NASA'nın Spitzer teleskobu, galaksinin 360 derece görüntüsünü bizlere kazandırdı!
Samanyolu gezintisi artık NASA'nın yeni zumlayıcı düğmesine basmak kadar kolay. 360 derece mozaik görüntü Kanada Vancouver'de perşembe günü TEDActive 2014 konferansında sunuldu.
Yıldızların bulunduğu Galaksi panoraması, geçtiğimiz 10 yıl boyunca NASA'nın Spitzer Uzay Teleskopu ile alınan 2 milyon adet kızılötesi anlık görüntünün birleştirilmesi ile oluşturuldu.
Pasadena, Calif'te bulunan NASA Spitzer Uzay Bilimleri Merkezi görüntü uzmanı Robert Hurt "Eğer bu görüntüyü basılı olarak almak istersek, Rose Bowl Stadyumu büyüklüğünde bir ilan panosuna “ihtiyacımız olur" diyor ve ekliyor "Ancak biz bunun yerine bütün astronomların ve isteyen herkesin kullanabileceği dijital bir görüntü oluşturduk".
20 gigapiksel çözünürlüklü mozaik Mikrosoft'un WorldWide Teleskop görüntüleme platformunu kullanıyor. Bu görüntü gökyüzümüzün yaklaşık yüzde üçünü yansıtmaktadır ama Samanyolu düzleminin uzandığı ve Dünya'nın etrafında bir bant üzerinde odaklanmış olmasından dolayı galaksimizin yıldızlarının yarısından çoğunu göstermektedir.
Spitzer gökyüzüne 2003 yılında fırlatıldı ve 10 yılı aşkın süredir Güneş Sistemi içindeki asteroid gözlemlerinden, gözlenebilir evrenin köşelerindeki galaksilere kadar geniş bir pencerede gözlemler yaptı. Bu sürede toplamda 4142 saatini (172 gün) galaksinin diskini ya da düzlemini kızılötesi ışıkta görüntülemek için harcadı.
Galaksimiz düz spiral disk şeklindedir bizim Güneş Sistemi'miz Samanyolu'nun spiral kollarından birinde, galaksinin üçte biri kadar dışında bulunur. Galaksimizin merkezine doğru bakarsak yoğun, tozlu ve yıldızlarla dolu bir bölgeyle karşılaşırız. Görünür bölgede gözlem yapan teleskoplar bu bölgedeki yoğun toz ve uzaklık nedeniyle bir şey göremez. Yıldızların görünür ışıkları toz nedeniyle bloke olmuştur. Kızılötesi ışık ise toz içerisinde bile yol alarak Spitzer'a kadar ulaşarak galaksi merkezimizin geçmişine dair görüntüler sağlar.
Gökyüzünün bu görüntüsü esasen Galactic Legacy Mid-Plane Survey Extraordinaire projesinde (GLIMPSE360) elde edildi. Wisconsin-Madison Üniversitesi'nde bulunan GLIMPSE ekibinin yardımcı lideri Ed Churcwell "Spitzer bize galaksinin uzandığı köşelerin uzaklıklarını hesaplamada yardımcı oluyor" diyor ve "Biz spiral kolların yerleştirilerek haritalandırılmasını ve galaksinin şeklini takip ediyoruz" diye ekliyor.
GLIMPSE verileri kullanılarak, astronomlar galaksinin merkezinde belirgin olarak görülen, yıldızlardan oluşan merkezi barın (çubuğun) haritasını daha hassas olarak oluşturmaktadır. GLIMPSE görüntüleri aynı zamanda kabarcıklarla delik deşik olmuş galaksileri göstermektedir. Bu kabarcık yapıları, kütleli yıldızların etrafındaki boşluklardır ve bunların yüzeylerinde rüzgar ve radyasyon patlamaları gerçekleşir.
Wisconsin-Madison Üniversitesi'nde bulunan GLIMPSE ekibinin diğer yardımcı lideri Barbara Whitney "Spitzer ile elde edilen geniş ölçekte, büyük bir çalışmaya izin verecek olan, bilinenden daha fazla düşük kütleli yıldız var. Spitzer bunları algılayabilecek kadar hassas ve yıldız oluşumları ile bütün 'kırsal' bölgeler aydınlanacak" diyor.
Spitzer ekibi daha önce galaksimizin 130 derecelik derlemesini ortaya çıkarmıştı. Yeni 360 derece görüntüsü NASA'nın gelecekteki James Webb Uzay Teleskobu'na çok ilginç yıldız oluşum bölgeleri hakkında yol gösterecek ve kızılötesi gözlemler ile çalışmalar detaylandırılacak.
Spitzer hakkında daha fazla bilgi için http://www.nasa.gov/spitzer sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Nisan ayında gökyüzü
Nisan ayı başında, gittikçe daha geç batmaya başlayan Güneş'i yeni ay evresinden henüz çıkmış olan Ay takip edecek. Havanın kararmasıyla zenite (başucu) yakın bölgede görünmeye başlayacak olan Jüpiter, bulutsuz gecelerde yine amatör astronomların objektifinde olacak. Güneş battıktan hemen sonra doğu ufkunda yükselmeye başlayacak olan Mars da gece boyunca gökyüzünde olacak ve gece yarısına doğru sahneyi Satürn ile paylaşacak. Sabaha karşı 05:00 civarında Güneş doğana kadar doğu ufkunda göreceğiniz Venüs ise parlaklığıyla yine göz kamaştıracak.
Ay ortasında ise Ay artık dolunay evresine çok yakın olup gece boyunca gökyüzünü aydınlatarak yıldızlar arasında ilerleyecek. Ay'dan hemen önce doğacak olan Mars ve Ay'dan sonra doğu ufkunda yükselecek olan Satürn ise Ay'ın parlak ışığı nedeniyle ay başı ve ay sonuna nazaran gözlenmesi daha zor bir durumda olacak.
Ay'ın sonunda yeniay evresindeki Ay, artık ışığıyla gözlemcileri rahatsız etmeyecek ve Güneş'in hemen ardından ufkun altına inecek. Ay sonunda (aynı saat baz alındığında) daha da batıya yaklaşmış olan Jüpiter, Güneş'in batışından sonra gece yarısına kadar gözlenebilecek. Jüpiter battığında gözlenmek için ufuklardan uzaktaki uygun konumlarda olan Mars ve Satürn ise sırasıyla 04:30 ve 06:30 saatlerine kadar gözlenebilecek. Gezegenler dışında 21-22 Nisan tarihlerinde Lyrid (Çalgı) göktaşı yağmuru gökyüzünüzü şenlendirecek. Gece yarısından sonra gökyüzüne yükselecek olan Çalgı takımyıldızından saçılan meteorlar gece boyunca farklı yönlerde görülebilir. Şimdiden iyi gözlemler dileriz.
Gökyüzünüz açık olsun... :)