı bilmiyor olamaz. Nasıl yapmış bunu Lenin? "Lenin sürecin burjuva devrimi aşamasının tamamlandığını iddia eder. İktidar ele geçirilmeli ve savaş sona erdirilmedir." Lenin bunları "iddia ederken" bir "kökten Marksist" çıkıp, itiraz etmiş midir? Şey hani, "iktidarı alma zamanı değil, köylülük aşılmadı" diyen Stalin filan? Birileri çıkmış anlaşılan bu minvalde, çünkü, "Bolşevikler ikna olmaz ve Lenin azınlıkta kalır" diye bitiyor sayfa. Yine azınlıkta! "Çoğunlukta" olanlardan bir isim? Yok. Azınlıkta kalanın yanında yer alan bir isim? Yok. Devam edelim.

Sonra halk yine ayaklanıyor. "Bütün iktidar Sovyetlere" sloganı duyuluyor. Hükümetin savaşa sürmek istediği askerler ve Kronstad denizcileri ayaklanır. (Kronstad... 1921'de de birşeyler olmuştu orada...) Ayaklanma vardır ama, "Lenin kararsızdır" diyor Radikal. Ne konuda? Sözün devamına bakılırsa, gideceği ülkeyi seçme konusunda olabilir: "Lenin Finlandiya'ya kaçar. 
Lenin buradaki sürgün günlerinde 'Devlet ve Devrim'i yazar." Oh! Yine kaçtı kitap yazıyor...

Öndersiz mi Ekim Devrimi bu kadar? Olur mu! Çevirdik sayfayı: "25 Eylül'de Troçki, Petersburg Sovyeti'nin başkanı seçilir. 
Troçki, İkinci Tüm Rusya Sovyetler Kongresi'nin çağrısını yapar." O bunları yaparken, Lenin ne yapar? Kongre'ye mektup gönderir, "beklemeden ayaklanma" önerisinde bulunur. "16 üye bunu reddeder" diyor Radikal. Kim kim? Bilmiyoruz. Önemli şahsiyet yoksa içlerinde, niye bu "bilgi" öne çıkartılmış?

Sonraki sayfada, Lenin'den "'Bolşeviklere destek çıkacak 'meşru' bir çoğunluğu beklemek naiflik olacaktır, hiçbir devrim bunu beklemez... İktidarı şu an ele geçirmezsek tarih bizi affetmeyecektir" alıntısı yer alıyor. Kiminle polemik içindeyken bunu söyler ki Lenin? Sonraki sayfalardan anladığımız kadarıyla, ayaklanmaya karşı çıkan Zinovyev ve Kamenev'le. Başka "itidal" tavsiye eden var mıdır? Alıntı neden Troçki'den yapılmamış, bu konuda ne diyordur ki? Onu bilemiyoruz, hatırlatılmamış.

Sonra Lenin, devrim bildirisini yayınlıyor.

Gelen sayfada, şöyle deniliyor: "Lenin ve Troçki herkese karşı haklı çıkmış sürekli ya da kesintisiz devrim tezi başarıya ulaşmıştır." "Sürekli ya da kesintisiz"? Aynı şeyin iki ifadesi yani. Demek bu iki "kavram" değilmiş, içerikleri farklı iki anlayışı temsil etmiyormuş, sadece kelimelerin aynı anlamda ama değişik kullanımıymış. Hatırladığımız iyi oldu, yoksa, biz "herkese karşı haklı çıkma"dan ziyade, bu iki ayrı devrim perspektifi olduğunu düşündüğümüz tezler ekseninde, birinden birinin ötekine karşı haklı çıktığını sanacaktık.

Sonra da birkaç fotoğraf var ama, oralar yazısız bırakılmış.

Şimdi toparlayacak olursak, neler olup bitmiş Ekim Devrimi'nde? Bir Troçki varmış, bir de kitap yazıp duran, hep kaçak göçek, her önerisi reddedilen, umutsuz, kararsız bir adamcağız... Sonra, "rastlantısal" kitle hareketleri, bir tarihsel "denk düşme" ile istisnai bir iktidara el koyma...

Radikal, tabii ki fotoğraf seçimlerinde titiz davranmış. Gerçi, 16 nolu fotoda Lenin'in yanında duran iki kişiden pos bıyıklısı tanınmamaktadır ama, muhtemelen 20 nolu fotodan, o öbür taraftaki adamı silendir. 5 Mayıs 1920'de, Sverdlov Meydanı'nda, Lenin'in halka hitap ettiği kürsünün yanında, Troçki ve Kamenev vardır bu fotoğrafta. Bilinçli seçilmesi, aynı fotonun değişime uğramış halinde, o ikilinin yerinde bir tahta perde olmasındandır. Bu "kazınma", Stalin'in de çok başına gelmiştir ama, önemli olan, Radikal'in "tarihin çarpıtılması"na karşı tavır alışıdır! Troçki yerine konulmuştur konulmasına ya, şu Ekim Devrimi "anımsatıcısı"nın yazdıklarına bakılırsa, tarih ters yönde az daha çarpıtılsa, kürsüye de çıkacaktır. Belki Lenin, o sıralarda, İsviçre'de "elti eltiye küstü" motifiyle uğraşıyor olacaktır...

Ah, son satırlar şöyleydi, unutmadan: "Ekim Devrimi'nin gerçekleşmesi Lenin'in deyişiyle 'Bir tüyü yerden almak' kadar kolay olmuştur. Fakat iç savaş yaklaşmaktadır ve çok çetin geçecektir. Bolşevikler ölüm, açlık ve savaşla sınanacaktır." Sınandılar gerçekten... Radikal hatırlatıcısına, sınav sonuçlarını da yazmasını beklediğimizi iletelim. Yani tamam, Troçki devrimi yaptı da, kurulan toplumda neler oldu bitti? Bilinçli Radikal okuru da bunu merak edecektir kuşkusuz. Mümkün müymüş sahi, "başka bir dünya"?