Putin’in 2005’te ekranlarda yaptığı bir konuşma bugünlerde çok gündeme geliyor:
“Emeklilik yaşının yükseltilmesine karşıyım. Ben başkan olduğum sürece böyle bir karar alınamaz. Genel olarak ülkede emeklilik yaşının yükseltilmesinin gerekli olduğunu düşünmüyorum.”
Düşünceler değişebilir. Putin’in basın sözcüsü Dimitri Peskov da önemli bir hatırlatmada bulunmuş: “Bu konuşmanın 13 yıl önce yapıldığını hesaba katmak lazım.” Tabi ya, nasıl oldu da düşünemedik. Sonuçta aradan 13 yıl geçmiş, dün gerekli olmayan şey bugün olabilir. Dün dündür…
Ayrıca, diye ekliyor Peskov, Medvedev hükümetinin yeni emeklilik yasasının oluşturulması tartışmalarında Putin yer almadı. Sözcü bütün ülkenin ayağa kalkmasına sebep olan bu kadar hayati bir meselede Putin’in görüşünün dikkate alınmadığına inanılmasını bekliyor.
Zaten söz konusu olan Putin’in böyle bir şeye istekli olup olmadığı değil, Rusya’da kapitalizmin yasalarının tıkır tıkır işliyor olması. Görüşüne başvurulan bazı Rus ekonomi uzmanları da aynı şeyi söylemiş. Bu eninde sonunda kendini dayatacak bir gündemdi. Devletin bu kadar yükü sonsuza kadar taşıması mümkün değil.
İktisadi sorunların yükünü emekçilere bindirmek ve emek cephesinden sermayeye kaynak aktarımını kolaylaştırmakla yükümlü bir devletin emeklilik hakkına eninde sonunda saldırmak durumunda kalacağını biz de söyleyebiliriz.
Burada kritik olan şey zamanlama. Putin belki 13 yıl önce ülkenin hazır olmadığını düşünüyordu. Emeklilik hakkı karşıdevrimin dokunamadığı bir Sovyet mirasıydı.
Sovyetler Birliği birazcık belini doğrulttuğu ilk fırsatta 1936 Anayasası ile bütün yurttaşları için emeklilik hakkını anayasal güvence altına almıştı. Kadınlarda 55 erkeklerde 60 olan o zamanki emeklilik yaşına kimse dokunamadı. Emekli hakları Sovyet dönemi boyunca genişledi. Karşıdevrimin en pervasız yıllarında emekli aylıklarını gasp etmek için ellerinden geleni yapsalar da yasal haklara dokunmaya kimse cesaret edemedi. “Emeklilerin tunç yasasına” 2005 yılında dokunulmak istendiğinde ortaya çıkan toplumsal tepkiyi Putin yazının başında sözü edilen konuşma ile yatıştırmış, konuyu gündemden düşürmüştü.
Ta ki bu yazın başına kadar. Muhtemelen Rusya-Suudi Arabistan maçının hengamesinde kaynayıp gider umuduyla hükümet emeklilik yaşını kadınlarda 55’ten 63’e, erkeklerde 60’tan 65’e yükselten yasa tasarısını açıklamak için Dünya Kupası’nın ilk gününü seçmişti.*
Ancak zokayı yutturmak öyle kolay olmadı.
Hükümet kendi seçmenlerinin de içinde bulunduğu toplumun ezici çoğunluğunun karşısında yer aldığı bir yasayı geçirmek isterken risk alıyor.
Emeklilik hakkının yalnızca tarihsel olarak köklü ve içselleştirilmiş bir hak olmasından kaynaklanmıyor bu durum.
1990’larda karşıdevrimin radikal biçimde aşağı çektiği toplumsal refah, ortalama yaşam beklentisi ve bozulan insan sağlığında olumlu yönde ciddi bir gelişme yokken buna cüret edilebilmiş olması infial duygusu yaratıyor.
2016 Dünya Bankası verilerine göre Rusya’da ortalama yaşam beklentisi kadınlarda 71, erkeklerde 66. Ancak bölgesel baktığımızda Rusya’nın 83 bölgesinden 47’sinde yaşam beklentisi erkekler için yasa ile belirlenen yeni emeklilik yaşının altında.
Rusya’da yasa geçerse zaten olağanüstü düşük olan emekli aylığını** ya ölüme beş kala alacak ya da hiçbir zaman alamayacak olan milyonlarca emekçi olacak.
Bu sayede devletin kasası 36 milyar dolar tasarruf edecek. Tüm hayatı boyunca çalıştığı halde iki yakasını bir araya getiremeyen ve huzurlu bir emeklilik de çok görülen Rusyalı emekçilerden çalınan para sermaye teşviklerine, batık kurtarma operasyonlarına, silahlanma harcamalarına, Batılı emperyalistlerle girilen it dalaşından kaynaklı yaptırımların finansmanına aktarılabilecek.
Başka türlüsü nasıl düşünülebilir?
Öte yandan yasa tasarısının ilk onayı Duma’dan çıksa da saldırının yasalaşmasının önünde bir süreç uzanıyor. Uzun süredir baskı ve milliyetçilikle zehirleme yöntemi ile hareketsiz kılınan geniş bir emekçi nüfus her şeyi göze alarak mücadele edeceğini Temmuz’un son haftası başlayan ve tüm ülkeye yayılan yaygın eylemlerle gösterdi.
Artan toplumsal tepki, muhalefetin stratejisi ve bu bağlamda emeklilik yasasının kaderi önümüzdeki haftanın konusu olacak.
* Yeni tespit edilen emeklilik yaşlarına 2019’dan itibaren mevcut yaş sınırlarına her yıl altı ay eklenmek suretiyle erkeklerde 2028’de, kadınlarda 2034’te varılacak.
** Ortalama aylık 200 dolar (13 bin ruble).