Petrol arama ve üretim faaliyetlerini düzenleyen 6326 Sayılı Petrol Kanunu'nun tümüyle değiştirilmesi için gündeme getirilen Türk Petrol Kanunu Tasarısı, 19 Mart Salı günü TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu'nda görüşülmeye başlandı. Hükümeti temsilen Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız'ın katıldığı komisyon toplantısında salı günü tasarının tümü üzerinde genel görüşme yapıldı.
soL gazetesinin haberine göre, komisyondaki CHP ve MHP milletvekillerinin alt komisyon kurulması talebi reddedildi. 20 Mart Çarşamba günü ise ilgili kurumlardan Türkiye'de petrol sektörü ve kamu kuruluşu Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı'na (TPAO) ilişkin sunum gerçekleştirildi. Tasarının maddeleri üzerinde görüşmeye ise Bakan Taner Yıldız'ın katılımıyla bugün devam ediliyor.
Bugün gerçekleşen görüşmelerde, Petrol-İş ve TMMOB’ye bağlı Petrol Mühendisleri Odası (PMO), Jeoloji Mühendisleri Odası (JMO), Jeofizik Mühendisleri Odası (JFMO) ve Türkiye Petrol Jeologları Derneği'nin kırmızı çizgi olarak belirttiği TPAO'nun devlet adına faaliyet gösterme işlevinin korunmasına yönelik öneri muhalefet partisi milletvekilleri tarafından da Komisyon'a önerge olarak sunuldu. Ancak öneri AKP'li milletvekillerinin oylarıyla reddedildi.
Konuyla ilgili sendikalar ve meslek örgütlerinin söz talebi de AKP'li Komisyon Başkanı tarafından kabul edilmedi. Durumu protesto eden sendika ve meslek odaları temsilciler komisyon çalışmalarını terk etti.
Tasarının kalan maddelerinin haftaya görüşülmeye devam edileceği bildirildi.
Petrol sermayeye altın tepside sunuluyor
Yıldız, tasarının tümü üzerinde görüşmeler sırasında yaptığı konuşmada, tasarıyı petrol sektöründe yatırımların arttırılması ve arama faaliyetlerinin kolaylaştırılması gerekçesiyle gündeme getirdiklerini bir kez daha vurguladı. Tasarıda petrol arama ve üretim faaliyetlerinde bulunabilmek için yapılan taleplerde aranan kriterler, sermayenin lehine değiştiriliyor.
Mevcut kanunda yer alan "milli menfaatlere uygunluk" ve teknik yeterlilik kriterleri kaldırılıyor, mali yeterlilik ve sunulan yatırım programının daha kısa sürede bitirilmesi taahhüdü gibi muğlâk kriterlere yer veriliyor. Mevcut kanunda yabancı devletler adına faaliyet gösteren şirketlerin, sektörde yatırım yapması Bakanlar Kurulu iznine tabi tutuluyordu. Tasarı ile bu koşul ortadan kaldırılıyor. Ayrıca, olası petrol ambargoları ve arz güvenliğinin sağlanması için mevcut yasaya konulmuş olan yurtiçinde üretilen petrol üzerindeki ihracat kısıtlamaları da kaldırılıyor.
Yatırımlara vergi kolaylıkları ve teşvikleri getirilirken, yatırımların geri dönüşü sağlanana kadar kurumlar ve gelir vergisinden muafiyet ve ödenecek vergiler toplamına getirilen tavan düşürülüyor. Ciddi vergi kaybına yol açacak bu düzenlemeye göre, yatırımcıların ödeyeceği vergi tavanı yüzde 55'ten yüzde 40'a düşürülüyor.
Kamu kuruluşu TPAO devre dışı bırakılıyor
Tasarıda özel sektör yatırımlarına bir dizi teşvik ve kolaylık getirilirken, 1954 yılından bu yana faaliyet gösteren kamu petrol kumlusu TPAO'nun bazı imtiyazları elinden alınıyor ve devlet adına faaliyet gösterme işlevi kaldırılıyor. Mevcut kanunun 6. maddesindeki "Petrol ile ilgili müsaade, arama ve işletme ruhsatnamesi alma hakkı devlet adına Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı'na (TPAO) aittir" hükmü iptal ediliyor.
Hükümet böylece enerji politikası ve stratejisi oluşturulmasında önemli bir araç olan TPAO'nun bu işlevinden vazgeçiyor. Öte yandan petrol üretimi için ruhsat alanlarının işletmesi için Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nün (PİGM), müzayedeye (ihaleye) çıkmadan önce sahanın işletme ruhsatnamesini isteyip istemediğini TPAO'ya sorması, TPAO'nun talebi halinde ise saha ihaleye çıkarılmadan işletme ruhsatının TPAO'ya verilmesi uygulamasına da tasarıda yer verilmiyor. Böylece, işletme ruhsatlarında TPAO'nun önemli bir imtiyazı ortadan kaldırılıyor. Mevcut kanunda arama ruhsatlarına konan TPAO lehine sınırlamalar da iptal ediliyor.
Bu düzenlemelerle TPAO'nun dev petrol tekelleri ile rekabet etme şansı kalmayacağından yurtiçi petrol sektöründeki konumu zayıflayacak. Tasanda dikkat çeken bir diğer nokta ise mevcut kanunun birçok maddesinde içerili olan "milli menfaatlere uygunluk" kriterine, yalnızca amaç bölümünde yer verilmesi ve tasarının kalan kısmından ayıklanmış olması. Salı günü yapılan ilk toplantının ardından basına açıklamalar yapan Bakan Taner Yıldız, TPAO'nun THY modeliyle halk arz edilerek özelleştirileceğini de açıkladı.
Komisyon toplantısına katılan Petrol-iş, TMMOB'ye bağlı Petrol Mühendisleri Odası (PMO), Jeoloji Mühendisleri Odası (JMO), Jeofizik Mühendisleri Odası (JFMO) ve Türkiye Petrol Jeologları Derneği, tasarıda itiraz ettikleri konuları ortak bir şekilde komisyona sundu. Sendika ve meslek örgütleri adına komisyonda konuşan PMO Başkanı Mehmet Kul, sektörde yapılacak düzenlemelerde kırmızı çizgilerinin TPAO'nun devlet adına faaliyet göstermesine ilişkin madde olduğunu belirtti.
Petrol-iş ve meslek örgütleri, tasarıyla TPAO'nun özelleştirme sürecinin önünün açılacağını belirtiyorlar ve TPAO'nun işletme ruhsatları alma ayrıcalığının ortadan kaldırılmasına karşı çıkıyorlar. Ayrıca, büyük saha keşifleri gerçekleştiğinde devletin önemli bir gelir kaybına uğrayacağı vergi tavanının düşürülmesi düzenlemesine itiraz ediyorlar.
Komisyon çalışmalarını sermaye de izledi
Komisyon çalışmalarını, sendikalar ve meslek örgütlerinin yanı sıra petrol sektöründeki şirketlerin kurduğu Petrol Platformu Derneği (Petform) ve derneğe üye şirketlerin temsilcileri de yakından takip ediyor. Petform adına komisyonda konuşan dernek başkanı ve Orhan Duran, tasarıyı bütünüyle desteklediklerini belirtti.
Duran'ın konuşması, tasarının hazırlanması sürecinde sermayenin taleplerinin hükümet tarafından tümüyle karşılandığını ortaya koydu. Toplantıya, Petform Başkan Yardımcısı ve Shell Türkiye CEO'su Nusret Cömert ile Çalık Enerji temsilcisi de katıldı.