Uluslararası belgeselci, sinemacı, gazeteci Metin Yeğin, Tele-1’de 25 Mayıs 2025 gecesi yayınlanan “Dünyanın Sokakları” programında İngiltere’deki kiracıların sorunlarını ele aldı. Programda, Londra Kiracılar Sendikası Sözcüsü Laura Estah’la bir görüşme gerçekleştirildi.

Londra Kiracılar Sendikası, temel olarak konut krizinin çözümü için çalışıyor. Öncelikle kamu konutlarının özel sektöre satılmasına karşı çıkıp sosyal konutların inşa edilmesi için mücadele ediyor.

Bu arada İngiliz İşçi Partisi Hükümeti de, “Kiracı Hakları” ile ilgili bir yasal düzenlemeyi parlamentoya sundu. Yasa tasarısı, kiracıların sebepsiz yere tahliyesini önleyen, kira artışlarını kontrol etmeyi amaçlayan bir nitelik taşıyor.

Kiracı Hakları Yasa Tasarısı, Avam Kamarası’ndan geçtikten sonra Lordlar Kamarası’ndaki komisyona geldi. Bu komisyonda yasanın bazı maddeleri değişikliğe uğradı. Tasarının yeniden Avam Kamarası’na gitmesi gerekiyor. Yasa tasarısının muhtemelen Temmuz 2025’te kabul edilmesi ve sonrasında da Kraliyet onayına sunulması bekleniyor.

Sendika, tahliyeleri engelliyor

Londra Kiracılar Sendikası, ev sahiplerine baskı yaparak yüksek kira artışlarını engellenmeye, kolayca kiracı çıkarılmasının önüne geçilmesine çaba harcıyor. Kiracılar Sendikası, bir kampanya yürüterek kent topraklarının kamulaştırılması yoluyla herkesin güvenli bir konut hakkına sahip olması gerektiğini savunuyor.

Londra Kiracılar Sendikası Sözcüsü Laura Estah, Tele-1’de Metin Yeğin’in “Dünyanın Sokakları” programında, sendikanın yaptığı eylemlerle ilgili olarak şu bilgiyi verdi:

“Bir üyemizin tahliyesine karşı direnişe geçtik. Sendika üyelerimiz evin etrafını sardı. Haciz memurlarının eve girmesi engellendi. Sonuçta komşular da bir araya gelerek tahliye işlemini engellemiş oldular.

Bu durum üyelerimize bir güven verdi, topluluğumuz güçlendi. Tahliye sorunu yaşayan diğer kiracılar da bir umut oluştu. Sendikamız, esas itibariyle sosyal konutların inşası için büyük çaba harcıyor”.

Laura Estah, sendikanın ayni zamanda bir dayanışma örgütü olarak kolektif bahçelerin oluşması, çocuk bakımı, sanat gösterileri ve nihayetinde yeni şehir yapılanması için çaba harcadığını ifade etti.  

Kiracı Hakları Yasası

Londra’da yayınlanan Olay Gazetesi yazarı Mustafa Çetinkaya’nın verdiği bilgiye göre;   

İngiltere’de ev sahiplerinin ellerinin güçlü olması, kiracılara yönelik yasaların yetersizliği ve artan kira fiyatları, kiracıların yaşam koşullarını olumsuz etkileyen faktörler arasında yer alıyor.

Bir yıl önce iktidara gelen İşçi Partisi (Labor Party) Hükümeti, kiracıları kollayan “Kiracı Hakları” yasa tasarısını meclis gündemine getirdi. Tasarının ana hedefi, kiracıların güvenli ve adil bir yaşam sürmelerini sağlamak ve ev sahiplerinin kiracılara uyguladığı haksızlıkları ortadan kaldırmak veya azaltmak. Özellikle, ev sahiplerinin kiracıları “sebepsiz yere” tahliye edebildiği maddeyi kaldırmayı planlıyor.

Kira artışlarının kontrol edilmesi, kiracıların kira artışlarından korunması, daha sağlıklı yaşam koşulları sağlanması ve konut standartlarının iyileştirilmesi yasanın en temel amaçları arasında yer alıyor. Yıllardır süregelen ekonomik sorunlar nedeniyle hükümet ve belediyeler yeteri kadar konut üretemiyor.

Sebepsiz tahliyenin kaldırılması

Ev sahiplerine kiracıyı sebepsiz yere tahliye etme hakkı tanıyan madde, kiracılar için büyük bir güvencesizlik kaynağı oluşturabiliyor. Kiracılar, tahliye edilme riskine karşı savunmasız kalmakta, bu da yaşamlarını belirsiz bir hale getirmektedir.

Tasarı, bu maddeyi kaldırarak, kiracılara daha fazla güvence sağlamayı amaçlıyor. Ev sahiplerinin kiracıyı tahliye edebilmesi için belirli gerekçelere dayanması gerekecek. Bu tasarı yasalaşırsa kiracının kira ödememesi, antisosyal davranışlar sergilemesi gibi durumlar dışında tahliye edilmesi mümkün olmayacak.

Tasarının diğer önemli maddelerinden biri, kira artışlarının kontrol altına alınmasıdır. Hükümet, kiraların yılda bir kez artırılmasını öngörüyor. Bu düzenlemeyle ani yüksek kira artışlarının önüne geçilebilecek.

Ayrıca, kira artışlarının belirli bir tavanla sınırlandırılması da tartışılan diğer bir değişiklik konusu. Yasa tasarısının haziran sonu ya da temmuz ayında yasalaşması bekleniyor. 

Kira sorunu, sadece İngiltere’de değil Avrupa’nın birçok ülkesinde de sorun oluyor, vatandaşlar yürüyüş ve mitinglerle bu durumu protesto ediyorlar. Portekiz’de, İsviçre’de, Hollanda da bu tür protesto hareketleri yapılmıştı.

Avusturya’da 'komünist' çözüm

Öte yandan Avusturya’nın ikinci büyük kenti olan Graz’da Eylül 2022’de yapılan belediye başkanlığı seçimini Komünist Parti kazandı. Yüksek kira bedellerine karşı kampanyalar düzenleyen Avusturya Komünist Partisi, kiracıların desteğini alarak uzun uğraşlar sonucunda kentteki toplu konutlarda yaşayanların kira bedeli olarak gelirlerinin üçte birinden fazlasını vermelerini yasaklayan yasa tasarısını belediye meclisinden geçirmeyi başardı.

Komünist Belediye Başkanı Elke Kahr, seçilmeden önce kiracılara mali ve hukuki destek sağlayan “Graz Kiracı Yardım Hattı”nı kurdu. Bu girişim, kent halkında büyük bir destek buldu.

Yine komünist belediyenin oluşturduğu “Sosyal Fon” vasıtasıyla kiralarını ödeyemeyenlere ve işsizlere yardım yapılıyor. Başkan Elke Kahr da dahil olmak üzere belediye meclisinde görev yapan tüm komünist partililer, maaşlarının yalnızca kira ve yaşam masraflarına yetecek kısmını alıp, geri kalan üçte ikilik bölümünü parti içerisinde oluşturulan sosyal bir fona aktarıyor. Komünist belediye ayrıca sosyal konut inşasına hız verdi.

En yüksek kira artışı Türkiye’de

Avrupa İstatistik Kurumu (Eurostat) verilerine göre, yüzde 89,2 oranıyla Türkiye, Avrupa’nın en yüksek kira artış oranına sahip ülkesi konumundadır. İkinci sıradaki Macaristan’da bu oran sadece yüzde 11’dir. Yani Türkiye’deki kira artışı, ikinci sıradaki Macaristan’ın sekiz katı.

Öte yandan Türkiye’de 2024 yılında asgari ücrette yüzde 49 oranında bir artış yapılırken kira artış oranı yüzde 58 oldu. 2025 yılında da asgari ücret yüzde 30 oranında artırılırken haziran ayındaki kira artış oranı ise, yüzde 45,80 olarak belirlendi.

TÜİK’in (Türkiye İstatistik Kurumu) 2024 hane halkı tüketim harcamaları istatistiğine göre, tüketim içindeki konut ve kira harcamaları yüzde 26 oranıyla ilk sırada yer aldı. Yani yurttaşların yaptığı harcamaların dörtte biri kiraya gitmiş oluyor.

Gerçekte bu oranın daha da yüksek olması gerekir. Büyük şehirlerdeki kiraların en az 20-25 bin lira dolayında olduğu dikkate alındığında bu kira miktarının bir asgari ücret tutarında olduğu görülüyor. Dört kişilik bir ailede iki kişi asgari ücret düzeyinde gelir elde etmiş olsa kira harcaması toplam gelirin yarısı kadar oluyor. 

Ülkemizdeki ekonomik kriz, hayat pahalılığının yanı sıra yüksek kira artışları, vatandaşın isyanına yol açıyor.  Tele-1 televizyonunda program yapan Metin Yeğin de, kiracıların sorunlarını aktaran programının başlığını Karl Marx’ın “Dünyanın bütün işçileri birleşiniz” sloganından esinlenerek “Dünyanın bütün kiracıları birleşiniz” şeklinde ifade etmişti…